II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİNDE OSMANLI DENİZCİLİĞİ VE OSMANLI DONANMASININ FAALİYETLERİ

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 23 - 37, 31.08.2022

Kamil Akar

Öz

Osmanlı Devleti kurulduğu günden itibaren doğal olarak denizle içli dışlı olmuş ve dünyadaki donanma faaliyetleri yakinen takip etmiştir. Bu takip süreci her zaman donanma konusunda öncü kuvvet olmasını sağlamadığı gibi, genelde Avrupa’da yaşanan teknolojik değişimleri takip etmekten ibaret olmuştur.
Osmanlı Devleti, Avrupa’da yaşanan bu teknolojik gelişmeleri diğer dünya devletleri gibi ilgi ile takip etmiş ve bu yarışta yer almaya çalışmıştır. Hatta donanmanın Avrupa devletlerinin donanmalarına göre ıslah edilmesi fikri XVIII. yüzyılda vücut bulmuş ve XIX. yüzyılda da devam etmiştir. XVIII. yüzyılın başı ile Avrupa’nın teknik üstünlüğü kabul edilmiş ve III. Selim ile birlikte seri ıslahat hareketleri başlamıştı.
Osmanlı devleti donanması söz konusu olduğunda II. Abdülhamid devri ve özellikle onun saltanatının ikinci yarısı Osmanlı Devleti için çok kritik bir dönüm noktasıdır. Sultan II. Abdülhamid halefi Sultan Abdülaziz’den nicelik olarak çok büyük bir donanma teslim almış olmasına rağmen bu envanterin nitelik açısından bir ehemmiyeti yoktu. Bu bağlamda Sultan II. Abdülhamid öncelik olarak donanmadaki gemi sayısının verimli hale getirilmesi ve etkin bir biçimde kullanılmasına önem gösterdi. Bu uygulamayı da genellikle Avrupa devletlerinde donanmada görev almış, teknik bilgi birikimi yüksek uzmanlarla hayata geçirmeye çalışmıştır.
Bu çalışmada Sultan II. Abdülhamid tahta çıktığında var olan donanmanın durumu, bu envanterin kullanım şekli ve yabancı uzmanların donanma ve modernleşme üzerine etkilerini inceleyeceğiz.

Anahtar Kelimeler

donanma, abdülhamid ıı, hobart, woods

Kaynakça

• AKMEŞE, Handan Nezir, The Birth of Modern Turkey: The Ottoman Military and the March to World War I, New York 2005.
• AYDIN, Mahir, “Doksanüç Harbi”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. IX, (1994), s. 498-499.
• AYDIN, Mithat, “Osmanlı-İngiliz İlişkilerinde İstanbul Konferansı (1876)'nın Yeri”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 17, (2005), s. 101-115.
• BEDİRHAN, Yaşar – ATABEY, Figen, “Osmanlı Bahriyesi’nde Yabancı Danışmanlar (1808-1918)”, Turkish Studies, C. VIII, S. 6, (Spring 2013) s. 127-139.
• BEŞİRLİ, Mehmet, “Sultan Abdülaziz’den Birinci Dünya Savaşına Osmanlı Donanması”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, C. XI, S. 25, (2004), s. 243-274.
• BEYDİLLİ, Kemal, “II. Mahmud”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. XXVII, (2003), s. 352-357.
• _________, Kemal, “III. Selim Aydınlanmış Hükümdar”, Nizam-ı Kadim'den Nizam-ı Cedid'e III. Selim ve Dönemi, Editör: Seyfi Kenan, İstanbul 2010, s. 27-59.
• BİLGENOĞLU, Ali, İngiliz Sömürgeciliğinin Mısır ve Sudan Örneğinde Karşılaştırmalı Bir Çözümlemesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, 2013.
• BÜYÜKTUĞRUL, Afif, Osmanlı Deniz Harp Tarihi C. IV, İstanbul, 1983.
• _______________, Afif, Osmanlı Deniz Harp Tarihi C.III, İstanbul, 1983.
• ÇABUK, Vahid, Kuruluşundan Cumhuriyete Büyük Osmanlı Tarihi Cilt 9, İstanbul 1999.
• ÇOKER, Fahri, “Osmanlı Bahriyesinde İngiliz Islah Heyetleri (1839-1914)”, Bahriyemizin Yakın Tarihinden Kesitler, Ankara 1994.
• DURMAZ, Ferhat, “93 Harbi’nde Büyük Güçlerin Politikaları ve Osmanlı Devleti’ne Etkileri”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. V, S. 2, (2015), s. 103 – 122.
• DÜZCÜ, Levent, Osmanlı Deniz Kuvvetleri (1890-1918), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2004.
• _______, Levent, Yelkenliden Buharlıya Geçişte Osmanlı Denizciliği(1827-1853), İstanbul 2017.
• GENCER, Ali İhsan, “Berlin Antlaşması”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. V, (1992), s. 516-517.
• GRIFFITHS, Merwin Albert, The Reorganization of the Ottoman Army under Abdulhamid II 1880 – 1897, (Yayınlanmamış Doktora Tezi) California University, 1966.
• GÜLERYÜZ, Ahmet – LANGENSİEPEN, Bernd, 1823-1923 Osmanlı Donanması, İstanbul 2007.
• HASAN RAMİ PAŞA, Büyük Facia-Büyük Dram; 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı’nda Osmanlı Donanması’nın Durumu, (çev.) Cahit Kayra, İstanbul 2011.
• HOBART PASHA, Blockade-Running, Slaver-Hunting, and War and Sport in Turkey, (ed.) Horace Kephart, New York 1915.
• ________________, Sketches From My Life, New York 1887.
• İHSANOĞLU, Ekmeleddin, “Osmanlı Bilimine Toplu Bakış”, Yeni Türkiye Dergisi, C. VIII, (2000), s. 17-24.
• İNALCIK, Halil, “Periods of Ottoman History”, Essay in Ottoman History, İstanbul 1998, s. 15-28.
• İPEK, Nedim, “II. Abdülhamid Döneminde Ordunun ve Donanmanın Modernizasyonu”, XIV. Türk Tarih Kongresi Kongreye Sunulan Bildiriler, C. II, (2002), s. 159-182.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi Cilt:IX, Ankara 1999.
• KIVRAK, Ahmet Hikmet, II. Abdülhamid Döneminde Osmanlı-Mısır İlişkileri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016.
• KOMATSU, Kaori, “Financial Problems of the Navy during the Reign of Abdulhamid II”, Oriente Moderno 20, C. LXXXI, S. 1, (2001), s. 209-219.
• MERCAN, Evren, “Osmanlı Bahriyesi’nde İlk Denizaltılar: Abdülhamid ve Abdülmecid”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, C. VIII, S. 15, (2012), s. 163 – 184.
• ________, Evren, II. Abdülhamid Dönemi Deniz Stratejisi, İstanbul 2018.
• OĞUZ, Ahmet, Birinci Meşrutiyet, Kanun-i Esasi ve Meclis-i Mebusan, Ankara 2010.
• ORAN, Erdoğan, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Kurum Olarak Bahriye Vekâleti, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, 2012.
• ÖZGÜLDÜR, Yavuz – ÖZGÜLDÜR, Serdar, “1876 Anayasasının Hazırlanmasında Mithat Paşa’nın Rolü ve Fonksiyonu”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 5, (1994), s. 311-348.
• SERTOĞLU, Midhat, Mufassal Osmanlı Tarihi Cilt VI, Ankara 2011.
• SOYDEMİR, Selman, Osmanlı Donanmasında Yabancı Müşavirlerin Etkileri (18 ve 19. Yüzyıllar), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
• STEWART, William, Admirals of The World, A Biographical Dictionary, 1500 To The Present, North Caroline 2009.
• ŞAHİN, Mustafa, “Osmanlı Devleti’nde Yabancı Uzmanlar Aracılığıyla Batılılaşma Çabaları”, Milli Eğitim Dergisi, S. 143, (1999), s. 87-90.
• TEKEMEN, Eylem, Berlin Kongresi ve Osmanlı Devleti (1878), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• WALLACH, Jehuda L., Bir Askeri Yardımın Anatomisi: Türkiye’de Prusya-Alman Askeri heyetleri 1835-1919, (çev.) Fahri Çeliker, Ankara 1985.
• WOODS, Sir Henry F., Forty-Seven Years Under the Ensigns of Great Britain and Turkey Vol: II, London 1924.
• _______, Sir Henry F., Forty-Seven Years Under the Ensigns of Great Britian And Turkey Vol: I, Londra 1924.