YAYIN ETİĞİ

Anatolian Journal of Health Research, Yayın Etiği Komisyonu (COPE) kılavuz ilkeleri ve Bilimsel Yayıncılıkta Şeffaflık ve En İyi Uygulama İlkeleri (COPE, DOAJ, OASPA, WAME ortak bildirisi) dahil olmak üzere çeşitli kuruluşlar tarafından ortaya konan kılavuz ilkelere ve temel uygulamalara uymayı amaçlamaktadır. Bu kılavuz ve tavsiyeler, bilimsel yayıncılıkta şeffaflık, dürüstlük ve en iyi uygulamaları teşvik etmek üzere tasarlanmıştır.

Dergi, bu standartlara bağlı kalarak, yayınladığı araştırmaların yüksek kalitede olmasını ve bilim camiasının etik standartlarını karşılamasını sağlamayı amaçlamaktadır.

Etik Kurul Onayı ve Bilgilendirilmiş Hasta Onamı

İnsan denekler üzerinde yapılan tıbbi araştırmalar, tanımlanabilir insan materyalleri veya verilerini içeren çalışmalar da dahil olmak üzere, Dünya Tıp Birliği'nin 2013 yılında revize edilen Helsinki Bildirgesi'nde belirtilen ilkelere uygun olmalıdır. Bu ilkeler, katılımcılardan bilgilendirilmiş onam alınmasını, gizlilik ve mahremiyetin korunmasını ve katılımcılara zarar verilmesinden kaçınılmasını kapsamaktadır.

Anatolian Journal of Health Research, ayrıca Dünya Tıp Editörleri Birliği (WAME) tarafından hazırlanan Tıbbi Dergiler için Yayın Etiği Politikaları Tavsiyelerine de uymaktadır. Bu tavsiyeler; çıkar çatışmaları, araştırma suistimalleri ve hakem değerlendirme sürecinin şeffaflığı ile bütünlüğü gibi konularda rehberlik sağlayarak etik yayıncılık uygulamalarını desteklemektedir.

İnsan katılımcılar, tıbbi kayıtlar veya insan dokusu içeren tüm araştırmalar, çalışmaya başlanmadan önce ilgili bir etik kurul (örneğin Kurumsal Etik Kurulu [IRB] veya etik komite) tarafından incelenmeli ve onaylanmalıdır. Makalelerde, çalışmayı onaylayan etik kurulun adı, onay numarası ve onay tarihi Yöntem bölümünde açıkça belirtilmelidir. Dergi, başvuru sürecinde etik kurul onay belgesinin bir kopyasını talep edebilir.

Eğer çalışma etik kurul onayından muafsa, yazarlar bu durumu gerekçelendiren açık ve resmi bir açıklama sunmalıdır. Uygun etik belgelendirme içermeyen makaleler, Yayın Etiği Komitesi (COPE) yönergelerine göre değerlendirilecek ve ciddi etik sorunlar tespit edilirse reddedilebilecektir.

İnsan katılımcılarla yürütülen araştırmalarda, yazarlar tüm katılımcılardan yazılı bilgilendirilmiş onam alındığını doğrulamalıdır. Araştırmacılar, bu onam formlarının saklanmasından sorumludur. 18 yaş altı bireylerin yer aldığı çalışmalarda ebeveyn veya yasal vasiden onay alınması gerekmektedir. Anket veya görüşmelere dayalı araştırmalarda, veri kullanımına yönelik onam alınmış olmalıdır.

Kişisel veriler, açık rıza alınmadıkça anonim hale getirilmelidir.

Yazarlar ayrıca katılımcı gizliliğini korumakla yükümlüdür; bu durum özellikle görsellerde daha da önem kazanmaktadır. Tanımlanabilir fotoğraflar için imzalı izin formları alınmalı ve yayına ilişkin onay belgelenmeli, varsa koşullar açıkça belirtilmelidir. Bu bilgiler makalenin Yöntem bölümünde açıkça ifade edilmelidir.

Yazarların Etik Sorumlulukları

Anatolian Journal of Health Research’a çalışma gönderen yazar(lar)ın aşağıdaki etik sorumluluklara uyması beklenmektedir:

-Yazar(lar)ın gönderdikleri çalışmaların özgün olması beklenmektedir. Yazar(lar)ın başka çalışmalardan yararlanmaları veya başka çalışmaları kullanmaları durumunda eksiksiz ve doğru bir biçimde atıfta bulunmaları ve/veya alıntı yapmaları gerekmektedir.

-Çalışmanın oluşturulmasında içeriğe entelektüel açıdan katkı sağlamayan kişiler, yazar olarak belirtilmemelidir.

-Yayınlanmak üzere gönderilen tüm çalışmaların varsa çıkar çatışması teşkil edebilecek durumları ve ilişkileri açıklanmalıdır.

-Yazar(lar)dan değerlendirme süreçleri çerçevesinde makalelerine ilişkin veri çıktıları talep edilebilir, böyle bir durumda yazar(lar) beklenen veri ve bilgileri yayın kuruluna sunmaya hazır olmalıdır. Yazarlar, yayımlanan bir makaleye ilişkin verileri 5 yıl süreyle saklamakla yükümlüdürler.

-Yazar(lar) kullanılan verilerin kullanım haklarına, araştırma/analizlerle ilgili gerekli izinlere sahip olduklarını veya deney yapılan deneklerin rızasının alındığını gösteren belgeye sahip olmalıdır.

-Yazar(lar)ın yayınlanmış, erken görünüm veya değerlendirme aşamasındaki çalışmasıyla ilgili bir yanlış ya da hatayı fark etmesi durumunda, dergi editörünü bilgilendirme, düzeltme veya geri çekme işlemlerinde editörle işbirliği yapma yükümlülüğü bulunmaktadır.

-Yazarlar çalışmalarını aynı anda birden fazla derginin başvuru sürecinde bulunduramaz. Her bir başvuru önceki başvurunun tamamlanmasını takiben başlatılabilir.

-Değerlendirme süreci başlamış bir çalışmanın yazar sorumluluklarının değiştirilmesi (Yazar ekleme, yazar sırası değiştirme, yazar çıkartma gibi) teklif edilemez.

Editörün Etik Görev ve Sorumlulukları

Editörün ‘Yayın Etiği Komitesi’nin (Committe on Publication Ethics – COPE) yayınlamış olduğu ‘COPE Dergi Editörleri için Etik Davranışlar ve En İyi Uygulamalar Kılavuzu’ (COPE Code of Conduct and Best Practice Guidelines for Journal Editors) ve ‘COPE Dergi Editörleri için En İyi Uygulamalar Kılavuzu’nda (COPE Best Practice Guidelines for Journal Editors) yer alan ve aşağıda listelenen etik sorumluluklara uyması gerekmektedir.

Editör dergide basılan tüm makalelerden sorumludur. Editörün etik görevleri ve sorumlulukları aşağıdaki gibidir:

Editör derginin niteliğinin artırılması ve gelişimine katkıda bulunmak için çaba sarf etmekle yükümlüdür.

Editörün, yazarların ifade özgürlüğünü desteklemesi gerekmektedir.

Okuyucularla İlişkiler

Editörün, dergide hakem değerlendirmesinin gerekli olmadığı bölümlerin (editöre mektup, davetli yazılar, konferans duyuruları vb.) açıkça belirtildiğinden emin olması gerekmektedir.

Editörün yayımlanan makalelerin dergi okuyucularının bilgi ve becerileriyle uyumlu olabilmesi için çaba sarf etmesi gerekmektedir.

Hakemlerle İlişkiler

Editör, hakemlerin bilgi ve uzmanlıklarına uygun makaleleri değerlendirmelerini istemelidir. Böylece makalelerin alanında uzman kişilerce uygun bir şekilde değerlendirilmesi sağlanmalıdır.

Editör, hakemlerin bir makaleyi değerlendirmeden önce makaleye ilişkin çıkar çatışmaları bulunmadığını belirtmelerini talep etmekle yükümlüdür.

Editörün hakem değerlendirme sürecine ilişkin gerekli tüm bilgileri ve hakemlerden yapması beklenenleri hakemlere iletmesi gerekmektedir.

Editör, hakem değerlendirme sürecinin çift taraflı kör hakemlik ile sürdürüldüğünden emin olmalı ve yazarlara hakemleri, hakemlere de yazarları ifşa etmemelidir.

Editör, hakemleri zamanlama ve performanslarına göre değerlendirmelidir.

Editör, hakemlere ilişkin bir veri tabanı oluşturmalı ve hakemlerin performansına göre veri tabanını güncellemelidir.

Editör, kaba ve niteliksiz yorumlarda bulunan ya da geç dönen hakemleri hakem listesinden çıkarmalıdır.

Editör, hakem listesini hakemlerin uzmanlık alanlarına göre sürekli yenilemeli ve genişletmelidir.

Yazarlarla İlişkiler

Editör, yazarlara kendilerinden ne beklendiğine ilişkin yayım ve yazım kuralları ile örnek şablonu sürekli güncellemelidir.

Editör dergiye gönderilen makaleleri dergi yazım kuralları, çalışmanın önemi, özgünlüğü açısından değerlendirmeli ve makaleyi ilk gönderim sürecinde reddetme kararı alırsa, yazarlara bunun nedenini açık ve yansız bir şekilde iletmelidir. Bu süreçte, makalenin dilbilgisi, noktalama ve/veya yazım kuralları (kenar boşlukları, uygun şekilde referans gösterme, vb.) açısından tekrar gözden geçirilmesi gerektiğine karar verilirse, yazarlar bu konuda bilgilendirilmeli ve gerekli düzeltmeleri yapabilmeleri için kendilerine zaman tanınmalıdır.

Makalelerde gönderim ve yayıma kabul tarihleri yer almalıdır.

Yazarların makalelerinin durumuna ilişkin bilgi talebi olduğunda çift taraflı kör hakemlik sürecini bozmayacak şekilde yazarlara makalelerinin durumuna ilişkin bilgi verilmelidir.

Editörler Kurulu ile İlişkiler

Editör, yeni editörler kurulu üyelerine yayım ve yazım kurallarını iletmeli ve kendilerinden beklenenleri açıklamalıdır.

Editör, editörler kurulu üyelerine yayım ve yazım kurallarının en güncel halini iletmelidir.

Editör, editörler kurulu üyelerini değerlendirmeli ve derginin gelişimine aktif olarak katılım gösterecek üyeleri editörler kuruluna seçmelidir.

Editör, editörler kurulu üyelerini aşağıda yer alan rolleri ve sorumluluklarına ilişkin bilgilendirmelidir:

- Derginin gelişimini desteklemek

- Kendilerinden istendiğinde uzmanlık alanlarına ilişkin derlemeler yazmak

- Yayım ve yazım kurallarını gözden geçirmek ve iyileştirmek

- Derginin işletiminde gerekli sorumlulukları yerine getirmek

HAKEM DEĞERLENDİRME SÜRECİ

Anatolian Journal of Health Research'e gönderilen tüm makaleler, yazarlar ve hakemlerin kimliklerinin birbirlerinden gizli tutulduğu çift kör hakem değerlendirme sürecinden geçer. Her makale, tarafsız ve titiz bir değerlendirme sağlamak amacıyla en az iki bağımsız ve alanında uzman hakem tarafından incelenir.

Öncelikle, gönderilen makaleler editörlük ofisi tarafından dergi yazım kurallarına uygunluk açısından kontrol edilir. Uygun olmayan makaleler, teknik düzeltmeler yapılması için yazarlara iade edilir.

Kurallara uygun makaleler, içerik ve kalite açısından Baş Editör tarafından değerlendirilir. Uygun görülmeyen makaleler bu aşamada reddedilebilir. Uygun bulunan makaleler, hakem sürecini yürütecek Alan Editörlerine yönlendirilir. Alan Editörleri, makaleyi reddedebilir, revizyon isteyebilir veya hakem sürecine devam edebilir.

Hakem raporlarına dayanarak, Alan Editörleri Baş Editör’e öneride bulunur ve nihai karar Baş Editör tarafından verilir. Revize edilen makaleler mümkünse ilk hakemler tarafından tekrar değerlendirilir.

Yazarlar, karar mektubu ile birlikte hakem yorumlarını anonim olarak alırlar. Bu yorumlar gizlidir ve kamuya açık şekilde paylaşılmaz. Dergi, olası etik ihlallerin (örneğin, hakem suistimali veya değerlendirme manipülasyonu) ele alınmasında COPE (Yayın Etiği Komitesi) yönergelerini takip eder.

Yazarlar, potansiyel hakem adayları önerebilir; ancak bu kişilere davet gönderilip gönderilmeyeceği sorumlu editörün takdirindedir. Hakemlerin COPE’un “Hakemler için Etik Yönergeleri”ne uyması ve daveti kabul etmeden önce olası çıkar çatışmalarını beyan etmeleri beklenir.

Editörlerle hakemler arasındaki tüm iletişim gizli tutulur. Yayın kuruluna üye editörler tarafından gönderilen makaleler, çıkar çatışmasını önlemek amacıyla bağımsız dış editörler tarafından değerlendirilir.

Bir makale, derginin standart değerlendirme politikasından farklı bir süreçten geçtiyse, bu durum yayımlanan makalede açıkça belirtilerek şeffaflık sağlanır.

Hakemlerin Etik Sorumlulukları

Tüm çalışmaların "Çift Kör Hakemlik" ile değerlendirilmesi yayın kalitesini doğrudan etkilemektedir. Bu süreç yayının nesnel ve bağımsız değerlendirilmesi ile güven sağlar. Anatolian Journal of Health Research değerlendirme süreci çift taraflı kör hakemlik ilkesiyle yürütülür. Hakemler yazarlar ile doğrudan iletişime geçemez, değerlendirme ve yorumlar dergi yönetim sistemi aracılığıyla iletilir. Bu süreçte değerlendirme formları ve tam metinler üzerindeki hakem yorumları editör aracılığıyla yazar(lar)a iletilir.

Bu bağlamda Anatolian Journal of Health Research için çalışma değerlendiren hakemlerin aşağıdaki etik sorumluluklara sahip olması beklenmektedir:

-Sadece uzmanlık alanı ile ilgili çalışma değerlendirmeyi kabul etmelidir.

-Tarafsızlık ve gizlilik içerisinde değerlendirme yapmalıdır.

-Değerlendirme sürecinde çıkar çatışması ile karşı karşıya olduğunu düşünürse, çalışmayı incelemeyi reddederek, dergi editörünü bilgilendirmelidir.

-Gizlilik ilkesi gereği inceledikleri çalışmaları değerlendirme sürecinden sonra imha etmelidir. İnceledikleri çalışmaların sadece nihai versiyonlarını ancak yayınlandıktan sonra kullanabilir.

-Değerlendirmeyi nesnel bir şekilde sadece çalışmanın içeriği ile ilgili olarak yapmalıdır. Milliyet, cinsiyet, dini inançlar, siyasal inançlar ve ticari kaygıların değerlendirmeye etki etmesine izin vermemelidir.

-Değerlendirmeyi yapıcı ve nazik bir dille yapmalıdır. Düşmanlık, iftira ve hakaret içeren aşağılayıcı kişisel yorumlar yapmamalıdır.

-Değerlendirmeyi kabul ettikleri çalışmayı zamanında ve yukarıdaki etik sorumluluklarda gerçekleştirmelidir.

Bilimsel Sorumluluk

Anatolian Journal of Health Research’de yayın süreçleri, bilginin bilimsel yöntemle yansız biçimde üretilmesi, geliştirilmesi ve paylaşılmasına dayanır.

Makalelerde kullanılan verilerin manipüle edilmesi, çarpıtılması ve uydurma verilerin kullanılması gibi durumlar tespit edilirse, makale yazarının çalıştığı kuruma bu durum resmi yollardan bildirilecek ve makale red edilecektir. Dergimiz, editörya ve/veya hakemler tarafından iletilen uyarılara göre yazarlardan analiz sonuçlarına ilişkin çıktı dosyalarını isteme hakkına sahiptir.

Dergimize gönderilen tüm yazılar hakem (danışman/değerlendirici) değerlendirmesi (peer review) yöntemiyle değerlendirilmekte olup, özgün araştırma makalelerinin yerel ya da ulusal etik kurul onay yazılarının sisteme yüklenmesi gerekmektedir.

Anatolian Journal of Health Research’de makaleler basılmadan önce IThenticate (http://www.ithenticate.com/) yazılım programı ile taranmaktadır. Tarama sonrası makaleler gerekli görülürse gözden geçirilmesi ya da düzeltilmesi için yazarlara geri gönderilir, intihal ya da etik dışı davranışlar tespit edilirse yayımlanması reddedilir. İntihal programıyla taranan metnin, kaynaklar hariç benzeşim oranının %15’in üzerinde olmaması gerekmektedir. Bu oranın üzerinde olan makaleler yazarlara geri gönderilmektedir.

Makalelerin daha önce hiçbir yerde yayınlanmamış ve yayın için başka bir dergide inceleme altında olmaması gerekir. Yayın kurallarına uygun olarak hazırlanmamış makaleler değerlendirmeye alınmayacaktır. Makaleler Online olarak http://anatoljhr.org web sayfasından "Telif Hakkı ve Yazarlık Sözleşmesi Formu", “Etik Kurul Belgesi” ile birlikte gönderilmelidir.

Etik İlkelere Uymayan Durumun Editöre Bildirilmesi

Anatolian Journal of Health Research’de editörler, hakemler, yazarlar ile ilgili etik ilkelere uymayan bir davranış ya da değerlendirme sürecindeki, erken görünümdeki ya da yayımlanmış bir makale ilgili etik olmayan bir durumla karşılaşılması durumunda anatolia.health.res@gmail.com adresine ileti yoluyla bildirilmesi gerekir.

Bilimsel araştırma ve yayın etiğine aykırı olduğu düşünülen eylemlerden bazıları:

• İntihal: Başkalarının özgün fikirlerini, metotlarını, verilerini veya eserlerini bilimsel kurallara uygun biçimde atıf yapmadan kısmen veya tamamen kendi eseri gibi göstermek,
• Sahtecilik: Bilimsel araştırmalarda gerçekte var olmayan veya tahrif edilmiş verileri kullanmak,
  
• Çarpıtma: Araştırma kayıtları veya elde edilen verileri tahrif etmek, araştırmada kullanılmayan cihaz veya materyalleri kullanılmış gibi göstermek, destek alınan kişi ve kuruluşların çıkarları doğrultusunda araştırma sonuçlarını tahrif etmek veya şekillendirmek,
• Tekrar yayım: Mükerrer yayınlarını akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,
  
• Dilimleme: Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırıp birden fazla sayıda yayımlayarak bu yayınları akademik atama ve yükselmelerde ayrı yayınlar olarak sunmak,
• Haksız yazarlık: Aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dâhil etmek veya olan kişileri dâhil etmemek, yazar sıralamasını gerekçesiz ve uygun olmayan bir biçimde değiştirmek, aktif katkısı olanların isimlerini sonraki baskılarda eserden çıkartmak, aktif katkısı olmadığı halde nüfuzunu kullanarak ismini yazarlar arasına dâhil ettirmek,

-Destek alınarak yürütülen araştırmalar sonucu yapılan yayınlarda destek veren kişi, kurum veya kuruluşlar ile bunların katkılarını belirtmemek,

-Henüz sunulmamış veya savunularak kabul edilmemiş tez veya çalışmaları, sahibinin izni olmadan kaynak olarak kullanmak,

-İnsan ve hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallara uymamak, yayınlarında hasta haklarına saygı göstermemek, hayvan sağlığına ve ekolojik dengeye zarar vermek, gerekli izinleri almamak,

-Bilimsel araştırma için sağlanan veya ayrılan kaynakları, mekânları, imkânları ve cihazları amaç dışı kullanmak,

-Akademik atama ve yükseltmelerde bilimsel araştırma ve yayınlara ilişkin yanlış veya yanıltıcı beyanda bulunmak.

Yayın Politikası

-Dergiye yayımlanmak üzere gönderilen yazılar editörün ön incelemesinden sonra Yayın Kurulu tarafından belirlenen konunun uzmanı iki hakeme gönderilir.

-Yazının gönderildiği her iki hakemden olumlu cevap gelmesi durumunda yazının yayımlanmasına karar verilir. İki hakemin olumsuz görüş bildirmesi durumunda yazı yayımlanmaz. Bir olumlu, bir olumsuz görüş bildirilmesi durumunda, Yayın Kurulu raporların içeriğini dikkate alarak ya üçüncü bir hakeme gönderme ya da reddetmeye karar verebilir.

-Yayımlanmasına karar verilen yazıların hakem raporlarında belirtilen düzeltmelerin yapılması için makale yazarına iade edilir. Düzeltmelere yapıldıktan sonra hakem uyarılarının dikkate alınıp alınmadığı editör tarafından kontrol edilerek yazının yayımlanıp yayımlanmayacağına karar verilir.

İntihal Politikası

İntihal (aşırma) kasti olup olmaması önemsenmeksizin, bir etik ihlalidir. Çalışmaların başka kaynaklarla, referans gösterilmeden benzeşmesi ve bu haliyle yayına alınması etik olmamasının yanında suçtur ve kabul edilemez. Yayın Kurulu, dergiye gönderilen çalışmalarla ilgili aşırma, atıf manipülasyonu ve veri sahteciliği iddia ve şüpheleri karşısında COPE kurallarına uygun olarak hareket edebilmektedir.

Ücret politikası

Anatolian Journal of Health Research makalenin gönderim, değerlendirme, kabul, basım ve yayın sürecinde herhangi bir ücret talep etmemektedir.

Makale değerlendirme süresi

Anatolian Journal of Health Research’a gönderilen makalelerin ön incelemeden itibaren değerlendirme süreçlerinin 12 hafta sonunda tamamlanması hedeflenmektedir. Olağandışı durumlarda bu süre bazen bir miktar uzayabilir.

Düzeltme ve geri çekme süreçleri

Anatolian Journal of Health Research’a gönderilen makaleler, hakem süreci başladıktan sonra veya başka bir dergiye gönderildiği için geri çekilemez. Yazarlar, dergi editörleriyle iletişime geçerek makalesini geri çekmek istediğini belirten bir dilekçe ile hakem süreci başlatılmamış makalelerini geri çekebilirler. Yayın kurulu tarafından çalışmaların geri çekme isteği onaylanmadığı sürece yazarlar makalelerini başka bir dergiye değerlendirmek üzere gönderemezler.

Düzeltmeler, Geri Çekmeler

Editörler, başlangıçta yazarların çalışmalarını dürüst gözlemler üzerine kurduğunu varsayar. Eğer makalelerde düzeltme veya dizgi hatalarının düzeltilmesini gerektiren durumlar varsa düzeltmeler numaralanmış bir sayfada içindekiler sayfasında yer alır. Orijinal alıntıları içerir; orijinal makale ile bağıntılı (on-line ise benzer şekilde) olur. Eğer bilimsel dolandırıcılık varsa dergi bir geri çekme yazısı yayımlar. Geri çekme metninde, makalenin geri çekilme nedenini açıklanır.

Çıkar Çatışması

Çıkar çatışmalarının önlenmesi adına editörler, çalışmaların değerlendirilmesi sırasında aralarında herhangi bir ilişki bulunabilecek kişileri bir araya getirmekten kaçınmalıdır. Makaleler hakkında son kararı veren editörlerin de karar verecekleri konulardan hiçbiri ile kişisel, profesyonel veya finansal bağlarının olmaması gerekir. Kişiler makalelerin etik ilkeler çerçevesinde değerlendirilebilmesi ve bağımsız bir süreç yürütülebilmesi için olası çıkar çatışmaları ile ilgili olarak yayın kurulunu bilgilendirmelidir.

Makalede doğrudan veya dolaylı ticari bağlantı veya maddi destek veren kurum varsa yazarlar; kullanılan ticari ürün, ilaç, firma ile ticari hiçbir ilişkisinin olmadığını ve varsa nasıl bir ilişkisinin olduğunu (konsültan, diğer anlaşmalar) başlık sayfasında bildirmelidir. Ayrıca yazar, çıkar çatışması söz konusu ise bu durum açıklanmalıdır. Açıklanması öngörülen çıkar çatışması tipleri içinde akademik taahhütler, kişisel ilişkiler, politik, finansal veya kurumsal bağlantılar yer almaktadır.