ERKEN DEMİR ÇAĞINDA COĞRAFİ BİLGİNİN MEKÂNSAL ORGANİZASYONDA KULLANIMI: ORTA ARAS HAVZASI ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: Özel Sayı-The Special Issue (Orta Aras Havzası/The Middle Aras Basin), 37 - 55, 26.02.2022

Atilla Karataş

https://doi.org/10.48122/amisos.1051755

Öz

Doğal ortam koşulları insanların yaşamsal aktivitelerini sürdürebilmeleri için göz önünde bulundurmak zorunda oldukları faktörlerin başında gelmektedir. Tarih boyunca mekânsal organizasyon konusunda doğru yaklaşımları benimseyen toplumların başarı oranları artmış ve ayakta kalma süreleri uzamıştır. Orta Aras Havzası’nda Erken Demir Çağı’nın kargaşa ortamında hüküm süren devlet yapılarının da bu gerçeğin farkında oldukları sahada elde edilen her yeni bulguyla daha iyi anlaşılmaktadır. Son ekspedisyonlarda devrin medeniyetlerince mekânın sofistike bir biçimde organize edildiğine dair şaşırtıcı örneklere rastlanmıştır. Günümüzdeki genel coğrafi koşulların anlaşılması ve söz konsu dönemde bu koşulların ne şekilde idrak edilerek kullanıldığının ortaya konulması bölgede yürütülen çalışmalar açısından yeni pencereler aralayacak ve mekân bilinci açısından bugüne ışık tutacaktır.

Anahtar Kelimeler

Orta Aras Havzası, Erken Demir Çağı, mekânsal organizasyon, coğrafi planlama, arazi kullanımı.

Teşekkür

Yazar, destek ve katkıları için editör ve hakemlere teşekkür eder.

Kaynakça

• Altınlı, İ. E., 1964. 1/500 000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası Açıklaması, Van Paftası. MTA Yayınları, Ankara.
• Arkel, N. A. van, 1973. Die Gegenwartige Vergletscherung des Ararat. Zeitscrift für Gletscherkunde ıınd Glazialgeologie, 9, 89–103.
• Atalay, İ., 1994. Türkiye Vejetasyon Coğrafyası. Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Atalay, İ., 2011. Toprak Oluşumu, Sınıflandırılması ve Coğrafyası. Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri, İzmir.
• Barnett, R. D. 1963. The Urartian Cemetery at Igdyr. Anatolian Studies XIII, 153–198.
• Belli, O. ve Sevin, V. 1999. Nahçivan da Arkeolojik Araştırmalar Archaeological Survey in Nakhichevan. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Blumenthal, M., 1959. Ağrı Volkanı ve Sedimanter Çevresinin Dağları. İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mecmuası, Cilt: XXIII, Sayı: 3-4. Halk Basımevi, İstanbul.
• Çilingiroğlu, A. 1982. Diauehi'de Bir Urartu Kalesi: Umudum Tepe (Kalortepe) (5 levha ile birlikte) An Urartian Fortress in Diauehi: Umu­dum Tepe (Kalor Tepe). Anadolu Araştırmaları 8, 191–204.
• Dizdar, M. Y., 2003. Türkiye’nin Toprak Kaynakları. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Teknik Yayınlar Dizisi, No: 2. Kozan Ofset, Ankara.
• EİE, 2003. Su Akımları Aylık Ortalamaları (1935-2000), Elektrik İşleri Etüt İdaresi Genel Müdürlüğü Hidrolik Etütler Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Genelkurmay Başkanlığı Coğrafya Encümeni, 1938. Doğu Anadolu Coğrafyası Tabiî, Ziraî, Beşerî, Baytarî, Cilt 7. Genelkurmay Matbaası, Ankara.
• İleri, C. N., 1918. Coğrafya-yı Tarih-i Mülk-i Rum. Cemiyet Kütübhanesi, I. Baskı, Matbaa-i Orhaniye, İstanbul.
• JAXA/METI ALOS PALSAR L1.0 2007. Accessed through ASF DAAC 20 December 2021.
• Karaoğlu, M. ve Çelim, Ş., 2018. Doğu Anadolu Bölgesi ve Iğdır’ın Jeolojisi ve Toprak Özellikleri. Journal of Agriculture 1(1), 14–26.
• Karataş, A., 2017. Karasu Çayı Havzasının Hidrografik Planlaması. Çantay Yayınevi, İstanbul.
• Karataş, A., 2019. Ofiyolit Hidrografyası ve Hidrojeolojisi. Çantay Yayınevi, İstanbul.
• Kılıç, S. 2020. Iğdır Yer Adı Üzerine Arkeotoponimik Bir İnceleme. Türk Kültürü ve Medeniyeti Araştırmaları Dergisi – Journal of Turkish Culture and Civilization Researches. 1 (1), 208–230.
• Klaer, W., 1965: Geomorphologische Untersüchungen in den Randgebirgen des Van-See (Ostanatolien). Zeitschrift für Geomorphologie, N.F., 9 (3), 346–355.
• Kökten, İ. K. 1943. Doğu Anadolu Kars Bölgesi tarih öncesi araştırmalarına dair ilk not. Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi 1(2), 119–121.
• Kuftin, B. A. 1944. Urartskij “Kolumbarij” u podosvy Ararrata i Kuro-Araksskij eneolit /An Urartian “Columbariaum” on the slopes of Ararat and the Copper Age of the Kuro- Araxes basin, Vestnik Gosudarstvennogo muzeja Gruzii 13.
• Kurter, A. ve Sungur, K., 1980. Present glaciation in Turkey. In: World Glacier Inventory. Proceedings of the workshop at Riederalp, Switzerland, 17–22 September 1978. International Association of Hydrologkal Saiancas, 126, 155–160.
• Marro, C. and Özfirat A. 2003. Pre-classical survey in eastern Turkey. First preliminary report: The Ağrı Dağ (Mount Ararat) Region. Anatolia Antiqua, Tome 11, 385–422.
• Özfırat, A. 2017a. Eriqua and Minuahinili An Early Iron Age-Nairi Kingdom and Urartian Province at the Northern Slope of Mt. Ağrı (Settlement Complexes at Melekli and Karakoyunlu), TÜBA-AR, 21, 63–92.
• Özfırat, A., 2014. Bozkurt Kurgan Mezarlığı Kazısı (2007–2013). 36. Kazı Sonuçları Toplantısı (2. Cilt). T. C. Kültür ve Turizm Bak. Kültür Varl. ve Müz. Gen. Müd., 2–6 Haziran 2014, Gaziantep. T.C. Kültür ve Turizm Bak. Yay. No: 3446-2, Kültür Varl. ve Müz. Gen. Müd. Yayın No: 167-2, 209–226. İsmail Aygül Ofset, Ankara.
• Özfırat, A., 2017b. Melekli-Kültepe (Iğdır) Mound, Urartian Fortress and Columbarium in Minuahinili (Karakoyunlu) on the northern slope of Mt Ağrı", OLBA XXV, 161-182.
• Saraçoğlu, H., 1956. Türkiye Coğrafyası Üzerine Etüdler Doğu Anadolu. Cilt: 1. Maarif Basımevi, İstanbul.
• Sevin, V. 1987. Urartu Oda-Mezar Mimarisinin Kökeni Üzerine Bazı Gözlemler. Anadolu demir çağları. Anatolian iron ages. Papers presented to the I. Anatolian Iron Ages Symposium, Izmir 24th - 27th April 1984, (Edt. A. Çilingiroğlu), 35–55.
• Sümengen, M., 2009. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü 1/100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Erivan – H51 Paftası, No: 109. Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
• Sümengen, M., 2013. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü 1/100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Doğubayazıt – İ52, İ53 ve H52 Paftaları, No: 177. Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
• Tuncay, E. ve Sümengen, M., 2018. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü 1/100.000 Ölçekli Türkiye Jeoloji Haritaları, Doğubayazıt – İ51 Paftası, No: 254. Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara.
• Yardimciel, A. 2018. Iğdır’da Bir Orta Tunç Çağı Kompleksi Aşağı Erhacı Yerleşimi ve Kalesi. Seleucia, 8, 123–138.
• https://earthobservatory.nasa.gov/images/51426/aras-river-turkey-armenia-iran-border-region (Son erişim: 08.12.2021).
• https://www.enerjiatlasi.com/sehir/igdir/ (Son erişim: 28.11.2021).
• https://www.dsi.gov.tr/Sayfa/Detay/744 (Son erişim: 19.11.2020).