Petrol Fiyatının Dış Ticaret Üzerindeki Asimetrik Etkisi: Türkiye’den Kanıtlar

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 17 - 42, 24.04.2024

Zehra Demir , Kadir Karagöz

https://doi.org/10.59293/anadoluiid.1436460

Öz

Petrol modern yaşamın en önemli girdilerinden biridir. Türkiye’nin petrol ve doğalgaz konusunda yüksek derecede dış kaynağa bağımlı olması ekonomik kırılganlığını daha da artırmaktadır. Bu nedenle petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar birçok ekonomik gösterge açısından önem taşımaktadır. Bu çalışmada petrol fiyatlarındaki dalgalanmanın Türkiye’nin dış ticaret hacmi üzerindeki etkisi Ocak 2000-Aralık 2020 dönemine ilişkin veriler kullanılarak doğrusal olmayan (asimetrik) ARDL yöntemi ile araştırılmıştır. Bulgular Türkiye’nin dış ticaretinin hem ihracat hem ithalat açısından genel olarak petrol fiyatındaki artışlardan pozitif yönde etkilendiğini ortaya koymaktadır. Asimetrik etkileşim dikkate alındığında ise ihracat açısından toptan-perakende ticaret ile imalat sanayiinde, ithalat bakımından ise tarım dışında diğer sektörlerde uzun vadeli asimetrinin varlığına dair kanıtlar elde edilmiştir. Asimetrik ilişkiyi araştıran modellerde de petrol fiyatının dış ticarete pozitif etkisi genel olarak doğrulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Petrol fiyatı, İhracat, İthalat, Asimetri, NARDL modeli

Asymmetric Effect of Oil Price on Foreign Trade: Evidence from Türkiye

Öz

Oil is one of the most important inputs of modern life. Turkey's high dependence on foreign resources for oil and natural gas further increases its economic fragility. Therefore, fluctuations in oil prices are important for many economic indicators. In this study, the effect of the change in oil prices on Turkey's foreign trade volume was investigated with the non-linear (asymmetric) ARDL method using data for the period January 2000-December 2020. The findings reveal that Türkiye's foreign trade is generally positively affected by increases in oil prices in terms of both exports and imports. Considering the asymmetric interaction, evidence was obtained for the existence of long-term asymmetry in wholesale-retail trade and manufacturing industry in terms of exports, and in other sectors except agriculture in terms of imports. The positive effect of the oil price on foreign trade has been generally confirmed in the models investigating the asymmetric relationship.

Anahtar Kelimeler

Oil price, Export, İmport, Asymmetry, NARDL model

Kaynakça

• Ahad, M., Anwer Z. (2020), “Asymmetrical Relationship Between Oil Price Shocks and Trade Deficit: Evidence from Pakistan”, The Journal of International Trade & Economic Development, 29(2): 163-180.
• Akgül, I., Özdemir Yazgan, S., Çevik, E. (2018), “Dış Ticaret Dengesi ve Doğrusal Olmayan Eştümleşme: Türkiye Örneği”, ICOPEC 2018: 9. International Conference on Political Economy (ss. 159-170), Editörler: H. Sağlam ve M. E. Kenanoğlu, IJOPEC Publication, London.
• Albayrak, Z., Kaplan, F. (2023), “Taşıma Şekillerine Göre İhracatı Etkileyen Faktörler: Türkiye Üzerine Bir Uygulama”. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 8(21): 476-490.
• Allegret, J. P., Mignon, V., Sallenave, A. (2015), “Oil Price Shocks and Global Imbalances: Lessons from a Model with Trade and Financial Interdependencies”, Economic Modelling, 49: 232-247.
• Altıntaş, H. (2013), “Türkiye’de Petrol Fiyatları, İhracat ve Reel Döviz Kuru İlişkisi: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı ve Dinamik Nedensellik Analizi”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 9(19): 1-30.
• Aracı, H., Özbek, G. B., Köstepen Özbek, K. G. (2023), “Petrol Fiyatları ve Döviz Kuru Volatilitesinin Türkiye’nin Dış Ticaretindeki Taşımacılık Faaliyetleri Üzerinde Etkileri”, Maliye ve Finans Yazıları, 37(119): 39-60.
• Arif, M. B., Malik, A. M., Hameed, G., Shah, A. H., Hussain, N., Shahid, R. (2023), “Investigating Symmetrical Influence of Economic Expansion, Oil Price, and Industrial Production on Trade Deficit: A Policy Pathway Toward Three Neighboring Asian States”, Environmental Science and Pollution Research, 30:103274–103290.
• Atkenson, A., Kehoe, P. J. (1999), “Models of Energy Use: Puffy-Puffy Versus Puffy-Clay”, American Economic Review, 89: 1028–1043.
• Austvika, O. G., Gülmira Rzayevab, G. (2017), “Turkey in the Geopolitics of Energy”, Energy Policy, 107, 539-547.
• Aydın, L., Acar, M. (2011), “Economic Impact of Oil Price Shocks on the Turkish Economy in the Coming Decades: A Dynamic CGE Analysis”, Energy Policy, 39: 1722-1731.
• Backus, D. K., Crucini, M. J. (2000), “Oil Prices and the Terms of Trade”, Journal of International Economics, 50: 185–213.
• Baek, J. (2020), “An Asymmetric Approach to the Oil Prices-Trade Balance Nexus: New Evidence from Bilateral Trade Between Korea and Her 14 Trading Partners”, Economic Analysis and Policy, 68: 199-209.
• Baek, J., Ikponmwosa, M. J., Choi, Y. J. (2019), “Crude Oil Prices and the Balance of Trade: Asymmetric Evidence from Selected OPEC Member Countries”, The Journal of International Trade & Economic Development, 28(5): 533-547.
• Barlow, R., Şenses, F. (1995), “The Turkish Export Boom: Just Reward or Just Lucky?” Journal of Development Economics, 48: 111-133.
• Barsky, R. B., Kilian, L. (2004), “Oil and Macroeconomy Since the 1970s”. Journal of Economic Perspectives, 18(4): 115–134.
• Bayat, T., Şahbaz, A., Akçacı, T. (2013), “Petrol Fiyatlarının Dış Ticaret Açığı Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 42: 67-90.
• Bayraç, H. N. (2019), “Küresel Petrol Piyasasındaki Fiyat Dalgalanmalarının Ekonomik Etkileri”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 9(19): 44-59.
• Blanchard, O. J., Riggi, M. (2013), “Why are the 2000s So Different from the 1970s? A Structural Interpretation of Changes in the Macroeconomic Effects of Oil Prices”, Journal of European Economic Association, 11(5): 1032–1052.
• Bohi, D. R. (1989), Energy Price Shocks and Macroeconomic Performance, Routledge, London. Bozma, G., İmamoğlu, İ. K. (2023), “The Effects of Gasoline Price, Real Exchange Rate and Food Price on Vegetable and Fruit Export”. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 41: 182-198.
• Börü, M. K., Özmen, E. (2022), “Petrol Fiyatlarının Dış Ticaret Açığı ile İlişkisi: 1999- 2019 Yılları Arasında Türkiye Analizi”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1):185-196.
• Brown, S. P., Yücel, M. K. (2002), “Energy Prices and Aggregate Economic Activity: An Interpretative Survey”. The Quarterly Review of Economics and Finance, 42(2): 193-208.
• Chen, S. S., Hsu, K. W. (2013), “Oil Price Volatility and Bilateral Trade”, The Energy Journal, 34(1): 207-229.
• Chen, S., Chen, D., Härdle, W. K. (2014), “The Influence of Oil Price Shocks on China's Macro-Economy: A Perspective of International Trade”, SFB 649 Discussion Paper, No. 2014-063, Humboldt University of Berlin, Collaborative Research Center 649 - Economic Risk, Berlin.
• Çatalbaş, N. (2016), “The Relationship among Nominal Exchange Rate, Import and Export in Turkey for the Period 1988:1 to 2015:3”, International Research Journal of Applied Finance, 7(4): 11-25.
• Çatalbaş, N. (2021), “Türkiye’de İthalat, İhracat ve Reel Döviz Kuru Arasındaki İlişki”, Journal of Current Researches on Business and Economics, 11(1): 49-72.
• Çemrek, F., Bayraç, H. N. (2023), “Türkiye’de Petrol ve Doğalgaz Fiyatlarının Makro Ekonomik Göstergeler Üzerindeki Etkileri”. Biltürk, Ekonomi ve İlişkili Çalışmalar Dergisi, 5(4): 235-257.
• Çetin, A. C. (2020), “Türkiye’nin Enerji Dışı İthalatının Döviz Kuru ve Brent Petrol Fiyatı ile İlişkisi”, Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(2): 95-118.
• Çiçekçi, C. (2013), “Enerji Girdisinin Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Avrupa Birliği Ülkeleri Üzerine Ampirik Bir Değerlendirme”. Enerji Piyasası Düzenleme Dergisi, 1: 1-37.
• Davis, S. J., Haltiwanger, J. (2001), “Sectoral Job Creation and Destruction Responses to Oil Price Changes”. Journal of Monetary Economics, 48: 465–512.
• Deheri, A., Sahu, S. K. (2023), “The Impact of Global Oil Market Shocks on India’s Merchandise Trade Balances”. Energy Research Letters, 4, Early View.
• Demir, M. A. (2021), “Petrol Fiyatları ile Türkiye’nin Dış Ticaret Açığı Arasında Zamana Göre Değişen Nedensellik Analizi”, İzmir İktisat Dergisi, 36(2): 247-258.
• Doğan, İ., Gürbüz, S. (2017), “Enerji Fiyatlarının Dış Ticaret Açığı Üzerindeki Rolü: Doğrusal Olmayan İlişkinin Analizi”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2): 81-90.
• Doğrul, H. G., Soytaş, U. (2010), “Relationship Between Oil Prices, Interest Rate, and Unemployment: Evidence from an Emerging Market”, Energy Economics, 32: 1523–1528.
• Engle, R. F., Granger, C. W. J. (1987), “Co-Integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing”, Econometrica, 55(2): 251–276.
• Eroğlu, G., Bursal, M. (2020), “Türkiye’nin Cari Açık Dinamiklerinde Enerji Açığının Rolü ve Finansman Kalitesi”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(4): 2231-2247.
• Erşen, E., Çelikpala, M. (2019), “Turkey and the Changing Energy Geopolitics of Eurasia”, Energy Policy, 128: 584-592.
• Göçer, Ş, Bulut Deniz, M., Bursal, M. (2019), “Türkiye’de Dış Ticaret Hadlerinin Altın, Gümüş, Dolar, Petrol ve Doğalgaz Fiyatları ile İlişkisi: Eş Bütünleşme Analizi”, Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(20): 191-203.
• Hamilton, J. D. (1982), “A Brief Postwar History of Oil Prices and the U.S. Economy”, Mimeograph. Charlottesville: University of Virginia.
• Hamilton, J. D. (1983), “Oil and the Macroeconomy Since World War”, Journal of Political Economy, 91(2): 228-248.
• Hamilton, J. D. (2003), “What is an Oil Shock?” Journal of Econometrics, 113: 363–398.
• Hamilton, J. D. (2011), “Oil and the Macroeconomy”. New Palgrave Dictionary of Economics, Editörler: S. Durlauf ve L. Blume, Palgrave-MacMillan, İsviçre.
• Herrera, A. M., Pesavento, E. (2009), “Oil Price Shocks, Systematic Monetary Policy, and The ‘Great Moderation”, Macroeconomic Dynamics, 13(1): 107–137.
• Hooker, M.A. (1996), “What Happened to the Oil Price Macroeconomy Relationship?”, Journal of Monetary Economics, 38: 195–213.
• Jibril, H., Chaudhuri, K., Mohaddes, K. (2020), “Asymmetric Oil Prices and Trade Imbalances: Does The Source of the Oil Shock Matter?”, Energy Policy, 137: 111100.
• Jimenez-Rodriguez, R., Sanchez, M. (2005), “Oil Price Shocks and Real GDP Growth: Empirical Evidence for Some OECD Countries”, Applied Economics, 37: 201–228.
• Karagöz, K., Ergün, S. (2023), “The Relationship Between Public and Private Consumption Expenditures in Türkiye: Is There Any Asymmetric Impact?”, Afet ve Ekonomi Alanında Seçme Metinler (ss. 96-113), Editörler: L. Sizer ve A. V. Koçal, İstanbul: Kalan Yayınları.
• Kemal, M. A., Qadir, U. (2005), “Real Exchange Rate, Exports, and Imports Movements: A Trivariate Analysis”, The Pakistan Development Review, 44(2): 177-195.
• Kilian, L. (2005a), “The Effects of Exogenous Oil Supply Shocks on Output and Inflation: Evidence from the G7 Countries”, C.E.P.R. Discussion Paper, 5404.
• Kilian, L. (2005b), “Exogenous Oil Supply Shocks: How Big Are They and How Much Do They Matter for The U.S. Economy?”, C.E.P.R. Discussion Paper, vol. 5131.
• Kilian, L. (2007), “Not All Oil Price Shocks Are Alike: Disentangling Demand and Supply Shocks in the Crude Oil Market”, mimeo.
• Kilian, L. (2008), “The Economic Effects of Energy Price Shocks”, Journal of Economic Literature, 46 (4): 871–909.
• Kilian, L., Vigfusson, R. J. (2011), “Are the Responses of the U.S. Economy Asymmetric in Energy Price Increases and Decreases?”, Quantitative Economics. 2(3): 419–453.
• Kim, L., Loungani, P. (1992), “The Role of Energy in Real Business Cycle Models”, Journal of Monetary Economics, 29: 173–189.
• Le, T. H., Chang, Y. (2013), “Oil Price Shocks and Trade Imbalances”, Energy Economics, 36: 78–96.
• Lee, K., Ni, S. (2002), “On the Dynamic Effects of Oil Price Shocks: A Study Using Industry Level Data”, Journal of Monetary Economics, 49(4): 823–852.
• Lee, K., Ni, S., Ratti, R. A. (1995), “Oil Shocks and The Macroeconomy: The Role of Price Variability”, Energy Journal, 16(4): 39–56.
• Linn, J. (2006), “Why Do Oil Shocks Matter? The Importance of Inter-Industry Linkages in U.S. Manufacturing”. Mimeo, University of Illinois at Chicago.
• Morana, K. (2013), “The Oil Price-Macroeconomy Relationship Since the Mid-1980s: A Global Perspective”, Energy Journal. 34(3): 153–190.
• Mork, K. A. (1989), “Oil and Macroeconomy When Prices Go Up and Down: An Extension of Hamilton's Results”, Journal of Political Economics, 97(3): 740–744.
• Muellbauer, J., Nunziata, L. (2001), “Credit, the Stock Market and Oil”. Working paper. University of Oxford.
• Narayan, P. K., Narayan, S., Smyth, R. (2008), “Are Oil Shocks Permanent or Temporary? Panel Data Evidence from Crude Oil and NGL Production in 60 Countries”, Energy Economics, 30(3): 919–936.
• Öksüzler, O., İpek, E. (2011), “Dünya Petrol Fiyatlarındaki Değişimin Büyüme ve Enflasyon Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”,” Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14): 15-34.
• Pesaran, M. H., Shin, Y., Smith, R. J. (2001), “Bound Testing Approaches to the Analysis of Long Run Relationships”, Journal of Applied Econometrics, 16: 289-326.
• Rafiq, S., Sgro, P., Apergis, N. (2016), “Asymmetric Oil Shocks and External Balances of Major Oil Exporting and Importing Countries”, Energy Economics, 56: 42-50.
• Rogoff, K. (2006), “Oil and the Global Economy”. Mimeo, Harvard University.
• Saatçioğlu, C., Çankırı-Kolbaşı, N. (2012), “Petrol Fiyatlarındaki Değişimlerin Deniz Lojistiğine Etkileri”, Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2): 138-158.
• Sekmen, F., Sarıbaş, H. (2007), “Cointegration and Causality Among Exchange Rate, Export, and Import: Empirical Evidence from Turkey”, Applied Econometrics and International Development, 7(2): 71-83.
• Shin, Y., Yu, B., Greenwood-Nimmo. M. J. (2013), “Modelling Asymmetric Cointegration and Dynamic Multipliers in a Nonlinear ARDL Framework”, İçinde: Festschrift in Honor of Peter Schmidt, Ed: William C. Horrace & Robin C. Sickles. Springer, New York.
• Şengönül, A., Karadaş, H. A., Koşaroğlu, Ş. M. (2018), “Petrol Fiyatlarının İhracat Üzerindeki Etkisi”, Yönetim ve Ekonomi, 25(2): 335-349.
• TİM – Türkiye İhracatçılar Meclisi (2023), İhracat 2023 Raporu, İstanbul.
• Uluslararası Enerji Ajansı – UEA (2023), World Energy Outlook 2023, Paris: IEA.
• Venn, F. (2002), The Oil Crisis, Longman, New York.
• Wei, Y. (2019), “Oil Price Shocks, Economic Policy Uncertainty and China’s Trade: A Quantitative Structural Analysis”, North American Journal of Economics and Finance, 48: 20–31.
• Yeter, F. (2023), “Türkiye’de Petrol Fiyatlarının İhracat Üzerindeki Etkisinin Araştırılması”, Türk Dünyası Araştırmaları, 135(266): 111-128.
• Yorucu, V., Mehmet, Ö. (2018), “The Southern Energy Corridor: Turkey’s Role in European Energy Security”, Lecture Notes in Energy, Volume 60, Springer.
• Yurdakul, E. M., Şipal, Y. Z. (2022), “Deniz Yoluyla İhracat, Baltık Kuru Yük Endeksi ve Ham Petrol Fiyatları İlişkisi: Türkiye Örneği”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2022-3(44): 351-368.