KUNİN KALESİ VE KUNİN KAYA MEZARLARI

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 19, 282 - 301, 25.12.2025

İsmail Coşkun , Ömer Tanyürek

https://doi.org/10.48122/amisos.1823007

Öz

Kunin Kalesi ve çok odalı kaya mezarları, Urartu devlet sisteminin mimari ve idari ilkelerinin sınır bölgelere nasıl aktarıldığını belgeleyen önemli bir taşra örneğidir. Karasu Vadisi’ne hâkim kayalık bir yükseltide yer alan kale; kuzeybatıdaki kontrollü girişi, üç seviyeli planı ve yatay taş örgüsüyle Van Kalesi, Ayanis ve Zernaki Tepe gibi merkezî örneklerle ortak özellikler taşır. İnce işçilikli kaplar, parlak yüzeyli örnekler ve damgalı depolama kapları, elit tüketimi ve merkez atölyeleriyle kurulan üretim bağını gösterir. Seramiklerin batı yamaçtaki yoğun dağılımı, idari ve ritüel işlevlerle ilişkili düzenli kullanım alanlarını destekler. Doğu yamacındaki Kunin I ve Kunin II kaya mezarları, Urartu kraliyet mezar mimarisinin taşrada uygulanmış biçimleridir. Mezarların doğu yönelimi, çok odalı düzeni, nişleri, basamaklı girişleri ve ritüel platformları Van Kalesi’nin kraliyet nekropolü ile benzer planlama ilkelerine sahiptir. Cephe işçiliği, keski izleri ve simetrik iç düzen, Urartu’nun standart teknik uygulamalarının yerel bir uyarlamayla sürdürüldüğünü gösterir. Kale ile mezarlık alanı arasındaki topografik hat, idari otorite ve defin geleneğinin tek bir mimari kompozisyonda birleştiğini ortaya koyar. Nekropol çevresindeki seramik repertuvarı bu yorumu güçlendirir. İnce dokulu kaplar, damgalı ağız kenarları ve yüksek ısıda pişirilmiş örnekler Ayanis ve Karmir-Blur seramikleriyle teknik paralellik gösterir. Bu durum merkezden dağıtım yapıldığını veya taşrada denetimli üretim gerçekleştirildiğini düşündürür. Kunin’in Urartu’nun güneydoğu sınırındaki konumu, yerleşimin stratejik önemini artırır. Mimari ve seramik veriler, Kunin’in elit statülü bir idari merkez ve kraliyet tipinde bir defin alanı olarak işlediğini gösterir. Yerleşim, Urartu mimarisinin ve ideolojik düzeninin uzak bölgelerde de sürdürüldüğünü belgeleyen açık bir taşra örneğidir.

Anahtar Kelimeler

Urartu , Kunin Kalesi; Kunin Kaya mezarları , Çok odalı kaya mezarları , Krali Nitelikli Taşra Nekropolü , Urartu savunma ve yerleşim mimarisi

KUNIN FORTRESS AND THE KUNIN ROCK-CUT TOMBS

Öz

The Kunin Fortress and its associated multi-chambered rock-cut tombs in southeastern Anatolia form a significant dataset for understanding how Urartian architectural and administrative principles were applied in frontier regions. Constructed on a rocky elevation overlooking the Karasu Valley, the fortress displays a controlled northwest entrance, a three-tiered spatial layout, and horizontally aligned masonry comparable to Van Fortress, Ayanis, and Zernaki Tepe. Ceramic finds—including fine ware, highly polished bowls, and stamped storage vessels—reflect elite consumption patterns and production traditions linked to central workshops. Their distribution across the western slope indicates organized activity zones connected to administrative and ritual functions. The rock-cut tombs on the eastern slope, Kunin I and Kunin II, illustrate provincial adaptations of royal Urartian funerary architecture. Their eastward orientation, multi-room plans, niches, stepped entrances, and ritual platforms parallel the design logic of the royal necropolis at Van Fortress. The façades, chisel marks, and symmetrical interior arrangements demonstrate adherence to standardized Urartian technical practices. The spatial connection between the fortress and necropolis suggests an integrated plan in which administrative authority and funerary tradition were expressed through a unified architectural composition. Ceramic assemblages from the tomb zone reinforce this interpretation. Fine-textured vessels, stamped rims, and high-temperature firings display clear similarities to Ayanis and Karmir-Blur ceramics, supporting centralized supply or provincially supervised production. Their presence in both domestic and ritual contexts indicates multifunctional activity within an elite-controlled settlement. Kunin’s strategic position along Urartu’s southeastern frontier provided oversight of regional routes extending toward the Hakkari–Zagros corridor. Architectural and ceramic evidence shows that Kunin functioned as a high-status administrative center with a funerary complex modeled on royal prototypes. The site demonstrates the continued application of Urartian ideological and architectural standards in remote territories, offering a concise provincial example of monumentality and elite identity.

Anahtar Kelimeler

Urartu , Kunin Fortress; Kunin Rock-Cut Tombs , Multi-Chamber Rock-Cut Tombs; , ; Provincial Royal Necropolis , Urartian Defensive and Settlement Architecture

Kaynakça

• Yiğitpaşa, D. 2010, “Urartu Ölü Gömme Gelenekleri ve Ölümle İlgili Ritüeller”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 25, 177–202.
• Yiğitpaşa, D. 2021, “Urartu Kaya Mezarlarının Doğu Anadolu’da Kilise Olarak Yeniden Kullanımı: Van/Üçpınar Örneği”, Van İnsani ve Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 61-76.