NIKAIA (İZNİK) SURLARININ MİMARİSİ; ANITSAL KAPILAR, DUVARLAR VE BURÇLAR

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 14, 44 - 69, 29.06.2023

Ayşe Esin Kuleli

https://doi.org/10.48122/amisos.1271016

Öz

İznik, Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine tarihlenen çok katmanlı kültürel mirası ile önemli bir antik kenttir.
İznik şehrinin savunma sistemine ihtiyaç duymadığı Roma Barışı (MÖ 27-MÖ 180) döneminde, kente girişi simgeleyen anıtsal kapılar, kentin ana yol akslarının bitimine gelecek şekilde inşa edilmiştir (MS 78-79). Ancak MS 250’li yıllarda Gotların saldırılarından sonra, Gallienus (253-268) ve Gothicus (268-269) dönemlerinde surların yapımına ihtiyaç duyulmuştur. Geç dönemde Lascaris (1205-1222), Vatatzes (1222-1254) ana surların dışına, dış surlar inşa ederek kentin korunması için önemli müdahalelerde bulunmuşlardır. 1330'da İznik, Türk Sultanı Orhan tarafından fethedilmiştir.
Nikaia savunma sistemi, ana surlar, sonradan eklenen dış sur duvarları, kapılar, burçlar ve dış çeperdeki hendekten oluşmaktadır. Savunma sisteminin ilk etabı olan ana surlar, dıştaki sur duvarları yapıldıktan sonra iç sur niteliği kazanmış olup, bu araştırmanın konusunu oluşturmaktadır. Bu duvarlar, tarihsel süreçte onarım, yeniden yapım gibi müdahaleler gördüğü için, farklı dönemlere ait izleri yansıtmaktadır.
Yaklaşık 5 km uzunluğundaki ana sur sistemi tarihi süreçte gerçekleştirilen onarım, rekonstrüksiyon, genişletme, güçlendirme gibi müdahaleler görmekle birlikte, mimarisi incelendiğinde yapının halen anıtsal niteliğini koruduğu anlaşılmaktadır. Sur duvarlarının ve burçların yapımında kullanılan yapı malzemeleri ve sistemleri, yapım dönemine göre farklılıklar göstermektedir.
Araştırma kapsamında, İznik surlarının ana sur/ iç sur olarak inşa edilen duvarlarında yer alan anıtsal kapıların, sur duvarlarının ve burçların genel mimari nitelikleri anlatılmıştır. Ayrıca, yapıların yerinde yapılan incelemeleri sırasında yapım sistemi ve malzeme kullanımı konusunda birbirinden farklılaştığı tespit edilen detaylar irdelenmiş, araştırmada ulaşılan ve üretilen verilerin araştırmacılarla paylaşılması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Nikaia, İznik, sur duvarları, burçlar, çok katmanlı kültür varlığı

Destekleyen Kurum

 Koç Üniversitesi Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi (AKMED)

Proje Numarası

Project No: KU AKMED 2019/P.1032

Teşekkür

 Koç Üniversitesi Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Merkezi (AKMED)  Kültür ve Turizm Bakanlığı  İznik Müze Müdürlüğü  Bursa Büyükşehir Belediyesi  Proje Araştırma Ekibi

ARCHITECTURE OF NIKAIA (İZNİK) CITY WALLS; MONUMENTAL GATES, WALLS, AND TOWERS

Öz

Proje Numarası

Project No: KU AKMED 2019/P.1032

Kaynakça

• Abbasoğlu, H. 2003, “Remains From Ancient Nicaea”, İznik Throughout History, (Eds. I. Akbaygil - H. İnalcık - O. Aslanapa), İznik Vakfı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 189-197.
• Akarca, A. 1998, Şehir ve Savunması, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Alioğlu, F. 2001, İznik, Tarihsel Yapılar ve Koruma Yaklaşımı İçin Temel İlkeler-İznik, Historical Structures and Basic Principles for the Approach of Conservation, Yıldız Teknik Üniversitesi.