AMİSOS NEKROPOLÜNDEN TEK ODALI BİR YER ALTI KAYA MEZARI VE MEZAR BULUNTULARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 19, 403 - 442, 25.12.2025

Orhan Alper Şirin

https://doi.org/10.48122/amisos.1747338

Öz

Amisos, Karadeniz’in güney kıyılarında konumlanmış olan Samsun’un önemli bir antik kentidir. Kentin ilk temelleri Miletoslu kolonistlerce MÖ 6. yüzyılın ortalarında atılmıştır. MÖ 437’te ilk yerleşimin 9 km doğusuna Sinope’den gelen Atinalı kolonistler konumlanmış ve kentin ikinci temelleri atılmıştır. Zamanla her iki yerleşim alanı kentin territoryumuna dâhil olmuştur. Amisos’un asıl nekropol alanı da ikinci temellerin atıldığı bölgede belirmiştir. Bu çalışmada da kentin nekropolünde açığa çıkan bir yer altı kaya mezarına ve mezar buluntularına değinilmiştir. Mezar yapısı, kentte tespit edilen mezar tipleri içerisinde yoğun olarak karşılaşılan defin nişli ve klineli olan tek odalı bir plana sahiptir. Mezarın mimarisi, Geç Hellenistik Dönem’in işçiliğiyle tutarlıyken, ilk kullanımı mezar buluntularından yola çıkıldığında Roma İmparatorluk Dönemi’nde gerçekleşmiş olmalıdır. Mezar buluntuları, Amisos’un Roma İmparatorluk Dönemi’ndeki maddi kültürü ve cenaze uygulamaları hakkında bilgiler sunmaktadır. MS 2. yüzyıla tarihlenen buluntuların yoğunluğunu tek kulplu testiler ve unguentariumlar oluştururken ahşap bir sandığa ait bronz aksamlarda önemli bir yer tutar. Kulplar, kilit mekanizmaları, büst formlu aplik ve özellikle Aphrodite Anadyomene betimli bronz kilit köprüleri, kent mezarlarında ele geçen nadir örneklerdir. Mezar, yapıldığı dönem ve buluntuları açısından farklı dönemlere işaret etse de karakteristik olarak bir aile mezarı yapısına sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Amisos , Yer Altı Kaya Mezarı , Mezar Buluntuları , Geç Hellenistik Dönem , Roma İmparatorluk Dönemi.

A SINGLE-ROOM UNDERGROUND ROCK TOMB FROM THE AMISOS NECROPOLI AND EVALUATION OF ITS TOMB FINDS

Öz

Amisos is an important ancient city of Samsun, located on the southern shores of the Black Sea. The first foundations of the city were laid by colonists from Miletus in the mid-6th century BC. In 437 BC, Athenian colonists from Sinope settled 9 km east of the first settlement and laid the second foundations of the city. Over time, both settlement areas were included in the city's territory. The main necropolis area of Amisos also emerged in the region where the second foundations were laid. In this study, an underground rock tomb and grave findings uncovered in the city's necropolis were discussed. The tomb structure has a single-room plan with burial niches and kline, which are frequently encountered among the grave types identified in the city. While the architecture of the tomb is consistent with the workmanship of the Late Hellenistic Period, its first use must have occurred during the Roman Imperial Period, judging from the grave findings. The grave findings provide information about Amisos' material culture and funeral practices during the Roman Imperial Period. The majority of the findings dating back to the 2nd century AD are single-handled jugs and unguentaria, while bronze parts of a wooden chest also hold an important place. Handles, lock mechanisms, bust-shaped appliques and especially bronze lock bridges depicting Aphrodite Anadyomene are rare examples found in city tombs. Although the tomb indicates different periods in terms of the period it was built and its findings, it has a characteristic family tomb structure.

Anahtar Kelimeler

Amisos , Underground Rock Tomb , Tomb Finds , Late Hellenistic Period , Roman Period.

Kaynakça

• Yılmaz, M. 2005, “Kurtuluş Beldesi (Briula Nekropolü) Kurtarma Kazısı”, 14. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazılar Sempozyumu, Ürgüp/Nevşehir, 30 Nisan-2 Mayıs 2004, Ankara, 55-62.
• Yiğitpaşa, D. 2021, “Samsun İli ve İlçelerinde Yeni Tespit Edilen Merkezler”, Anadolu Arkeolojisiyle Harmanlanmış Bir Ömür, Mehmet Karaosmanoğlu’na Armağan, M. A. Yılmaz-B. Can-M. Işıklı (eds.). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 817-835.
• Yiğitpaşa, D. 2023, “Re-Assessment of The Claudiopolis Stadion Rescue Excavation in 2008”, Journal of Ancient History and Archaeology, 10/4, 64-85.