EPHESOS ST. JEAN KİLİSESİ KİBORİON SÜTUNU 1963 YILI RESTORASYONUNA GÜNCEL BİR YAKLAŞIM

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 8, 31 - 50, 27.06.2020

Fırat Baranaydın

Öz

1931 yılında olgunlaşan tarihi yapıları koruma anlayışı (Carta Del Restauro), 1960’lı yılların başında (Venedik) uluslararası sahada netleşerek yeni restorasyon girişimlerine neden olmuştur. Dünyanın birçok noktasında gerçekleşen arkeolojik kazılar sonucu ortaya çıkan malzemeler, kültür turizminin gelişmesi ve bu düşüncelerin etkisi ile ilk günkü hallerine en yakın noktaya getirilmek istenmiştir. Ephesos St. Jean Kilisesi’nde 100 yıldır farklı ekipler tarafından aralıklar ile devam eden, kazı ve restorasyon çalışmaları da bu düşüncelere uygun olarak bize bu süreci göstermektedir. Kültür turizmi ve koruma düşüncesi, yapıları dış etkilerden koruma ve ayaklandırma uygulamalarını beraberinde getirmiştir.
St. Jean Kilisesinin giriş kapıları, kubbe ayakları, nef sütunları, çevre duvarları ve mezar alanında farklı zamanlarda farklı ekiplerce birçok restorasyon uygulaması yapılmıştır. Bu çalışma, 1963 yılında Efes Müze Müdürü Musa Baran tarafından kiborion güneybatı sütununa yapılan restorasyon çalışmasının işlevini yitirmesi nedeni ile 2019 yılında tekrar yapılan (kendi içerisinde belge ve dönem özelliklerini koruyan) restorasyon ve konservasyon çalışmalarını kapsamaktadır. 56 yıl fark ile yapılan restorasyon ve konservasyon teknikleri, sonuçları, farklılıkları - benzerliklerini inceleyen çalışma, güncel yöntemler kullanarak geçmişte kullanılan malzemelerin durumu, günümüzde kullandığımız malzemeler ve müdahale kararları hakkında sonuçlar elde etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ephesos, Ayasuluk, Restorasyon, Konservasyon, Arkeoloji

Kaynakça

• Ahunbay, Z. 2009 Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. İstanbul.
• Akman M. S. “2003 Yapı Malzemelerinin Tarihsel Gelişimi”, Türkiye Mühendislik Haberleri 426.
• Amsterdam Bildirgesi 1975, Erişim Tarihi: 09.01.2020 URL 1 http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0458320001536681780.pdf
• Ashurst, J. ve Dimes, F. G. 1990 Conservation Of Building And Decorative Stone, New York.
• Baran, M. 1958 Selçuk-St. Jean Kilisesi Restorasyonu Beş Yıllık Çalışma Programı. İzmir.
• Baran, M. 1961 St. John Kilisesi Restorasyonu Batı Türkiye, Bahar Dönemi Çalışmaları. İzmir.
• Baran, M. 1963a St. Jean Kilisesi 1963 İlkbahar Çalışmaları. İzmir.
• Baran, M. 1963b. 1963 Kış Dönemi St. Jean Anıtı Çalışmaları. İzmir.
• Baranaydın, F. 2019 “Ayasuluk Tepesi ve St. Jean Anıtı 2017 Yılı Çalışmaları Işığında Taş Eser Restorasyon ve Konservasyon Uygulamaları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi(Yedi) 21: 11-20.
• Büyükkolancı, M. 1997 “Ayasuluk Tepesi (Eski Efes) 1996 Yılı Kazıları” MKK VIII, İzmir: 69-83.
• Büyükkolancı, M. 2014 Aziz Yuhanna St. Jean (Aziz Yuhanna) Hac Kilisesi ve Ayasuluk Kalesi, İzmir.
• Büyükkolancı, M. 2001 St. Jean, hayatı ve anıtı, İzmir.
• Carta Del Restauro 1931, Erişim Tarihi:09.01.2020 URL 2 http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0660878001536681682.pdf
• Doehne, E. - Clifford, A. P. 2010 Stone conservation, an overview of current reseach, Los Angeles.
• Erdemgil, S. - Büyükkolancı, M. 1997 “Jüngste Archaologische Nachweise für Aleste Geschichte von Ephesos”, F. Hueber (eds.), Ephesos Gebaute Geschichte. Mainz: 26-28.
• Erdemgil, S. - Büyükkolancı, M. 1991 “1990 yılı Efes Ayasuluk Tpesi Prehistorik Kazısı”, KST XIII/II. Ankara: 265-283.
• Ersen, A. 2011”Taş korumada son 20 yıldaki gelişmeler ve yenilikler”, Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi X: 3-19.
• ICOMOS 1990 Arkeolojik Mirasın Korunması ve Yönetimi Tüzüğü, Erişim Tarihi: 09.01.2020 URL 3 http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0574229001536913919.pdf
• ICOMOS 2003 Mimari Mirasın Analizi, Korunması ve Strüktürel Restorasyonu İçin İlkeler, Erişim Tarihi: 09.01.2020 URL 4 http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0033791001536913477.pdf
• ICOMOS 2013 ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi, Erişim Tarihi: 09.01.2020 URL 5 http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0784192001542192602.pdf
• ICOMOS-ISCS 2008 Illustrated Glossary On Stone Deterioration Patterns, Erişim tarihi: 09.01.2020 URL 6 https://www.icomos.org/publications/monuments_and_sites/15/pdf/Monuments_and_Sites_15_ISCS_Glossary_Stone.pdf
• Külzer, A. 2011 “Bizans Dönemi Ephesos’u: Tarihine Bir Genel Bakış”, F.Daim, - Ladstatter, S. (eds.), İstanbul: 29-46.
• Ladstatter, S. 2011 “Büyük Bir Antik Kentin Tarihinde Son Sayfa” F. Daim, - Ladstatter, S. (eds.), İstanbul: 1-28.
• Llyod, S. 2000 Türkiyenin Tarihi- Bir Gezginin Gözüyle Anadolu Uygarlıkları, Ankara.
• Mango, C. 2006 Bizans Mimarisi, Ankara.
• Morisson, C. 2004 Bizans Dünyası, İstanbul.
• Nara Özgünlük Belgesi 1994 Erişim Tarihi: 09.01.2020 URL 7 http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0756646001536913861.pdf
• Özkaban F. 2007 “Korumada Güncel Bir Teknolojik Sorun: Betonarmenin Mirası”, Mimarlık 338, İstanbul.
• Prokopios 1994 Iustinianus Döneminde Yapılar: Birinci Kitap İstanbul
• Sotirou, G. A. 1924 Efes’teki John Theologıan Bizans Kilisesi Kazıları, Atina.
• Semes S. W. 1999 “Introibo Ad Altare Dei The Baldacchino As An Element Of Catholic Liturgıcal Architecture” Journal of Institute for Sacred Architecture: 13-15.
• Scherer, P. 2000 Efes Rehberi, İstanbul.
• Şener, Y. S. 2013 “Arkeolojik Alanda yapı Malzemelerinin Korunması: Temel Yaklaşımlar, Yöntem Ve Uygulama Biçimleri” G. Kökdemir (eds.), Orhan Bingöl’e 67. Yaş Armağanı, Ankara: 611-624.
• Venedik Tüzüğü 1964, Erişim Tarihi: 09.01.2020 URL 8 http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0243603001536681730.pdf
• Zakar, L. - Eyüpgiller, K. K. 2015 Mimari Restorasyon ve Koruma Teknik Yöntemleri, İstanbul.