FROM THE AMISOS NECROPOLIS TO THE ROMAN IMPERIAL PERIOD AN UNDERGROUND ROCK TOMB AND SOME EVALUATIONS ON GRAVE FINDS

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 10, 100 - 129, 30.06.2021

Orhan Alper Şirin

https://doi.org/10.48122/amisos.910549

Cited By: 2

Öz

The underground rock tomb unearthed in the necropolis area of the city of Amisos, with its main space, burial niches and klines, has similar shape and construction features with the other underground rock tomb examples of the city. The tomb structure was explained in detail and supported with drawings so that the plan could be understood more clearly. Only terracotta amphorae, unguentarium and lagynos were found in the tomb. The in-situ positions of the finds in the tomb are visually presented by drawing them. While the unguentariums found in the tomb have two different forms as spindle and bag body, they also have various variants within themselves. The amphora, which has flat six forms, was evaluated in the light of similar examples. In addition, the periodical features of the grave finds were briefly emphasized, analogies were made and thus their dating was carried out. Among the finds, one unguentarium belongs to the Late Hellenistic Period, while the other finds are dated to the Roman Imperial Period. Thus, various inferences were made regarding the period in which the tomb was used, due to the discovery of finds belonging to two different periods. In particular, comments were made regarding the finding of a Late Hellenistic Period found together with the Roman Imperial Period finds. In addition, various evaluations were made about whether the open burial niches of the tomb were later reused. However, no bone remains belonging to treasure (or burials) were found in the burial niches and klines of the tomb. Only a very low density of bone fragments was observed in the main space, and some issues related to this situation were mentioned. As a result of the evaluation of various data in the tomb, the density of the finds in the tomb was determined by the Roman Imperial Period in AD. It highlights the 1st – 3rd century range. The tomb finds were evaluated as offering vessels used for libation for burial (or burials), and the tomb was dated to A.D. It is understood that it was used between the 1st and 3rd centuries. The aim of this study is not to make an assessment by making inferences on the tomb types or burial customs/traditions of the Ancient Greek - Roman world. The aim is to evaluate a tomb unearthed in the Amisos necropolis, together with its finds, and to bring it to light in terms of regional archeology

Anahtar Kelimeler

Necropolis of Amisos, Hellenistic Period, Roman İmperial Period, Underground Rock Tomb, Grave Finds, Unguentarium, Lagynos

AMİSOS NEKROPOLÜ’NDEN ROMA İMPARATORLUK DÖNEMİ’NE AİT BİR YER ALTI KAYA MEZARI VE MEZAR BULUNTULARI ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER

Öz

Amisos kentinin nekropol alanında ortaya çıkan yer altı kaya mezarı, ana mekân, defin nişleri ve klineleri ile kentin diğer yer altı kaya mezarı örnekleriyle benzer şekil ve yapım özelliklerine sahiptir. Mezar yapısı ayrıntılı olarak açıklanarak planın daha net anlaşılabilmesi için çizimlerle desteklenmiştir. Mezarda sadece pişmiş toprak amphora, unguentarium ve lagynoslar ele geçmiştir. Buluntuların mezardaki in-situ konumları, çizime işlenerek görsel olarak sunulmuştur. Mezarda ele geçen unguentariumlar, iğ ve torba gövdeli olarak iki farklı forma sahipken kendi içinde de çeşitli varyantları bulunmaktadır. Altı düz formlu olan amphora ise benzer örnekler ışığında değerlendirilmiştir. Ayrıca mezar buluntularının dönemsel özellikleri üzerinde kısaca durulmuş olup analojileri yapılmış ve böylelikle tarihlendirmeleri gerçekleştirilmiştir. Buluntular içinde bir tane unguentarium Geç Helenistik Dönem’e aitken diğer buluntular Roma İmparatorluk Dönemi’ne tarihlenmektedir. Böylelikle iki farklı döneme ait buluntuların ele geçmesinden dolayı mezarın hangi dönemde kullanıldığına ilişkin çeşitli çıkarımlarda bulunulmuştur. Özellikle Geç Helenistik Dönem’e ait bir buluntunun Roma İmparatorluk Dönemi buluntularıyla bir arada ele geçmiş olmasına ilişkin yorumlar gerçekleştirilmiştir. Ayrıca mezarın açık olan defin nişlerinin sonradan tekrar kullanılıp kullanılmadığına ilişkin çeşitli değerlendirmeler yapılmıştır. Bununla birlikte mezarın defin nişlerinde ve klinelerde define (ya da definlere) ait herhangi bir kemik kalıntısı ele geçmemiştir. Sadece ana mekânda çok az yoğunlukta kemik parçaları gözlemlenmiş olup bu duruma ilişkin bazı hususlara değinilmiştir. Mezardaki çeşitli verilerin değerlendirilmesi sonucunda mezardaki buluntuların yoğunluğu Roma İmparatorluk Dönemi’nin M.S. 1. – 3. yüzyıl aralığını ön plana çıkarmıştır. Mezar buluntularını, defin (ya da definler) için libasyon amacıyla kullanılmış birer sunu kapları olarak değerlendirilmiş ve mezarın, M.S. 1. - 3. yüzyıl aralığında kullanım gördüğü anlaşılmıştır. Bu çalışmada amaç, Antik Yunan - Roma dünyasının mezar tipleri ya da gömü adetleri/gelenekleri üzerine çıkarımlarda bulunarak bir değerlendirme yapmak değildir. Amisos nekropolünde ortaya çıkmış olan bir mezarı, buluntularıyla birlikte ele alarak değerlendirmek ve bölge arkeolojisi açısından gün ışığına çıkarmaktır.

Anahtar Kelimeler

Amisos Nekropolü, Helenistik Dönem, Roma İmparatorluk Dönemi, Yer Altı Kaya Mezarı, Mezar Buluntuları, Unguentarium, Lagynos

Kaynakça

• Arslan vd. 2011: Arslan, M., Cinemre, O. ve Erdoğan, T., “Dadastana Nekropolü 2009 Yılı Kurtarma Kazısı”, 19. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazıları Sempozyumu, (29 Nisan-05 Mayıs 2010/Ordu), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın No:3269, Ankara, 327-340.
• Aydın Tavukçu 2006: Aydın Tavukçu, Z., Parion Nekropolü 2005 Yılı Buluntuları, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimsel Enstitüsü, Arkeoloji ABD., Erzurum.
• Borgers 2015: Borgers, B., “Roman pottery production at the site of Vervoz, Belgium, between the mid-first century AD and the end of the second century AD”, Journel of Roman Pottery Studies, vol.16, (Ed. Willis, S.), 54-72.
• Cappelletto ve Indgjerd 2018: Cappelletto, E., Indgjerd, H. R., “Unguentaria from the necropoleis of Hierapolis, Phrygia”, Unguentarium. A Terracotta Vessel form and other Related Vessels in the Hellenistic, Roman and Early Byzantine Mediterranean, An İnternational Symposium, (May 17-18, 2018/İzmir, Turkey), (Ed. Laflı E., Şahin, G. K.), Colloquia Anatolica et Aegaea Congressus internationales Smyrnenses X, 20.
• Davis 1978: Davis J. J., “Tell Heshbon 1976: Areas F and K”, Andrews University Seminary Studies, 16/1, 129-148.
• Dündar 2006: Dündar, E., Hellenistik Çağ ve Roma Dönemleri Patara Unguentariumları, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Erciyas 2001: Erciyas, D. B. A., Studies in the Archaeology of Hellenistic Pontos: The Settlements, Monuments, and Coinage of Mithradates VI and his Predecessors, (Unpublished Phd Thesis), University of Cincinnati, In the Department of Classics of the Collage of Arts and Sciences, Ohio.
• Indgjerd 2014: Indgjerd, H. R., The Grave Goods of Roman Hierapolis: an Analysis of the Finds from Four Multiple Burial Tombs, (Unpublished Master Thesis), Department of Archaeology, Conservation and History University, Oslo.
• Laflı 2003:Laflı, E., Studien zu Hellenistischen, Kaiserzeitlichen und spatantikfrühbyzantinischen Tonunguentarien aus Kilikien und Pisidien (Süd Türkei): Der Forschungsstand und Eine Auswahl Von Fundobjekten aus den Örtlichen Museen, (Unpublished Phd Thesis), Philosophischen Fakultat der Universitat zu Köln, Köln.
• Laflı 2012: Laflı, E., “Roman and Late Roman Terracotta Unguentaria: 1988–2005”, Amorium Reports 3: The Lower City Enclosure. Finds Reports and Technical Studies, (Ed. Lightfoot, C. S., Ivison, E.A.), 181-192.
• Okunak 2005: Okunak, M., Hierapolis Kuzey Nekropolü (159 Nolu Tümülüs) Anıt Mezar ve Buluntular, (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi), Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Robinson 1959: Robinson, H. S., “Pottery of the Roman Period: Chronology”, The Athenia Agora V, The American School of Classical Studies at Athens.
• Strabon: Strabon, Geographica, (Ed. Jones, H. L), Londan, 1917.
• Şenyurt vd. 2005: Şenyurt, S. Y., Akçay, A., Kamış, Y., Yüceören Doğu Kilikya’da Bir Helenistik Roma Nekropolü, Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı Projesi Arkeolojik Kurtarma Kazıları Yayınları:1, Ankara.
• Şirin ve Kolağasıoğlu 2016a: Şirin, O. A., Kolağasıoğlu, M., Çakalca-Karadoğan Höyüğü: Arkaik Dönemde Amisos ve Kybele Kültü, SAMTAB (Samsun ve Çevresi Turizm Alanı Altyapı Hizmet Birimi) Yayınları 1, Samsun.
• Şirin ve Kolağasıoğlu 2016b: Şirin, O. A., Kolağasıoğlu, M., “Antik Amisos Kenti’nden Bir Yer Altı Odalı Mezar Örneği”, Bütünşehir Kent Kültür Dergisi, 2/12, 78-80.
• Şirin ve Kolağasıoğlu 2017: Şirin, O. A., Kolağasıoğlu, M., “Amisos Nekropolü Basit Toprak Mezar ve Kiremit Mezar Geleneği”, Amisos, 2/2, 1-29.
• Şirin ve Kolağasıoğlu 2018: Şirin, O. A., Kolağasıoğlu, M., “Amisos’ta Urne Mezar Geleneği”, Amisos, 3/4, 167-200.
• Şirin vd. 2018: Şirin, O. A., Kolağasıoğlu, M. ve Yiğitpaşa, D., “Tekkeköy İlçesi Kaya Mezarları”, Tekkeköy Tarihi, Dünden Bugüne: Antik Dönem, C.1, (Ed. Erler, M. Y., Temür, A. ve Yiğitpaşa, D.), Samsun, 78-115.
• Şirin 2019: Şirin, O. A., “Amisos Nekropolü’nden Geç Roma İmparatorluk Dönemi’ne Ait Bir Yer Altı Kaya Mezarı Ve Defin Buluntuları”, Amisos, 4/7, 238-278.
• Şirin 2020: Şirin, O. A., “Çakalca – Karadoğan Höyüğü Kurtarma Kazısı: Amisos’ta Miletos Kolonizasyonuna Dair Buluntular”, Amisos, 5/9, 513-551.
• Temür 2015: Temür, A., “Thoughts on a Grave Stele from the Classical Era in Samsun Museum” Belleten, 80/286, 817-825.
• Thompson 1934: Thompson, H. A., “Two Centuries of Hellenistic Pottery”, Hesperia, 3, 311-480.
• Ünan 2010: Ünan, S., Samsun ve Çevresi Mezar Tipleri ve Ölü Gömme Adetleri (MÖ. III. Bin – MS. IV. YY.), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, Kütahya.
• Yaraş 2018: Yaraş, A., “Terracotta unguentaria from the necropolis hill site of Maymun Sekisi, Mysia”, Unguentarium. A Terracotta Vessel form and other Related Vessels in the Hellenistic, Roman and Early Byzantine Mediterranean, An İnternational Symposium, (May 17-18, 2018/İzmir, Turkey), (Ed. Laflı E., Şahin, G. K.), Colloquia Anatolica et Aegaea Congressus internationales Smyrnenses X, 74-75.
• Yılmaz 2013: Yılmaz, Y., “Karacasu Barajı Lokulus Tipi Oda Mezar Kurtarma Kazısı ve Temizlik Çalışmaları”, 22. Müze Çalışmaları ve Kurtarma Kazılar Sempozyumu, (14-17 Kasım 2013/Adana), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayın No:3411, Ankara, 257-268.
• Yiğitpaşa ve Şirin 2020: Yiğitpaşa, D., Şirin, O. A., “Vezirköprü’de 2012-2017 Yılları Arasında Gerçekleştirilen Kurtarma Kazıları Üzerine Gözlemler”, Amisos, 5/8, 178-218.
• Yurtseven 2006: Yurtseven, F., “Tarsus Köylü Garajı Mezarı Buluntuları”, Anadolu (Anatolia), 31, 91-121.
• Hrt. 1: Google Earth’ten alıntıdır (15/02/2021).
• Çiz. 1, 2: Samsun Müze Müdürlüğü Arşivi.