Etik Dışı Uygulamaların Muhasebe Meslek Mensuplarının Tükenmişlik Düzeyine Etkileri ve Bursa İlinde Bir Uygulama

Yıl 2024, , 93 - 111, 22.10.2024

Elif Yücel , Ali Zarper

https://doi.org/10.59293/anadoluiid.1507450

Öz

Gerek iş gerekse sosyal hayatı daha da zorlaştırarak bireyleri mesleklerini icra edemez hale getiren tükenmişlik, iletişimde olduğu tarafların çokluğu, yoğun iş temposu, düşünsel olarak çok dikkat gerektiren bir meslek olması gibi çeşitli etmenler nedeniyle muhasebe mesleğinde de yaygın olarak ortaya çıkmaktadır. Mesleğin yapısı gereği meslek mensuplarının yaşadığı tükenmişlik pek çok tarafı ilgilendiren önemli bir sorun olduğundan bu duruma neden olabilecek faktörlerin değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu faktörlerin arasında meslekte karşılaşılan etik dışı uygulamalar da yer almaktadır. Muhasebe meslek mensupları ilişkili olduğu tüm taraflara karşı sorumluluk taşıdığından sürekli etik ikilemlerle karşılaşmaktadırlar. Muhasebe meslek mensuplarının çalışma hayatlarında karşılaştıkları etik dışı uygulamaların tükenmişlik düzeylerine ne ölçüde etki ettiğini tespit etmek amacıyla hazırlanan bu çalışmada SMMM’lerin anket yoluyla görüşleri alınarak istatistiksel yöntemlerle analiz edilmiştir. Analiz sonucunda muhasebe meslek mensuplarının karşılaştıkları etik dışı uygulamalar karşısında daha çok kişisel başarılarında azalma yaşadıkları bunu daha düşük seviyede duygusal tükenmenin takip ettiği ancak mesleğe karşı duyarsızlaşma yaşamadıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tükenmişlik Düzeyi, Etik, Hile, Muhasebe etiği

The Effects of Unethical Practices on the Burnout Level of Accounting Professionals and an Implementation in Bursa Province

Öz

Burnout, which hinders individuals from performing their professions by complicating both work and social life, is also common in the accounting profession due to factors such as the large number of communication parties, intense work pace, and the mentally demanding nature of the job. Given that burnout experienced by accountants is a significant issue affecting many parties, it is essential to evaluate the factors contributing to this condition. Among these factors are unethical practices encountered in the profession. Accountants frequently face ethical dilemmas due to their responsibilities to various stakeholders. This study, designed to determine the impact of unethical practices on accountants' burnout levels, gathered insights from CPAs via surveys and analyzed them using statistical methods. The analysis revealed that accountants experience a significant decline in personal accomplishment and, to a lesser extent, emotional exhaustion, but do not become desensitized to the profession.

Anahtar Kelimeler

Burnout Level, Ethics, Fraud, Accounting ethics

Kaynakça

• Acaray, A., Savcı, N. (2018), “Mesleki Tükenmişliğe Profesyonelleşmenin Etkisi: Muhasebe Meslek Mensupları Üzerine Bir Araştırma”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(1): 331-351.
• Akçamete G., Kaner S., Sucuoğlu, B. (2001), Öğretmenlerde Tükenmişlik İş Doyumu Ve Kişilik, 1.Baskı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Akdoğan, H. (2003), Muhasebe Meslek Etiğinin Kamunun Aydınlatılmasındaki Önemine Meslek Mensuplarının Yaklaşımları, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir.
• Almer, E. D., Kaplan, S. E. (2002), “The Effects of Flexible Work Arrangements on Stressors, Burnout, and Behavioural Job Outcomes in Public Accounting”, Behavioural Research in Accounting, 14(1): 1-34.
• Abuhanoğlu, H., Ayanoğlu, Y., Karadağ, M. (2020), “Çaba-Ödül Dengesizliğinin Tükenmişlik Üzerine Etkisi: Ankara’daki Muhasebe Meslek Mensupları Üzerinde Bir Araştırma”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, (59): 19-36.
• Ağ, A., Aydın, R. (2022), “Muhasebe Meslek Mensuplarının İş Doyumları İle Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, İşletme Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(2): 252-270.
• Ay, M., Avşaroğlu, S. (2010), “Muhasebe Çalışanlarının Mesleki Tükenmişlik, İş Doyumu ve Yasam Doyumlarının İncelenmesi 1- Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1): 1170-1189.
• Bilen, A., Karakaş, A. (2014), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Tükenmişlik Düzeylerinin İşgören Performansına Etkisi”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(8): 139-154.
• Bora Kılınçarslan, T., Küçüksüleymanoğlu, R. (2019), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Araştırılması: Bursa İli Örneği”, Muhasebe Ve Finansman Dergisi, Ağustos (Özel Sayı): 617-636.
• Buyruk Akbaba, A., Bulut, N. (2021), “Pandemi Sürecinde Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi”, European Journal Of Managerial Research, 5(1): 35-48.
• Büyükyılmaz, O., Gürkan S. (2014), “Mesleki Tükenmişliğin Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik Tutumları Üzerindeki Etkisi”, Mali Çözüm Dergisi, 24(124): 129-148.
• Cheliatsidou, A., Sariannidis, N., Garefalakis, A., Azibi, J., Kagias, P. (2021), “The International Fraud Triangle”, Journal of Money Laundering Control, 26(1): 106-132.
• Chong, V. K., Monroe, G. S. (2015), “The Impact of The Antecedents and Consequences of Job Burnout on Junior Accountants' Turnover Intentions: A Structural Equation Modeling Approach”, Accounting & Finance, 55(1): 105-132.
• Cooper, M. L., Knight, M. E., Frazier, M. L., Law, D. W. (2019), “Conflict Management Style and Exhaustion In Public Accounting”, Managerial Auditing Journal, 34(2): 118-141.
• Çelik, M. (2016), “Tükenmişlik Yaşam Doyumu ve İş Yükü İlişkisi: Denizli’de Faaliyet Gösteren Muhasebe Meslek Mensupları Üzerinde Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(4): 1139-1152.
• Demirel Y., Seçkin Z. (2009), “Tükenmişlik ve Üretkenlik Karşıtı Davranışlar Arasındaki İlişkinin Kavramsal Boyutu”, TİSK Akademi Dergisi, 4(8): 144-165.
• Deran, A., Beller, B. (2015), “Muhasebe Meslek Mensuplarında Tükenmişlik Sendromu Üzerine Giresun İl Merkezinde Yapılan Bir Araştırma”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (45): 69-93.
• Doğan, Z., Nazlıoğlu, E.H. (2010), “Muhasebe Meslek Mensuplarında Tükenmişlik Sendromu Üzerine Bir Araştırma”, İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 12(3): 97-116.
• Dursun, S., Kaya, U., İştar, E. (2015), “Kişilik - İş Uyumunun Duygusal Tükenmişlik İle İş ve Yaşam Doyumu Üzerindeki Etkisi: Muhasebe Meslek Mensupları Üzerinde Bir Uygulama”, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 5(9): 55-69.
• Erduru, İ., Deran, A., Uzun, E. (2017), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tükenmişliğinin İş Tatmini Üzerine Etkilerinin Değerlendirilmesi: Adana Hacı Sabancı Organize Sanayi Bölgesinde Bir Araştırma”, Ömer Halis Demir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2): 158-176.
• Ersoy, A., Demirel Utku, B. (2005), “Konaklama İşletmeleri Muhasebe Müdürlerinde Tükenmişlik Sendromu-II” Muhasebe ve Finansman Dergisi, 27: 38-47.
• Finn, D.W., Munter, P., McCaslin, T.E. (1994), “Ethical Perceptions of CPAs”, Managerial Auditing Journal, 9(1): 23-28. Fogarty, T. J., Singh, J., Rhoads, G. K., Moore, R. K. (2000), “Antecedents and Consequences of Burnout in Accounting: Beyond The Role Stress Model”, Behavioral Research in Accounting, 12: 31-67.
• Güner, M., İl, Z. (2020), “Rol Stres Kaynaklarının Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tükenmişliğine Etkisi: TRA1 Erzurum Alt Bölgesinde Bir Araştırma”. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 22(2): 313-335.
• Güney, S., Akdağ, H. (2018), “Tükenmişlik Sendromunun Muhasebe Meslek Mensupları Açısından İncelenmesi (Erzincan ve Erzurum İllerinde Bir Araştırma)”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(2): 447-460.
• Gürel, E.B.B., Gürel, E. (2015), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tükenmişlik Düzeyinin Yaşam Doyumu Üzerine Etkisi: Aydın İli Örneği”, Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 14(44): 37-48.
• Hacıhasanoğlu, T., Karaca, N. (2014), “Bağımsız Çalışan Muhasebe Meslek Mensuplarının ve Muhasebe Çalışanlarının Tükenmişlik, İş Tatmini ve Stres Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Alan Araştırması”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(4): 153-170.
• Herda, D., Lavelle, J. (2012), “The Auditor-audit Firm Relationship and Its Effect on Burnout and Turnover Intention”, Accounting Horizons, 26(4): 707-723.
• Huhtala, M., Feldt, T., Lämsä, Anna M., Mauno, S., Kinnunen, U. (2011), “Does The Ethical Culture Oof Organisations Promote Managers' Occupational Well-Being? Investigating Indirect Links Via Ethical Strain”, Journal of Business Ethics, 101: 231-247.
• Güney, S., Akdağ, H. (2018), “Tükenmişlik Sendromunun Muhasebe Meslek Mensupları Açısından İncelenmesi (Erzincan Ve Erzurum İllerinde Bir Araştırma)”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(2): 447-460. Jones, A., Norman, C. S., Wier, B. (2010), “Healthy Lifestyle as A Coping Mechanism for Role Stress in Public Accounting”, Behavioral Research in Accounting, 22(1): 21-41.
• Kalay, Ü. (2020), “Muhasebe Meslek Mensuplarında Tükenmişlik ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki: Çorlu Örneği”, Sosyal Bilimler Metinleri, (1): 1-12.
• Kara, M., Kurt, Y. (2021), “Cinsiyet Ve Mesleki Deneyim Açısından Muhasebe Meslek Mensuplarının Tükenmişlik Düzeyleri: Van İli Örneği”, İktisadi ve İdari Yaklaşımlar Dergisi, 3(2): 101-110.
• Kayacan, M. (2005), “Anonim Şirketlerin Sosyal Sorumlulukları ve Etik Değerler,” VII. Türkiye Muhasebe Denetimi Sempozyumu – I. Uluslararası Muhasebe Denetimi Sempozyumu, 20-24 Nisan, Antalya.
• Kingori, J. (2007), “Burnout and Auditor Work Behaviours in Tanzanian Public Accounting Firms”. Business Management Review, 11(1): 65-97.
• Kotan, A., Aygün, A. (2017), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi: Van İli Örneği”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (4): 158-173.
• Law , D. W., Sweeney , J. T., Summers , S. L. (2008), “An Examination of The İnfluence of Contextual and Individual Variables on Public Accountants’ Exhaustion”, Advances in Accounting Behavioral Research , (11):129–153.
• Maslach, C. (1976), “Bumout”, Human Behavior, 9(5): 16-22.
• Maslach, C., Jackson, S. E. (1981), “The Measurement of Experienced Burnout”, Journal of Organisational Behavior, 2(2): 99-113.
• Meydan C.H., Basım H., Nejat, Ç., Fatih Ç. (2011), “Örgütsel Adalet Algısı ve Örgütsel Bağlılığın Tükenmişlik Üzerine Etkisi: Türk Kamu Sektöründe Bir Araştırma”, Bilig / Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 57: 175-200.
• Mintz, S. (1995), “Virtue Ethics and Accounting Education”, Issues in Accounting Education, 10(2): 247-267.
• Moizer, P.(1995), “An Ethical Approach to the Choices Faced by Auditors”, Critical Perspectives on Accounting, 6(5): 415-431.
• Law, D. W., Sweeney, J. T., Summers, S. L. (2008), “An Examination of The Influence of Contextual and Individual Variables on Public Accountants' Exhaustion”, Advances in Accounting Behavioral Research, 11: 129-153.
• Özbirecikli, M., Ural, T. (2006), “Muhasebe Mesleğinde Yaşanan Etik Dışı Davranışların Tespiti ve Etiksel Değerlendirmesi: Türkiye Örneği”, İktisat/İşletme Ve Finans Dergisi, 248: 102-119.
• Özdemir, A.K., Kılıç, E. Özdemir, D., Öztürk, M., H., Sümer, H. (2003) “Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Akademik Personelinde Tükenmişlik Ölçeğinin Üç Yıllık Arayla Değerlendirilmesi”, Cumhuriyet Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi, 6(1): 14-18.
• Özer G., Günlük M., Yüksel S. (2018), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Duygusal Tükenme ve Meslekten Ayrılma Niyetleri Arasındaki İlişkide Meslek Memnuniyetinin Ara Değişken Etkisi”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 21: 203-226.
• Özkan, F., Aksoy, C. (2015), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Tükenmişliğine Etki Eden Faktörler: Gaziantep İlinde Bir Alan Araştırması”, Journal of Accounting, Finance and Auditing Studies, 1(4): 23-41.
• Özocak H., Baş M. (2001), “Muhasebe ve Denetim Mesleğinde Etik, Bağımsızlık Ve Tarafsızlık”, Mali Çözüm Dergisi, 11(56): 194-201.
• Öztürk, M., Şimşek, A. (2017), “Erzurum’daki Muhasebe Meslek Mensuplarının Yaşadıkları Sorunlar ve Sorunların Tükenmişlikleri Üzerine Etkisi”, International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8(29): 851-876.
• Öztürk, V., Çil Koçyiğit, S., Çına Bal, E. (2009), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Bazı Demografik Değişkenleri ile Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki: Ankara Örneği”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 44: 137-148.
• Öztürk, V., Çil Koçyiğit, S., Bal, E. (2011), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri ile İşe Bağlılık Arasındaki İlişkiyi Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma: Ankara İli Örneği”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12(1): 84-98.
• Peterson, K.B., Zikmund, P. E. (2004), “10 Truths You Need to Know About Fraud”, Strategic Finance, 85(11): .28-34.
• Shbail, M. O.A., Salleh, Z., Nor, M.N.M. (2018), "The Effect Of Ethical Tension and Time Pressure on Job Burnout And Premature Sign-Off", Journal of Business and Retail Management Research, 12(4): 43-53.
• Sweeney, J. T., Summers, S. L. (2002), “The Effect of The Busy Season Workload on Public Accountants' Job Burnout”. Behavioral Research in Accounting, 14(1): 223-245.
• Temelli, F., Şendurur, U. (2018), “Muhasebe Meslek Mensuplarında Tükenmişlik Sendromu: TRA1 ve TRA2 Bölgelerinde Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi SBE Dergisi, 22(1): 375-406.
• Tepeli Y., Kayıhan B., Kula E. (2017), “Muhasebe Meslek Mensuplarında Mesleki Tükenmişlik Ve İşe Bağlılık Arasındaki İlişkinin Analizi: Muğla İli Örneği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(49): 674-681.
• Tosunoğlu B., Ertaş F.C., “Kadın Muhasebe Meslek Mensuplarına Yönelik Mesleki Tükenmişliğin İş-Aile Çatışması Üzerindeki Etkisi: TR90 Bölgesi Örneği”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 22: 142-161.
• Tuğrul B., Çelik E. (2002), “Normal Çocuklarla Çalışan Anaokulu Öğretmenlerinde Tükenmişlik”, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(12): 1-11.
• Uyar, S., Erdinç, S.B. (2011), “Muhasebe Personelinin İş Doyumu Ve Tükenmişlik Düzeyi”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 13(1): 213-232.
• Ünsal A. (2009), “Muhasebe Etik Eğitim Sistem Bileşenlerinde Sürekli Etkin Eğitim”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (22): 409-422.
• Yalçın S. (2018), “Muhasebe Meslek Mensuplarının Tükenmişlik ve İş Doyum Düzeyleri”, Alanya Akademik Bakış Dergisi, 2(3): 235-257.
• Yaman H., Ungan, M. (2002), “Tükenmişlik: Aile Hekimliği Asistan Hekimleri Üzerinde Bir İnceleme”, Türk Psikoloji Dergisi, 17(49): 37-44.
• Yanık A., Yanık G.D. (2016), “Muhasebe Meslek Mensupları ve Tükenmişlik Sendromu: Bir Uygulama”, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16): 88-104.
• Yatbaz, A., Bilge, H. (2021), “Muhasebe Meslek Çalışanlarının Tükenmişliklerinin İncelenmesi”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 56(2): 598-618.
• Yumuk Günay, G., Demiralay, T. (2016), “Serbest Muhasebeci Ve Mali Müsavirlerin İş Stresi, Tükenmişlik Sendromu ve İş -Aile Yaşam Dengesi Arasındaki İlişkinin İncelenmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(58): 917-935.
• Yılmaz, E. (2014), “Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin Mesleki Tükenmişlik Düzeyleri İle İşe Bağlılık Düzeyleri Arasındaki İlişki: Samsun İlinde Bir Araştırma”, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 7(3): 49-70.
• Wilks, J., Zimbelman, F.M. (2004), “Decomposition of Fraud-Risk Assessments and Auditors' Sensitivity to Fraud Cues”, Contemporary Accounting Research, 21(3): 719-745.