LYKAONİA’DA MİTHRAS KÜLTÜNÜN İZLERİNE DAİR BAZI DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 9, 270 - 280, 29.12.2020

Nizam Abay

https://doi.org/10.48122/amisos.833437

Öz

Bir Aryan topluluğu olarak karşımıza çıkan Mithras, başta güneş olmak üzere ışık, adalet ve anlaşma tanrısı olarak da kabul görmüştür. Mithras kültü Hindistan’dan başlayıp İran ve Mezopotamya üzerinden Anadolu’ya sonradan da Roma’ya kadar geniş bir alana yayılmıştır. Hindistan’da Mitra, İran’da Mithra ve Roma’da ise Mithras olarak karşımıza çıkan bu kült, Anadolu kültleriyle etkileşime geçerek Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde kendine yer bulmuştur. Bu yerlerden biri de Lykaonia Bölgesi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Lykaonia'da Antik Çağ, Mithras’a ait kültürel unsurların görülmeye başlandığı dönemdir. Bu kültürel unsurlar genelde epigrafik, nümizmatik ve heykeltıraşlık eserlerle ilgilidir. Bu eserlerden yola çıkarak yapmış olduğumuz inceleme ve araştırmalar ışığında Lykaonia Bölgesinin Mithras kültüne ait izleri sorgulanmaktadır. Bu çalışma da Lykaonia kentlerinde Mithras kültüyle ilgili derli toplu olmayan kaynakları ve yeni bilgileri bir kontekst halinde bilim dünyasına sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Lykaonia, Mithras, Kült, Antik dönem, Kültürel Unsurlar

SOME EVALUATIONS ON THE TRACES OF THE MİTHRAS CULT IN LYKAONİA

Öz

The Mithras cult arose in Aryan society. Mithras is known as the god of light, justice and contracts. The Mithras cult first emerged in India and then spread from Iran and Mesopotamia to Anatolia and Rome. The cult of this god, known as Mitra in India, Mithra in Iran and Mithras in Rome, interacted with Anatolian cults and found a place in various regions of Anatolia. One of these regions was Lykaonia.
The Ancient Age was when cultural elements of Mithras appeared in Lykaonia. These cultural elements mostly consist of epigraphic, numismatic and sculpture artifacts. In light of the examination of these artifacts, this study describes the traces of the Mithras cult in Lykaonia. Its aim is to present a contextualized compilation of various sources and recent information on the Mithras cult in Lykaonian cities.

Anahtar Kelimeler

Lykaonia, Mithras, Cults, Ancient Age, Cultural Elements

Kaynakça

• Abay, N. Lykaonia Sikkeleri, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya.
• Arslan, M. 1999 “Roma Dönem’i Kilikya Şehir Sikkelerinde Mithras Kültü”, Olba II, Mersin, 425.
• Bilgin, M. S. 2003, Zarathuştra, İstanbul.
• Burkert, W. 1999, İlkçağ Gizem Tapıları, (Çev., Sina Şener), Ankara: İmge Kitabevi.
• Calder, H. W. M. 1927, "Mıssak ΛΑΤΥΠΟΣ?", JHS 47 (1927) 178-179.
• Carnoy, A. J. 1917 "The Moral Deities of Iran and India and Their Origins", AJT 21,1, 58-78.
• Clemen, C. 1931, The Religions of the World, London.
• DNP, Der Neue Pauly. Enzyklopädie der Antike, 1996.
• Graves, R. 1959, The Greek Myths, Penguin Books: Baltimore-Maryland, U.S.A.
• Güran, S. 2010, Küçük Asya’da Mithras Kültü, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Howe, T. P. 1934 “The origins and Function of the Gorgon Head”, Aj Arch 38, 341-58.
• Imhoof-Blumer, F. 1898 “Coin-Types of some Klikian Cities”, JHS 18, 161-180.
• Jerome. epist. (St. Jerome, Epistula) = Jerome, Select Letters, trans. by F. A. WRIGHT, Harvard 1933 (Loeb Classical Library).
• Jones, H. S. 1915, Mithraism, Encyclopedia of Religion and Ethics, C.VIII, New York.
• MAMA VII, 1956, Monumenta Asiae Minoris antiqua: Monuments from Eastern Phrygia, Ed. W.M. Calder, Manchester.
• MAMA VIII, 1962, Monumenta Asiae Minoris antiqua IV: Monuments from Lycaonia, the Pisido-Phrygian Borderland, Eds. W. M. Calder – J. M. R. Cormack Aphrodisias. Manchester.
• Plinius, Natural History, Çev. Human Resources Rackham, London: The Loeb Classical Library, 1958.
• Plut. Vit. Pomp. 24, 1, Plutarch, Plutarch’s Lives, (Çev. Bernadette Perrin), Cilt. 5, Cambridge: Harvard University Press, 1968, 46-120.
• Porph. de. abstinentia (Porphyrios, De abstinentia ab esu animalium) = Plutarkhos, On Abstinence from Animal Food, şurada: The Select Works of Porphyry, trans. by T. Taylor, London 1823.
• Q. hist. Alex. (Quintus Curtius, Historiae Alexandri Magni) = Quintus Curtius, History of Alexander I, trans. by J. C. ROLFE, Harvard 1946.
• Raimond, E. 2004 “La Problématique Lukkienne”, Colloquium Anatolicum III, 93-146.
• Ramsay, W. 1909, The Revolution in Constantinople and Turkey: A Diary, London.
• Rohde, E. 1894, Psyche: Seelencult und Unsterblichkeitsglaube der Griechen, III, Freiburg.
• Röhr, B. 2009, Kult und Fest in Lykaonien, Hamburg.
• Ruge, W. 1927, Lykaonia maddesi. Paulys Realencyclopädie Der Classischen Altertumswiisenschaft J. B. Metzlersche Verlagsbuchhandlung, Stutgart.
• Sami, Ş. 1314, Kamus-ül-Alam V, İstanbul.
• Saudavar, A. 2014, Mithraic Societies from Brotherhood ideal to Religion's Adversary, Houston.
• Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika; XII, XV), Çev.: A. Pekman, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 1993.
• Turcan, R. 1996, The Cults of the Roman Empire, Wiley-Blackwell.
• Ulansey, D. 1998, Mithras Gizlerinin Kökeni: Antik Dünyada Kozmoloji ve Din, (Çev. Hüsnü Ovacık), İstanbul.
• Üzüm, H. 2016 “Mithra Her yerde: Mithra Senkrtizmi: Mitranın Greko-Romen ve Doğu İlahlarıyla Özdeşleştirilmesi”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10, 33-63.
• Xenophon, Anabasis I (Onbinlerin Dönüşü), Çev. Tanju Gökçol. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1998.
• Vermaseren M. J. 1956-1960, Corpus Inscriptionum et Monumentorum Religionis Mithriacae, I-II, The Hague.
• Vermaseren, M. J. 1963, Mithras, the Secret God, (trans. Therese ve Vincent Megaw), London.
• Vermaseren, M. J. 1969, Hellenistic Religions, Historia Religionum, I: Religions of the Past, Leiden.
• Vermaseren, M. J. 1982, Mithriaca III: The Müthraeum at Marino. Études Préliminaires aux Religions Orientales dans L'Empire Romain, Brill.