el-Cezire Bölgesi’nde Selçuklu-Eyyûbî Hâkimiyet Mücadelesi (1193-1243)

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 22, 31.08.2022

Mehmet Sait Sütcü , İbrahim Güneş

Öz

Türkiye Selçukluları (1075-1308), kuruluşundan bu yana Anadolu siyasetini hem askeri hem de kültürel olarak şekillendiren bir devlet olmuştur. Kuruluşundan kısa bir süre sonra Haçlılarla mücadele eden Selçuklular, diğer taraftan da Anadolu'daki diğer güçlerle uğraşmak zorunda kalmıştır. XII. yüzyılın ortalarından itibaren güçlenerek ve çevredeki diğer büyük/küçük siyasi teşekkülleri ortadan kaldırdıktan sonra dönemin önemli tarihi bölgeleriyle komşu olmuşlardır: Suriye ve el-Cezire bölgeleri… Kendi bölgesine siyasi ve askeri müdahalelerde bulunan Selçuklular, Anadolu'da siyasi birlik kurma ve genişleme politikası çerçevesinde söz konusu bölgelere de yönelmiş ve gerek Anadolu'da gerek bu bölgelere hakim olan diğer devletlerle birçok çatışma yaşamıştır. Öte yandan el-Cezire bölgesindeki güçlere hakim olmak isteyen bir diğer bölge devleti olan Eyyubilerin faaliyetleri bu iki devletin ilişkilerini sekteye uğratmış ve iki devlet karşı karşıya gelmiştir. Böylelikle XII. yüzyılın sonu ile XIII. yüzyılın ilk yarısı arasındaki dönemde el-Cezire Bölgesi’nde Selçuklu-Eyyubi hâkimiyet mücadelesi yaşanmıştır. Anadolu'nun Moğol istilasına maruz kaldığı 1240'lı yıllara kadar bölgede devam eden bu mücadeleler ve çatışmalar bu çalışmanın konusunu teşkil etmektedir. Bu bağlamda Selçukluların Anadolu'da siyasi birliğin sağlanması, yaklaşan Moğol tehditlerine karşı önlem alınması ve devletin bu dönemde en aktif dış politika olarak gördüğü Eyyubi meselesini çözme çabalarına mukabil; Eyyubilerin izlediği siyaset ve buna verdikleri tepkiler üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Eyyûbîler, el-Cezire Bölgesi, Moğollar., Türkiye Selçukluları

Kaynakça

• Aksarayî, Müsameratü’l Ahbar, çev. Mürsel Öztürk, Ankara 2000.
• Altun, Ara, Anadoluda Artuklu Devri Türk Mimarisinin Gelişmesi, İstanbul 1978, s. 80-84.
• Artuk, İbrahim, “Dunaysır’da Artukoğullarının Ulu Camii”, Belleten, X, Ankara 1946, s.167-169.
• Aynî, İkdü’l-Cümân fî Târîhi Ehli’z-Zamân, nşr. Muhammed M. Emin, I, Kahire 1987.
• Baybars el-Mansûrî, Zubdet el-Fikre fî Tarih el-Hicre, thk. D. S. Richards, Beyrut 1998.
• Bundârî, Senaü’l-Berku’ş-Şâmî, thk. Ramazan Şeşen, İstanbul 2004.
• Cüveynî, Tarih-i Cihan Güşa, çev. Mürsel Öztürk, I-III, Ankara 1988.