Okul Öncesi Dönemde (60-78 ay) Özel Öğrenme Güçlüğü Erken Belirtileri Tarama Ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 1, 79 - 88, 30.04.2025

Ahmet Mükerrem Ünal , Nazan Kaytez , Abdulkadir Çınar

https://doi.org/10.61534/anatoljhr.1576926

Öz

Amaç: Araştırmada okul öncesi dönemde öğrenme güçlüğü riski taşıyan çocukların belirlenmesi amacıyla, “Okul Öncesi Dönemde (60-78 ay) Özel Öğrenme Güçlüğü Erken Belirtileri Tarama Ölçeği”nin geliştirilmesi ve psikometrik özelliklerinin kapsamlı bir şekilde incelenmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Araştırma metodolojik tiptedir. Araştırmanın evrenini Çankırı il merkezinde bulunan bağımsız anaokulu, anasınıfı ve özel anaokuluna devam eden 60-78 ay arasındaki çocuklar oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi üç gruptan oluşmaktadır. Birinci gruptan Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) için, ikinci gruptan Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) ve Ölçüt Geçerliği, son gruptan ise test-tekrar test güvenirliği için farklı zamanlarda veri toplanmıştır.
Bulgular: Yapılan faktör analizi sonucunda, ölçeğin altı faktörlü bir yapı sergilediği ve bu yapının toplam varyansın %73.39'unu açıkladığı tespit edilmiştir. DFA analizi ile altı faktörlü yapının doğrulandığı belirlenmiştir. Cronbach’s alpha katsayısı ölçeğin genelinde 0.90 olarak hesaplanmıştır.
Sonuçlar: Araştırma sonuçları, ölçeğin altı faktörlü bir yapıya sahip olduğunu ve bu yapının hem açıklayıcı hem de doğrulayıcı faktör analizleri ile desteklendiğini göstermektedir. Ölçek öğrenme güçlüğü belirtilerinin kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesine olanak tanımaktadır.

Anahtar Kelimeler

okul öncesi , öğrenme güçlüğü , ölçek

Screening Scale for Early Symptoms of Specific Learning Disability in Preschool Period (60-78 months): A scale development study

Öz

Aim: The aim of the study was to develop the “Screening Scale for Early Symptoms of Specific Learning Disability in Preschool (60-78 months)” and to conduct its validity and reliability study.
Methods: The study is methodological in type. The universe of the study consists of children between 60-78 months of age who attend independent kindergartens, nursery classes and private kindergartens in the city center of Çankırı. The sample of the study consists of three groups. Data were collected from the first group for Exploratory Factor Analysis (EFA), from the second group for Confirmatory Factor Analysis (CFA) and Criterion Validity, and from the last group for test-retest reliability at different times.
Results: As a result of the factor analysis, it was determined that the scale exhibited a six-factor structure and that this structure explained 73.39% of the total variance. It was determined that the six-factor structure was confirmed with the CFA analysis. Cronbach's alpha coefficient was calculated as 0.90 for the overall scale.
Conclusion: The research results show that the scale has a six-factor structure and this structure is supported by both explanatory and confirmatory factor analyses. The scale allows for a comprehensive evaluation of learning disability symptoms.

Anahtar Kelimeler

learning disability , preschool , scale

Kaynakça

• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). American Psychiatric Publishing.
• Anlar, B., & Yalaz, K. (1996). Denver II Gelişimsel Tarama Testi: Türk çocuklarına uyarlanması ve standardizasyonu. Hacettepe Çocuk Nörolojisi Gelişimsel Tıp Araştırmaları Grubu.
• Araz Altay, M., & Görker, I. (2018). DSM-5 kriterlerine göre özgül öğrenme bozukluğu tanısı alan olguların psikiyatrik eş tanı ve WISC-R profillerinin değerlendirilmesi. Archives of Neuropsychiatry, 55(2), 127-134. https://doi.org/10.5152/npa.2017.18123
• Bakır, F. H., & Babür, N. (2019). Hızlı Otomatik İsimlendirme Testi’nin Türkçeye uyarlanması. Boğaziçi University Journal of Education, 35(2), 35-51.
• Bender, W. (2019). Öğrenme güçlüğü olan bireyler ve eğitimleri (M. Yılmaz, Çev.). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Pegem Akademi.
• Boateng, G. O., Neilands, T. B., Frongillo, E. A., Melgar- Quinonez, H. & Young, S. I. (2018). Best practices for developing and validating scales for health, social and behavioral research: A primer. Frontiers in Public Health, 149, 1-18.
• Cappelli, G,, Noccetti, S,, Arcara, G, & Bambini, V. (2018). Pragmatic competence and its relationship with the linguistic and cognitive profile of young adults with dyslexia. Dyslexia, 24(3), 294-306. https://doi.org/10.1002/dys.1588
• Cattell, R. (1978). The scientific use of factor analysis. Plenum.
• Çetin Kazak, V. (2019). Okul öncesi dönemdeki 5-6 yaş grubundaki çocukların özgül öğrenme güçlüğü belirti tarama çalışması [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi
• Çıngı, H. (1994). Örnekleme kuramı. Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Basımevi.
• DSM-5 (2021). DSM - 5 - TR tanı ölçütleri başvuru el kitabı. Esenkal Yayıncılık.
• Dinç, V., & Kalkan, S. (2022). Özel öğrenme güçlüğü tanısı almış bireylerle çalışan öğretmenlerin bilimsel dayanaklı uygulamalar hakkında görüşlerinin incelenmesi. International Journal of Barrier Free Life and Society, 6(1), 1-20. https://doi.org/10.29329/baflas.2022.547.
• Doğan, H. (2012). Özel öğrenme güçlüğü riski taşıyan 5-6 yaş çocukları için uygulanan erken müdahale eğitim programının etkisinin incelenmesi [Doktora tezi]. Marmara Üniversitesi
• Doğan, H., & Apak, Ö. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin özel öğrenme güçlüğü hakkında farkındalıkları. Temel Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3, 16-28. https://doi.org/10.55008/te-ad.1288877
• Ergül, C., Özgür Yılmaz, Ç., & Demir, E. (2018). 5-10 yaş grubu çocuklara yönelik geliştirilmiş çalışma belleği ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 14(2), 187-214. https://doi.org/10.17244/eku.427280
• Ergül, C., & Demir, E. (2022). Anasınıfından dördüncü sınıfa kadar olan çocuklar için Geliştirilmiş Hızlı İsimlendirme Testi’nin geçerlik ve güvenirliği. Trakya Eğitim Dergisi, 12(1), 176-192. https://doi.org/10.24315/tred.883688
• Fawcett, A., & Nicolson, R. (1995). The dyslexia early screening test. Irish Journal of Psychology, 16(3), 248-259. https://doi.org/10.1080/03033910.1995.10558060
• George, D., & Mallery, P. (2003). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference (4th ed.). Allyn & Bacon.
• Gorsuch, R. L. (1983). Factor analysis. Erlbaum.
• Hammill, D., & Bryant, B. (1998). Learning disabilities diagnostic inventory (LDDI Kit). PRO-ED Inc.
• Hutchinson, J., Whiteley, H., Smith, C., & Connors, L. (2004). The early identification of dyslexia: Children with English as an additional language. Dyslexia, 10(3), 179-195. https://doi.org/10.1002/dys.275
• İzoğlu Tok, A., & Doğan, Ö. (2022). Öğrenme güçlüğü olan çocukların tanı sürecinin yönetmelik ve kararname bağlamında değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 23(2), 319-343. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.800586
• Kargın, T., Ergül, C., Büyüköztürk, Ş., & Güldenoğlu, B. (2015). Anasınıfı öğrencilerine yönelik Erken Okuryazarlık Testi (EROT) geliştirme çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 16(3), 237-270. https://doi.org/10.21565/auebfoed.12068
• Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling (2nd ed.). Guilford Press.
• Kılıç Tülü, B., & Ergül, C. (2015). Öğrenme güçlüğü olan çocukların sözel olmayan ipuçları ile aktarılan duyguları algılama becerileri. Türk Psikoloji Dergisi, 30(76), 32-44.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28(4), 563-575.
• Lerner, J., & Johns, B. (2012). Learning disabilities and related mild disabilities: Characteristics, teaching strategies, and new directions. Wadsworth Cengage Learning.
• Livingston, E. M., Siegel, L. S., & Ribary, U. (2018). Developmental dyslexia: Emotional impact and consequences. Australian Journal of Learning Difficulties, 23(2), 107-135. https://doi.org/10.1080/19404158.2018.1479975
• Marsh, H. W., Hau, K. T., & Wen, Z. (2006). Unconstrained structural equation models of latent interactions: Contrasting residual- and mean-centered approaches. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 13(2), 146-180.
• Mattison, R. E., & Mayes, S. D. (2012). Relationships between learning disability, executive function, and psychopathology in children with ADHD. Journal of Attention Disorders, 16(2), 138-146. https://doi.org/10.1177/1087054710380188
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Öğrenme güçlüğü olan aile eğitim seti. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2024_06/10150253_ogrenmeguclugukademei5.pdf.
• Melekoğlu, M. A. (2019). Özel öğrenme güçlüğüne giriş. M. A. Melekoğlu (Ed.), Özel öğrenme güçlüğü olan çocuklar (ss. 1-31). Vize Yayıncılık.
• Miller, P. (2017). Gelişim psikolojisi kuramları (Z. Gültekin, Çev. Ed.). İmge Kitapevi.
• Oğuzhan, M. (2017). Özgül öğrenme bozukluğu kontrol listesinin ilköğretim çağı çocuklarında kullanılabilirliği [Yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi
• Oktay, A., & Polat Unutkan, Ö. (30.06-03.07.2004). Marmara İlköğretime Hazır Oluş Ölçeği’nin geliştirilmesi ve standardizasyonu [Kongre bildirisi]. I. Uluslararası Okul Öncesi Eğitim Kongresi, İstanbul.
• Okur, M. (2019). Öğrenme güçlüğü erken belirtileri tarama ölçeğinin psikometrik niteliklerinin belirlenmesi [Yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Okur, M., & Aksoy, V. (2024). Öğrenme Güçlüğü Erken Belirtileri Tarama Ölçeğinin psikometrik niteliklerinin belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(2), 534-554. https://doi.org/10.19171/uefad.1401110
• Oral, E. (2017). 60-72 aylık çocuklar için özgül öğrenme bozukluğu tarama ölçeğinin geliştirilmesi. [Yüksek lisans tezi]. Okan Üniversitesi.
• Ömeroğlu, E., Büyüköztürk, Ş., Aydoğan, Y., Çakan, M., Kılıç Çakmak, E., Özyürek, A., Gültekin Akduman, G., Günündi, Y., Kutlu, Ö., Çoban, A., Yurt, Ö., Koğar, H., & Karayol, S. (2014). Okul Öncesi Sosyal Beceri Değerlendirme Ölçeği öğretmen formunun geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik analizleri. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, 3(8), 37-46.
• Polit, D. F., & Beck, C. T. (2006): The content validity index: Are you sure you know what's being reported? Critique and recommendations. Research in Nursing & Health, 29(5), 489-497.
• Reynolds, C. R., & Kamphaus, R. W. (2015). BASC-3: Behavior Assessment System for Children. Pearson Publishing.
• Salman, U., Özdemir, S., Salman, A. B., & Özdemir, F. (2016). Özel öğrenme güçlüğü: Disleksi. FNG & Bilim Tıp Dergisi, 2(2), 170-176. https://doi.org/10.5606/fng.btd.2016.031
• Savaşır, I., Sezgin, N., & Erol, N. (1995). Ankara Gelişim Tarama Envanteri el kitabı. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Pearson.
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Nobel Akademi Yayıncılık.
• Temel, F., Ersoy, Ö., Avcı, N., & Turla, A. (2005). Gazi Erken Çocukluk Gelişimi Değerlendirme Aracı “GEÇDA”. Rekmay Ltd. Şti.
• Tunçeli, H. İ., & Zembat, R. (2017). Erken çocukluk döneminde gelişimin değerlendirilmesi ve önemi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 3(3), 1-12.
• Walker, D. (1999). Behavior assessment system for children. Diagnostique, 24(1-4), 17-31. https://doi.org/10.1177/153450849902401-403
• Wiig, E. H., Secord, W., & Semel, E. (2017). CELF-Preschool-3: Clinical Evaluation of Language Fundamentals-Preschool. Pearson Publishing.