MISIR'IN ÇAĞDAŞ CAMİ MİMARİSİNDE İŞLEVSEL TASARIMIN İNCELENMESİ: Gelenek, YENİLİK VE ÇEVRESEL UYUM

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 19, 169 - 184, 25.12.2025

Mai Abdelfatah , Murat Karademir

https://doi.org/10.48122/amisos.1821979

Öz

Bu araştırma, İslam dünyasında camilerin, salt ibadet mekânı olma işlevinden sıyrılarak bölgesel kimlikleri temsil eden toplumsal merkezlere dönüşüm sürecindeki mimari evrimi incelemektedir. Bu bağlamda, Sanayi Devrimi’nden Modernizm ve Postmodernizm’e uzanan sosyoekonomik dönüşümlerin Mısır cami mimarisini nasıl şekillendirdiği ve bu süreçte kültürel süreklilik ile bağlamsal uyum arasında nasıl bir etkileşim olduğu irdelenmektedir. Çağdaş Mısır camilerinin, Hz. Peygamber’in Medine’deki Camisinden türeyen geleneksel cami prototipinden miras aldığı unsurları korurken, aynı zamanda güncel çevresel, teknolojik ve toplumsal ihtiyaçlara yanıt vermekte karşılaştığı ikilemler analiz edilmektedir.
Araştırmada, niteliksel mekânsal analiz, saha çalışmalarına dayalı vaka incelemeleri ve çevresel performans değerlendirmelerini, eleştirel bir literatür taraması ile birleştiren karma bir yöntem benimsenmiştir. Bu çerçeveyi güçlendirmek amacıyla, mimarlar, akademisyenler ve cami cemaati üyeleriyle yapılan yarı yapılandırılmış mülakatlardan elde edilen nitel veriler entegre edilmiş; böylece toplumsal katılım ve kullanıcı deneyimlerinin daha derinlemesine anlaşılması hedeflenmiştir.
Araştırma bulguları, kültürel sürekliliğe kök salmış, aynı zamanda yerel ihtiyaçlara uyarlanabilen ve performans odaklı bir tasarım yaklaşımının, tarihi mimari tipler ile modern gereklilikler arasındaki gerilimi etkili bir şekilde uzlaştırabileceğine işaret etmektedir. Bu bağlamda, bulgulardan yola çıkılarak, Mısır’ın kendine özgü koşullarına uygun bir dizi kanıta dayalı tasarım ilkesi önerilmektedir. Bu ilkeler, estetik miras, sürdürülebilirlik, termal konfor ve sosyal kapsayıcılık gibi temel parametrelerle uyumlu mimari çözümler ortaya koymaktadır.
Araştırmanın; kentsel ve iklimsel değişimin hızlandığı bir çağda, İslam mimarisinde kimlik ve yenilik üzerine yürütülen daha geniş tartışmalara ve kültür odaklı tasarım konusundaki disiplinlerarası diyaloglara katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Cami mimarisi , işlevsel tasarım , gelenek ve yenilik , çevresel direnç , Mısır

Etik Beyan

Bu çalışma, insan katılımcılar veya hayvanlar içermemektedir.

Teşekkür

Dr. Murat KARADEMİR'e rehberliği ve destekleri için teşekkürlerimi sunarım.

ANALYSIS OF FUNCTIONAL DESIGN IN EGYPT’S CONTEMPORARY MOSQUES: TRADITION, INNOVATION AND ENVIRONMENTAL RESILIENCE

Öz

This study investigates the architectural evolution of mosques, highlighting their transformation from purely liturgical spaces to community centers that embody regional identities across the Islamic world. The research examines the impact of socioeconomic transformations, from the Industrial Revolution to Modernism and Postmodernism, on mosque architecture, establishing a nuanced interplay with heritage continuity in addition to contextual adaptation. It specifically addresses those difficulties encountered by modern Egyptian mosque architecture via maintaining traditional elements from the Prophet’s Medina prototype while responding to current environmental, technological, and societal demands.
Utilizing a mixed-methods research framework that includes qualitative spatial analysis, field-based case studies, and environmental performance assessments, all informed by a critical review, the study integrates insights from semi-structured interviews with architects and congregants to enhance understanding of community engagement and the experiences of mosque users. Findings suggest that a performance-oriented design approach, rooted in cultural continuity yet adaptable to local needs, can effectively reconcile the tensions between historic architectural typologies and modern imperatives.
The paper concludes with evidence-based design guidelines tailored to Egypt’s unique context, advocating for solutions that harmonize aesthetic heritage with sustainability, thermal comfort, and inclusivity. By situating these findings within broader discourses on Islamic architectural innovation, this research contributes to interdisciplinary dialogues on culturally grounded design in an era of accelerated urban and climatic change.

Anahtar Kelimeler

Mosque architecture , functional design , tradition and innovation , environmental resilience , Egypt.

Etik Beyan

This study did not involve human participants or animals.

Teşekkür

I would like to thank Dr. Murat KARADEMIR for their assistance with support.

Kaynakça

• Abass, F., Ismail, I.H. and Solla, M. 2016, “A Review of Courtyard House: History Evolution Forms, and Functions”, Arpn Journal of Engineering and Applied Sciences, 11(4), 2557-2563.
• Adi, S.M. 2016, “Mosque as a Model of Learning Principles of Sustainable Architecture”, Journal of Islamic Architecture, 4(1), 33.
• Ali, H. 2021, Contemporary Mosque Architecture in Egypt and Iran (a comparative analysis), the American university, School of Humanities and Social Sciences, (Unpublished Thesis of Master), Cairo.