Sivâsî Tekkesi ve Tasavvuf Tarihindeki Yeri

Yıl 2014, Sayı: 2, 19 - 39, 01.06.2014

Nuran Çetin

https://doi.org/10.18498/amauifd.49807

Öz

Osmanlı toplumunun rûhî ve manevî dünyasında
etkili olan tekkelerin sosyal dayanışmanın sağlanması ile ilim, kültür ve sanat
ortamının oluşmasında, toplumsal huzuru sağlamaya yönelik hizmetler sunulmasında
önemli katkıları olmuştur. Osmanlı döneminde inşâ edilen yapılar arasında
sosyal, kültürel, dinî, siyâsî ve iktisâdî etkenlerin tesiriyle tekkelerin
oldukça fazla sayıda olduğunu görmekteyiz. Tekkeler gönül ferahlığına ulaşmak
isteyen ve karakter bakımından birbirinden farklı türde insanlara kapılarını
açmıştır. Onları aynı çatı altında kaynaştırmış, mensuplarını en güzel şekilde
geliştirmeye yönelik etkinlikler sunmuştur. Günümüzde Abdülmecid Sivâsî ve Abdülahad
Nûrî’nin türbelerinin bulunduğu tarihî ve kültürel dokunun kendine özgü izlerinin
görüldüğü söz konusu tekke Halvetîliğe bağlı Şemsiyye’nin tek kolu olan Sivâsîliği
tanımamız açısından önemlidir. Bu makalede adı geçen mutasavvıflar ile
Sivâsîlik ve mezkûr tekkenin tarihi gelişimi incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tarîkat, tekke, dergâh, şeyh, derviş.

The Sivasi Lodge and Its Place in Sufism History

Öz

Dervish lodges that
were influential in the spiritual and moral world of the Ottoman Society made
important contributions to social solidarity, development of the science, the
culture and the art, and the creation of the social peace. We observe that
among the founded buildings in the Ottoman period there were too many lodges
due to the influence of social, cultural, religious and economic elements.
Lodges opened their doors to different kinds of people with distinct habits and
characteristics who want to reach contentment. They melted those people in the
same pot and also offered activities to improve their members in most beautiful
way. The lodge where the shrines
of Abdulmecid Sivasi and Abdülehad Nuri are located and in which the
characteristical traces of the historical and cultural fabric are observed is
important to get to know Sivasilik, which is the unique brunch of Şemsiyye that
is tied to Halvetilik. In this article, the Sufis, Sivasilik and the historical
development of the lodges are studied.

Anahtar Kelimeler

Mysticism, lodge, dervish lodge, sheikh, dervish.

Kaynakça

• Aynur, Hatice, “Sâliha Sultan’ın Düğün Töreni ve Şenlikleri”, Târih ve Toplum, c. 11, sayı: 61, 1989, ss. 30-39.
• Ayvansarâyî, Hüseyin, Mecmûa-i Tevârih, haz. Fahri Ç. Derin, Vahid Çabuk, İÜ. Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 1985.
• Bağdatlı İsmâil Paşa, Hediyyetü’l-Ârifîn Esmâü’l-Müellifîn ve Âsâru’l-Musannifîn, Ankara, 1951.
• Bandırmalızâde Seyyid Ahmed Münîb Üsküdârî, Mecmûa-i Tekâyâ, İstanbul, 1307 (1889).
• Baz, İbrahim, Abdülehad Nûr-î Sivâsî Hayatı Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri, İstanbul: İnsan Yay., 2007.
• Çetin, Atilla, “İstanbul’daki Tekke, Zâviye ve Hânkâhlar Hakkında 1199 (1784) Târihli Önemli Bir Vesika”, Vakıflar Dergisi, sayı: 13, Ankara, 1981.
• Eraydın, Selçuk, Tasavvuf ve Tarîkatlar, MÜİF Yay., İstanbul, 1994.
• Ezgi, Suphî, Nazarî-Amelî Türk Mûsikîsi, İstanbul, 1933.
• Gündoğdu, Cengiz, “Sivâsî Abdülmecid”, Diyânet İslâm Ansiklopedisi, c. 37, İstanbul, 2009, ss. 286-287.
• Gündoğdu, “XVII. Yüzyılda Eyüp Sakini Bir Halvetî Şeyhi, Abdülmecîd Sivâsî (Hayatı, Hizmeti ve Misyonu)”,Tarihi Kültürü ve Sanatıyla Eyüp Sultan Sempozyumu, Eyüp Belediyesi Kültür Yay., c. 8, ss. 278-293.
• Gündoğdu, XVII. Yüzyılda Tekke-Medrese Münasebetleri Açısından Sivâsîler ve Kadızâdeliler Mücadelesi, İLAM, c. 3, sayı: 1 (Ocak- Haziran 1998), ss. 37-72.
• Gündoğdu,.“Eyüp’te Medfûn Bir Halvetî-Sivâsî Şeyhi Sivâsîzâde Abdülbâkî Efendi”, Tarihi Kültürü ve Sanatıyla Eyüp Sultan Sempozyumu, c. 9, Eyüp Belediyesi Kültür Yay., ss. 314-321.
• Gündoğdu, Bir Türk Mutasavvıfı Abdülmecîd Sivâsî Hayatı Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 2000.
• Haskan, Mehmet Mermi, Eyüp Sultan Târihi, Eyüp Belediyesi Kültür Yay., İstanbul, 2009.
• Heyet, “Abdülmecîd-i Sivâsî”, İstanbul Kültür Sanat Ansiklopedisi, c. 1, İstanbul, 1982, s. 205.
• Işın, Ekrem, “Abdülmecîd Sivâsî”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c. 1, İstanbul, 1993, ss. 52-53.
• Işın, “Abdülehad Nûrî”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c. 1, İstanbul, 1993, ss. 21-22.
• Kehhâle, Ömer Rıza, Mu‘cemü’l-Müellifîn Terâcimi Musannif’l-Kütübi’l-Arabiyye, Beyrut, ts.
• Koçu, Reşad Ekrem, “Dergâhlar”, İstanbul Ansiklopedisi, c. 8,İstanbul, 1966, ss. 4476-4484.
• Koçu, “Abülehad Nûrî Efendi”, İstanbul Ansiklopedisi, c. 1, İstanbul, 1958, s. 57.
• Koçu, “Abdülmecid Efendi”, İstanbul Ansiklopedisi, c. 1, İstanbul, 1946, s.101.
• Mehmed Nazmî Efendi, Hediyyetü’l-İhvân, Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi, nr. 495.
• Mustafa Naîmâ Efendi, Naîmâ Târihi Ravzatü'l-Hüseyn fî Hulâsati Ahbari'l-Hâfikayn, İstanbul: Zuhuri Danışman Yayınevi, 1967.
• Sâmî, Şemseddin. “Eyüp”, Kāmûsu’l-A‘lâm, Mihran Matbaası, İstanbul, 1314.
• Süreyyâ, Mehmed. Sicill-i Osmânî Yahud Tezkire-i Meşâhir-i Osmâniyye, İstanbul, Matbaa-i Âmire, 1308.
• Şeyhî Mehmed Efendi, Şekāik-i Nûmaniyye ve Zeyilleri “Vekāyiü’l-Füdalâ”, (nşr. Abdulkadir Özcan), İstanbul, 1989.
• Tanman, M. Baha. “Sivâsî Tekkesi”, Diyânet İslâm Ansiklopedisi, c. 37, İstanbul, 2009, ss. 288-289.
• Tanman, “Sivâsî Tekkesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c. 7, İstanbul, 1994, ss. 16-17.
• Telci, Cahit. “İstanbul Tekkeleri Hakkında 1885 Târihli Bir İstatistik”, 50. Yıl Atatürkçülük Armağanı, İzmir: Akademi Kitabevi, 1994.
• Uludağ, Süleyman. “Halvetiyye”, Diyânet İslâm Ansiklopedisi, c. 15, İstanbul, 1997, ss. 393-395.
• Vassâf, Hüseyin. Sefîne-i Evliyâ-yı Ebrâr fî Şerh-i Esmâr-ı Esrâr,1348/1929, Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar, nr. 2305-2309.