Son Dönem Osmanlı Ahlak Risalelerinde Öne Çıkan Değerler (1908-1918)

Yıl 2018, Sayı: 10, 347 - 363, 22.06.2018

Muhammed Ali Yazıbaşı

https://doi.org/10.18498/amauifd.397146

Öz

II.
Meşrutiyet dönemi bir taraftan devletin kurtarılmaya diğer taraftan da toplumun
dönüştürülmeye çalışıldığı bir dönem olmuştur. Bu dönemde toplumsal değişiklik,
tebaadan vatandaşlığa geçiş, yeni yaşam ve yeni insan gibi konular ön plana
çıkmıştır. Makalenin amacı, her yönüyle sıkıntılar içerisinde olan Osmanlı’da
1908-1918 tarihleri arasında kaleme alınan ahlak risalelerinde öne çıkan
değerleri tespit etmektir. Araştırmada, II. Meşrutiyet döneminde yazılan ahlak
risalelerinin tespiti için belgesel tarama ve tüme varım yöntemleri
kullanılmıştır. Söz konusu döneme ait ilkokul çağındaki çocuklara yönelik yazılan
ahlak risalelerinin incelenmesi sonucu, vatan ve millet sevgisi, çalışkan
olmak, tutumlu olmak, büyüklere saygılı olmak, sabırlı olmak, yardımsever
olmak, cesur olmak, itaatkâr olmak, özverili olmak gibi değerlerin ön plana
çıktığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Ahlak Risaleleri, Değer, Değerler Eğitimi, Toplum

Property Values in the Last Period Ottoman Morality Tractates (1908-1918)

Öz

The time of the II. Constitutional period was a period in which the state was rescued from the enemies and the society was tried to be transformed into a new form. In this period, issues such as social change, the transition from vassal to citizenship, new life and new human being came at the forefront. The aim of the research is to determine the prominent values of the moral revelations received between 1908 and 1918 in the Ottoman Empire. In the research, documentary scanning and deduction (deduction) methods were used for the determination of the moral revelations written during the II. Constitutional period (1908-1918). It is examined that values such as to be patient, self-sacrificing, helpful, courageous, and self-sacrificed are the result of examining the moral claims of this period.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Morality Tractate, Value, Values Education, Society

Kaynakça

• Akbaş, Oktay. “Türk Milli Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının İlköğretim II. Kademedeki Gerçekleşme Derecesinin Değerlendirilmesi”, Değerler ve Eğitimi Uluslar arası Sempozyumu 26-28 Kasım 2004, ed. Recep Kaymakcan, Seyfi Kenan, Hayati Hökelekli, Z. Şeyma Asrlan ve Mahmut Zengin. İstanbul: Dem Yayınları, 2007.
• Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Yayınları, 2009.
• Asım, Muhammed ve Ahmed Cevad. Anadolu Yavrusunun Kitabı (Devre-i Mutavassıta İkinci Sene). İstanbul: Orhaniye Matbaası, 1334.
• Bilgin, Beyza. Eğitim Bilimi ve Din Eğitimi. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1988.
• Cevad, Ahmed. Muhasabât-ı Ahlâkiye, Sıhhiye, Medeniye, Vataniye ve İnsaniye (Devre-i Ûla İkinci Sene). İstanbul: Matbaa-i Orhaniye, 1332.
• Cevad, Ahmed. Muhasabât-ı Ahlâkiye, Sıhhiye, Medeniye, Vataniye ve İnsaniye (Devre-i Mutavassıta İkinci Sene). İstanbul: Matbaa-i Orhaniye, 1332.
• Cevad, Ahmed. Musahabât-ı Ahlâkiye Sıhhiye, Medeniye, Vataniye ve İnsaniye (Devre-i Mutavassıta Birinci Sene). İstanbul: Matbaa-i Orhaniye, 1332.
• Cevdet, Ahmet. “Softalığa Dair”. İçtihad. 60 (1329): 1304
• Doğan, Nuri. Ders Kitapları ve Sosyalleşme (1876-1918). İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 1994.
• Ergin, Osman. Türk Maârif Tarihi. 5 cilt. İstanbul: Eser Matbaası, 1997.
• Gündüz, Mustafa. II. Meşrutiyet’in Klasik Paradigmaları. Ankara: Lotus Yayınevi, 2007.
• Güngör, Erol. Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak. İstanbul: Ötüken Yayınevi, 1996.
• Hazık, Mehmet. Malumât-ı Medeniye, Birinci Kısım (Umum Mekâtib-i İptidaiyede Olunmak Üzere). İstanbul: İkdam Matbaası, 1325.
• Kaygı, Abdullah. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kadar Ahlak Öğretimi ve Ali Seydi”. Felsefe Dergisi. 2 (1986): 17.
• Kızılçelik, Sezgin ve Yaşar Erjen. Açıklamalı Sosyoloji Terimler Sözlüğü. İzmir: Saray Yayıncılık, 1996.
• Kuçaridi, J. Felsefi Açıdan Eğitim ve Türkiye'de Eğitim. İstanbul, 1995.
• Lewis, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu, çev. Metin Kıratlı. Ankara: TTK Yayınları, 1970.
• Nazima, Ali. Malumât-ı Ahlâkiye ve Medeniye (İptidaiye Mekteplerinin İkinci Senesi). İstanbul: Keteon ve Bedrusyan Matbaası, 1328.
• Rıza, Ali. İptidailere Malumât-ı Ahlâkiye ve Medeniye. İstanbul: Dersaadet Nefaset Matbaası, 1331.
• Toprak, Zafer. “80. Yıldönümünde ‘Hürriyetin İlanı’ ve Rehber-i İttihad”. Toplum ve Bilim. 42 (1988): 157.
• Utku, Ali. “Değer”. Felsefe Ansiklopedisi. 6 cilt. Ankara: Ebabil Yayıncılık, 2006.
• Üstel, Füsun. “Makbul Vatandaş”ın Peşinde. İstanbul: İletişim Yayınları, 2004.
• Yazıbaşı, Muhammed Ali. II. Meşrutiyet Dönemi Ahlak Eğitim ve Öğretimi. Ankara: Otorite Yayınları, 2014.