GÜNÜMÜZE ULAŞAMAMIŞ GELENEKSEL VAN EVLERİNDEN SELAHATTİN SELÇUK EVİ

Yıl 2020, , 304 - 323, 29.12.2020

Şahabettin Öztürk

https://doi.org/10.48122/amisos.804223

Öz

Van’da konut mimarisi XX. yüzyılın başlarına kadar, Eski Van Şehri’nde gelişme göstermiştir. Bu dönemin evleri bir ve iki katlı, düz toprak damlı ve kerpiç malzeme kullanılarak bitişik nizamda inşa edilmiştir. 1900 yılından sonra günümüz Van Şehri’nde inşa edilen evlere gruplar halinde arazinin genişliğinden dolayı ayrık nizamda yeni evler ilave edilmiştir. 1970 yılından itibaren günümüz Van şehrinde hızla değişen sosyal hayat şartları halkın betonarme evlere özentisi ile geleneksel evler terk edilerek birer birer yıkılmıştır. Şehrin Koruma İmar Planı’nın hazırlanmayışı, tespit ve tescil yapılmaması yıkılma sürecini hızlandırmıştır. Çalışma kapsamında değerlendirdiğimiz Selahattin Selçuk Evi, mimari özellikleri bakımından, iki katlı iç sofalı, ikiyüzlü, ikiden fazla odalı, köşksüz plan içerisinde yer almaktadır. XIX. yüzyılın sonlarında ya da XX. yüzyılın ilk çeyreğinde inşa edildiği düşünülen ev, 2011 yılına kadar kullanılmıştır. 2011 yılında meydana gelen depremde evin üst katının batı duvarı tamamen yıkılmış, iç bölümlerde ise bazı ciddi strüktürel sorunlar oluşmuştur. Van evleri içerisinde beşik çatılı tek örnek olarak inşa edilen Selahattin Selçuk Evi’ne ait tescil kaydı bulunmamaktadır. Yapı, 2015 yılında mülk sahipleri tarafından tamamen yıkılarak, yerine betonarme çok katlı bir ticari bir bina inşa edilmiştir. Selahattin Selçuk Evi, günümüz Van Şehri’nde XX. yüzyılın başlarından itibaren inşa edilen düz topraklı geleneksel Van konut mimarisinden oldukça farklıdır. Sonuç olarak, Van Sivil mimari yapılarının fiziksel olarak korunamayan evlerin doküman olarak gelecek kuşaklara aktarılmasında, mimarlık ve sanat tarihçilerinin bilimsel çalışmalarında yardımcı olmak için önemli bir boşluğu dolduracaktır.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel Van Sivil Mimarisi,, Düz Toprak Dam, Kerpiç, Çamur Sıva, Köşk

SELAHATTİN SELÇUK HOUSE, ONE OF THE TRADITIONAL VAN HOUSES COULD NOT SURVIVE TILL TODAY

Öz

Housing architecture of Van developed in The Old City of Van until the beginning of XXth century. Houses had been built with adobe material, as one-storey or two-storey attached buildings with flat soil roofs. Detached houses in groups supervened to newly built houses in today’s City of Van after the year of 1900 having been rendered possible by available land width. Traditional houses were abandoned and ruined one by one since 1970s because of changes on social lifestyle and the people’s emulation for concrete buildings. In the absence of a City Conservation Development Plan, lack of observation and registration have accelerated this ruining process. In terms of architectural features, our case study Selahattin Selçuk House took place in scope of those plans that are two-storey, with inner halls, two facades, more than two rooms, without pavilion. The house which was evaluated as had been built between the end of the XIXth century and the first quarter of XXth century, was occupied until the year of 2011. Western wall of the house’s upper floor was destroyed entirely in 2011 earthquake and some critical structural problems were arised in inner sections. A registration record has not been found about Selahattin Selçuk House that had been built as unique barrel roof sampled one among Van houses. The house had been destroyed entirely by its owners in 2015 and a multistorey commercial building have been built over. Selahattin Selçuk House was quite different than architecture of today’s flat soil roofed traditional Van housing which have been built in the City of Van since the beginning of XXth century. This difference appeared both outer and inner architectural parts of the building. As a conclusion, it is evaluated that documents about physically unpreserved houses among Van Civic architectural constructions should be transferred to next generations for contributing scientific studies of architects and art historians.

Anahtar Kelimeler

Traditional Van Civil Architecture, Flat Soil Roof, Adobe, Clay Plaster, Pavilion

Kaynakça

• Çal, H. 1987, ”Tokat Evleri”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, (2-6 Temmuz 1980), 366, 367.
• Mangaltepe, İ. 2005, XIX. Yüzyıl Fransız Seyyahlarına Göre Van, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.
• Ünsal, B.-Öztürk, Ş. 1997, “Tarihi Van Evlerinin Günümüzdeki İzleri”, Mimarlık İç Mimarlık ve Görsel Sanatlar Dergisi, 54-58.
• Öztürk, Ş. 2004, “Van Evlerinin Plan Oluşumu ve Gelişimi”, Van Gölü Havzası Sempozyumu, 08-10 Eylül 2004, 101-114.
• Öztürk, Ş.-Yeğin, M. 2012, “The Effects of urban Regeneratıon On Van That Are Focused On Earthoquake”, XXIV. Uluslararası Yapı ve Yaşam Kongresi Dönüşüm: Yaşama ve Mekâna Etkileri, 235-246.
• Öztürk, Ş. 2013, “Mud Brick, Bat and Natural Mud Brick in the Production Techniques in Van”, Kerpiç’13, New Generation Earthen Architecture: Learning from Heritage, International Conference 11-15 September, IAU,121-133.
• Öztürk, Ş. 2005, “Geleneksel Van Evlerinde Bir Örnek (Mustafa Dilaver Evi)”, Sinan Genim Armağanı, İstanbul, 545-553.