ART IN THE LEGIONARY CASTLE: EVALUATIONS ON THE TIBIAE FOUND AT ZERZEVAN

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 16, 15 - 31, 28.06.2024

Aytaç Coşkun , Fatma Durma , E. Deniz Oğuz Kırca

https://doi.org/10.48122/amisos.1395717

Öz

The region where the eastern border garrison of the Roman Empire, Zerzevan Castle, is situated witnessed conflicts between the two major powers of the time, Rome and Parthia, later succeeded by the Sassanids. One of the sites that must have been severely exposed to these struggles is Zerzevan Castle, located within the borders of Demirölçek Quarter, 13 km southeast of the Çınar District of Diyarbakır. The excavations launched in 2014 at the military settlement have played a considerable role in shedding light on the Assyrian, Persian, Parthian and especially Roman periods of the region. Zerzevan military settlement, which was established in the 2nd-3rd centuries AD at a strategic point dominating the ancient road network in order to meet military needs and minimally consistent with the standards of a Roman legionary fortress, hosted several structures reflecting pagan and Christian Roman elements until today. The aim of this study is to question and investigate the possible function(s) of the finds unearthed during the archaeological excavations at the Zerzevan (Legionary) Castle in 2019 and 2021, which support the tibia morphology in the literature.
The main observations and findings regarding the tibiae found in the Mithras Sacred Area in the northern sector of the garrison are discussed in the light of the structures and materials with which they are associated. The dating of the tibiae is based on artifacts found in the same grid and their contexts, as well as different regional comparanda. In conclusion, the tibiae, which should be dated to the Late Roman Period (probably between the 3rd - 4th centuries), may have been used primarily as part of some kind of skolion or during regular Mithraic rites.

Anahtar Kelimeler

Zerzevan, Garrison, Roman, Tibia, Music, Legio

LEJYONER KALESİ'NDE SANAT: ZERZEVAN'DA BULUNAN TİBİALAR ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER

Öz

Roma İmparatorluğu'nun doğu sınır garnizonu olan Zerzevan Kalesi'nin bulunduğu bölge, dönemin iki büyük gücü olan Roma ile Parth/Sasaniler arasındaki büyük çatışmalara tanıklık etmiştir. Bu anlaşmazlıklara ciddi şekilde maruz kalmış olan yerlerden biri de Diyarbakır'ın Çınar ilçesinin 13 km güneydoğusundaki Demirölçek Köyü sınırları içinde yer alan Zerzevan Kalesi'dir. Zerzevan Kalesi askeri yerleşiminde 2014 yılında başlayan kazı çalışmaları, bölgenin Asur, Pers, Parth ve özellikle Roma Dönemi’nin aydınlatılması açısından oldukça önemli bir rol üstlenmektedir.
MS 2-3. yy’larda, antik yol ağına hâkim stratejik bir noktada, askeri ihtiyaçları karşılayacak düzende kurulan ve Roma lejyoner kalesi standartlarıyla asgari düzeyde uyum gösteren Zerzevan askeri yerleşimi, bugüne kadar pagan ve Hristiyan Roma unsurlarını yansıtan pek çok yapıya ev sahipliği yapmaktadır. Çalışmanın amacı, 2019 ve 2021 yıllarında Zerzevan (Lejyoner) Kalesi’nde başlatılan arkeolojik kazı çalışmaları esnasında gün ışığına çıkarılan ve literatürdeki tibia morfolojisini destekleyen buluntuların olası işlev(ler)ini sorgulamaktadır.
Garnizonun kuzey sektöründeki Mithras Kutsal Alanı’nda bulunan tibialara ilişkin ana gözlem ve bulgular, söz konusu buluntuların ilişkili olduğu yapı ve malzemeler ışığında ele alınmaktadır. Tibiaların tarihlendirilmesi için aynı karelajda bulunan eserler ve kontekstlerinin yanı sıra farklı bölgelerden karşılaştırmalı örnekler temel alınmıştır. Sonuç olarak, Geç Roma Dönemi’ne (olasılıkla 3-4. yy’lar arasına) ait olması gereken tibiaların, öncelikli olarak bir tür skolion kapsamında veya olağan Mithraik ayinler sırasında kullanılmış olabileceği değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Zerzevan, Garnizon, Roma, Tibia, Müzik, Lejyon

Kaynakça

• Akar Tanrıver, D. 2009, Apollon Klarios Kültü, Kehanet Pratikleri ve Adaklar, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi, İzmir.
• Alıcı, S. 2020, “Flüt Repertuvarında Yunan Mitolojisinin Yeri ve Mitolojik Karakter Pan’ın Etkileri”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 41-66.