ORTAÇAĞ ERZURUM’UNDA KENTLEŞME KÜLTÜRÜ İLE SOSYO-KÜLTÜREL HAYATA DAİR BAZI TESPİTLER

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: Prof. Dr. Ergin AYAN'A ARMAĞAN Özel Sayı, 1 - 30, 31.07.2024

Yavuz Selim Altınok

https://doi.org/10.48122/amisos.1476173

Öz

Horasan’da bir devlet kurmak suretiyle tarih sahnesinde yerini alan Büyük Selçuklu Devleti, batıya doğru genişleme politikası çerçevesinde önce Kafkaslara oradan da Anadolu içlerine kadar ilerlemiştir. Özellikle Anadolu’nun hâkimiyet süreci 1075 İznik merkezli kurulan Türkiye Selçuklu Devleti döneminde gerçekleşmiştir. Bunun sebebi ise Anadolu coğrafyasında kurulmuş bir devlet olması dolayısıyladır. Değişen siyasi sınırlar ve çevre, şehirlerin idaresi noktasında da önemli değişimleri beraberinde getirmiş, Türk kültürü kazanılan topraklarda hızla yayılmaya ve yaşatılmaya başlanmıştır. Bu topraklardan biri de hiç şüphesiz Erzurum’dur. Sahip olduğu stratejik yapısı dolayısıyla Kafkaslar ve İran’a giriş kapısı özelliği taşıması, şehri önemli kılan özelliklerden sadece bir kaçıdır. Türklerin hâkimiyetiyle beraber şehir, sosyo-kültürel hayatını faal bir şekilde sürdürmeye devam etmiş, Ortaçağ boyunca da önemini korumaya devam etmiştir. Bu bağlamda makale, tarihi zenginlikleriyle bir kültür şehri olan Erzurum’un fiziki yapısı, kentte yaşayan insan nüfusu, etnik yapı, şehir halkının gündelik hayatı ve insanın insana olan yaklaşımları ve adetleri hakkında bilgi vermeyi hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler

Ortaçağ, Erzurum, Kentleşme, Kent Kültürü, Sosyo-Kültürel Hayat

EXAMINATION OF URBANIZATION CULTURE AND SOCIO-CULTURAL LIFE IN MEDIEVAL ERZURUM

Öz

The Great Seljuk State, which emerged by establishing a state in Khurasan, expanded westward, first towards the Caucasus and then into the heart of Anatolia within the framework of its expansion policy. The process of dominance over Anatolia occurred especially during the period of the Sultanate of Rum, established with its center in İznik in 1075. This was due to its establishment as a state in the Anatolian geography. Changing borders and environment brought significant changes in the administration of cities, leading to the rapid spread of Turkish culture in the acquired territories. One of these territories is undoubtedly Erzurum. Its strategic location as a gateway to the Caucasus and Iran, among other factors, makes the city significant. With the dominance of the Turks, the city actively continued its socio-cultural life and maintained its importance throughout the medieval period. In this context, this article aims to provide information about the physical structure of Erzurum, its urban population, ethnic composition, the daily life of the city's inhabitants, and their customs and attitudes towards each other, highlighting its historical richness as a cultural city.

Kaynakça

• Abu’l Farac, G. 1987, Abu’l Farac Tarihi. C. II, (Çev. Ö. Rıza Doğrul), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
• Ahmed Bin Mahmûd. 2011, Selçuknâme. (Çev. E. Merçil), Bige Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
• Ahmet Eflâkî. 1973, Ariflerin Menkıbeleri (Manakib al-Ȃrifin) I-II. (Çev. T. Yazıcı), Hürriyet Yayınları, İstanbul,
• Akçıl, N. Ç. 2009, “Saltuklular (Mimari)”, DİA, (36), 56-57.
• Aksarayî, Kerîmüddîn Mahmud-İ. 2000, Müsâmeretü`l-Ahbâr. (Çev. M. Öztürk, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Anonim. 2014, Tarîh- i Âl-i Selçuk-Selçuknâme. (Çev. H. İbrahim Gök-F. Coşguner), Atıf Yayınları, Ankara.
• Aslanapa, O. 1989, Türk Sanatı. Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Aşıroğlu, T. 1973, “Erzurum İlinin Tarihçesi.” 50. Yıl Armağanı Erzurum ve Çevresi I. Atatürk Üniversitesi, 65-115.
• Aykaç, R. 2022, “Kırgızistan Burana'daki (Balasagun) Kültür Varlıklarının Durumu”, Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (1), 157-186.
• Bala, M. 1987, “İsfahan”, İslâm Ansiklopedisi, V. II, 1068-1072.
• Baykara, T. 1985, Türkiye Selçukluları Devrinde Konya. Vol. 614, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
• Baykara, T. 1996, “Ulucami. Selçuklu Şehrinde İskânı Belirleyen Bir Kaynak Olarak”, Belleten, 60 (227), 33-58.