THE USE OF ARCHAEOLOGY IN EXPANSIONIST POLITICS: EXAMPLE DAVID HOGARTH (1876-1918)

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 13, 431 - 438, 26.12.2022

Elif Gizem Polat

https://doi.org/10.48122/amisos.1131451

Öz

YAYILMACI POLİTİKADA ARKEOLOJİNİN KULLANIMI DAVID HOGARTH ÖRNEĞİ (1876-1918)

Öz

Oryantalizm akımının Avrupa’da yayılması ile birlikte Osmanlı Devleti sınırları içerisinde birçok arkeolojik kazı çalışması başlatılmıştır. Kazılar esnasında ortaya çıkartılan eserlerin birçoğu ise Avrupa’nın köklü bir uygarlık olduğunun göstergesi ve bu köklü uygarlığın diğer medeniyetlerin de koruyuculuğunu ancak kendisinin üstlenebileceği düşüncesi ile Avrupa müzelerinde sergilenmek üzere Osmanlı topraklarından koparılmıştır. Bununla birlikte arkeoloji bir paravan olarak kullanılmış, müze ajanlığının yanı sıra siyasi ajanlık da yapılmış olup petrol, kömür gibi yeraltı zenginlikleri ve ziraat ile etnolojik çalışmalar da yürütülmüştür. Bu bağlamda Osmanlı Devleti’ni parçalayıp sömürgeleştirmek amacı güden söz konusu çalışmalar Birinci Dünya Savaşı sırasında da İtilaf devletlerinden İngiltere’nin casusluk faaliyetlerine temel oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

arkeoloji, emperyalizm, 19. yüzyıl, casusluk, David G. Hogarth, Karkamış, Osmanlı İmparatorluğu

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA):
• DH. ŞFR. Dosya No: 165, Gömlek No: 103, Rumi 13.02.1310.
• DH. MKT. Dosya No: 2067, Gömlek No: 16 Hicri 03.11.1311.
• İ. MF. Dosya No: 16, Gömlek No: 51, Hicri 28.10.1328.
• BEO. Dosya No: 3819, Gömlek No: 286414, Hicri 03.11.1328.
• MF. MKT. Dosya No: 1168, Gömlek No: 13, Hicri 14.03.1329.
• DH. İD. Dosya No: 28, Gömlek No: 11, Hicri 19.03.1329.
• İ. MF. Dosya No: 20, Gömlek No: 8, Hicri 18.08.1330.
• BEO. Dosya No: 4069, Gömlek No: 305123, Hicri 21.08.1330.
• HR. SYS. Dosya No: 2218, Gömlek No: 8, Miladi 08. 09.1915. Kitaplar
• Cezar, Mustafa. (1971). Sanatta Batı’ya Açılış ve Osman Hamdi Bey I. Cilt, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• During, Bleda S. (2016). Küçük Asya’nın Tarihöncesi Karmaşık Avcı-Toplayıcılardan Erken Kentsel Toplumlara, Çeviri: Azer Kesikin, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Hogarth, D.G Thompson, . R. Campbell, Woolley, C. Leonard, Lawrence, T. E. Guy, P. L. O. Reitlinger, H. (1952). Carchemish: Report on the Excavations at Jerablus on Behalf of the British Museum, London: The Trustees of the British Museum.
• Hopkirk, Peter. (1995). İstanbul’un Doğusu’nda Bitmeyen Oyun, Çeviri: Mehmet Harmancı, İstanbul: Gençlik Yayınları.
• McMeekin, Sean. (2012). Berlin-Bağdat Demiryolu, Çev: Azize F. Çakır, İstanbul: Kitap Matbaacılık
• Özdoğan, Mehmet. (2012). 50 Soruda Arkeoloji, İstanbul: Bilim ve Gerçek Kitaplığı.
• Özdoğan, Mehmet. (2006). Arkeolojinin Politikası ve Politik Bir Araç Olarak Arkeoloji, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Shaw, Wendy M.K. (2020). Osmanlı Müzeciliği Müzeler, Arkeoloji ve Tarihin Görselleştirilmesi, 3. Baskı, Çev: Esin Soğancılar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koloğlu, Orhan. (2018). Lawrence Efsanesi, 2. Baskı, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Westrate, Bruce. (1992). The Arab Bureau British Policy in the Middle East 1916-1920, Pennsylvania: The Pennsylvania state University Press.
• Yüce, Samet. (2018). Britanya’nın Ortadoğu Politikası ve Gertrude Bell, 2. Baskı, İstanbul: Nizamiye Akademi.
• Makale Çelebi, Mevlüt. (2007). “Antalya Bölgesi’nde İtalyan Arkeoloji Heyetleri”, Adalya, No: X, s.1-16.
• Karaca, Ali. (2004). “Osmanlı İmparatorluğu’nda Arkeoloji Bilinci”, CIEPO Osmanlı Öncesi ve Osmanlı Araştırmaları Uluslararası Komitesi XVI Sempozyum Bildirileri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özdoğan, Mehmet. (2002). ‘’Ideology and Archaeology in Turkey’’, Archaeology Under Fire Nationalism, Politics and Heritage in the Eastern Mediterranean and Middle East, Editör: Lynn Meskell, Londra, s.111-123.
• Özkan, Süleyman. (2004). “Osmanlı Devleti’nde Eski Eser Koleksiyonculuğu”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt XIX, Sayı 2, s. 65-86.
• Polat, Ü. Gülsüm. (2010). “Türk Alman Propagandası Karşısında Arap Bürosu’nun Kuruluşu”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 26, Sayı 76, s.97-132