Büyük Millet Meclisinin Kurucu Meclis Niteliği

Yıl 2020, Cilt: 37 Sayı: 1, 33 - 76, 01.09.2020

Abdurrahman Eren

Öz

Bu makalenin konusu, 23 Nisan 1920 tarihinde kurulan Büyük
Millet Meclisinin “kurucu meclis” niteliğinin incelenmesidir. Makalede
öncelikle, kurucu meclis kavramı anayasa teorisi ve dogmatiği bağlamında
incelenmekte, daha sonra kurucu meclislerin oluşum ve yetkileri
bakımından genel özellikleri ele alınmaktadır. Konunun genel esasları
makalenin birinci bölümünde ortaya konulduktan sonra ikinci bölümünde
Büyük Millet Meclisinin oluşum ve kullandığı yetkiler bakımından kurucu
meclis niteliği değerlendirilmektedir. Büyük Millet Meclisinin oluşum
özellikleri öncelikle tarihsel bir çerçevede değerlendirilmekte, daha
sonra anayasa teorisi bağlamında oluşum ve hukuki nitelik olarak bir
kurucu meclis olup olmadığı üzerinde durulmaktadır. Makalenin ikinci
bölümünde son başlık olarak Büyük Millet Meclisinin kullandığı yetkiler
açısından kurucu meclis niteliği ele alınmaktadır. Bu bölümde, mevcut
anayasaya aykırı bir şekilde hükûmet şeklinin belirlenmesi, yeni bir
anayasa kabul edilmesi ve Osmanlı İmparatorluğu’nun varlığına son veren
kararın alınması, kurucu iktidar yetkileri açısından değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

kurucu iktidar, kurucu meclis, Büyük Millet Meclisi, anayasa yapımı

Kaynakça

• AKANDERE, Osman (2018). “İdama Mahkûm Edilen Bir Hükûmet: Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin İlk İcra Vekilleri Heyeti Hakkında Çıkartılan İdam Kararları”, SAÜ Fen Edebiyat Dergisi (2008-II), ss. 185-241.
• ANAYURT, Ömer (2018). Anayasa Hukuku Genel Kısım, Ankara: Seçkin Yayınları.
• ASLAN, Yavuz (2001). TBMM Hükûmeti, Kuruluşu, Evreleri, Yetki ve Sorumluluğu (23 Nisan 1920-30 Ekim 1923), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• ATAR, Yavuz (2000). Demokrasilerde Anayasal Değişmenin Dinamikleri ve Anayasa Yapımı, Konya: Mimoza Yayınları.
• ATATÜRK’ÜN SÖYLEV VE DEMEÇLERİ (2006). Atatürk Kütür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi.
• AYDIN, Öykü Didem (2011). Biz, Halk: “Egemenliğin Sahibi”, Halkın-KurucuMeclisi (Anayasa Konvansiyonu) ve Anayasa Yapımı: ABD ve Latin Amerika’nın Genel Çizgilerinden Türkiye İçin Bir Modele Doğru, Ankara: Yetkin Yayınları.
• CAN, Osman (2013). Kurucu İktidar, İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• DEPENHEUER, Otto (2014). “Anayasanın İşlevi”, (çev.) Mısra Tan, Anayasa Teorisi, (Ed.) Otto Depenheuer, Chritoph Cranbenwarter, (Çev.Ed.) İlyas Doğan, Lale Yayıncılık, Ekim, ss.549-583.
• DOEHRİNG, Karl (2002). Genel Devlet Kuramı (Genel Kamu Hukuku), (çev.) Ahmet Mumcu, 2. Baskı, İstanbul: İnkıla Yayınları.
• ELSTER, John (2009). “Bir Kurucu Meclisin İdeal Tasarımı”, (Çev.) Engin Saygın, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 58, Sayı 2, s.421.
• ERDOĞAN, Mustafa (2003). Türkiye’de Anayasalar ve Siyaset, Ankara: Liberte Yayınları.
• ERDOĞAN, Mustafa (2019). Anayasa Hukukuna Giriş, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• EROĞUL, Cem (1974). Anayasayı Değiştirme Sorunu, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını No: 371.
• GÖZLER, Kemal (1998), Hukukun Genel Teorisine Giriş, Hukuk Normlarının Geçerliliği ve Yorumu Sorunu, Ankara: US-A Yayıncılık.
• GÖZLER, Kemal. (1998). Kurucu İktidar, Bursa: Ekin Kitabevi.
• GÖZLER, Kemal. (2018). Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Bursa: Ekin Yayınları.
• GÜRİZ, Adnan. (2003). Hukuk Felsefesi, Ankara: Siyasal Kitabevi.
• ISENSEE, Josef (2010). Anayasanın Devleti (Anayasal Devlet), (çev.) Arslan Topakkaya, Anayasa Teorisi (Ed. Otto Depenheuer/Chritoph Cranbenwarter, (Çev.Ed. İlyas Doğan), Lale Yayıncılık, Ekim ss. 209-287.
• KELSEN, Hans (1949). General Theory of Law & State, wiht a new Introduction by a Javier Trevinô, United State of America, Harward University Press.
• KELSEN, Hans (2016). Saf Hukuk Kuramı, (Çev.) Ertuğrul Uzun, İstanbul: Nora Yayınları.
• KUBALI, Hüseyin Nail (1959). Esas Teşkilat Hukuku Dersleri, İstanbul: Sıralar Matbası.
• OKANDAN, Recai Galip (1971). Amme Hukukumuzun Anahatları, (Türkiye’nin Siyasi Gelişmesi), İstanbul Üniversitesi Yayınları, Hukuk Fakültesi No. 363, Fakülteler Matbaası.
• ONAR, Erdal (1993). 1982 Anayasasında Anayasayı Değiştirme Sorunu, Ankara.
• ÖZBUNDUN, Ergun (1985). “Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmetinin Hukuki Niteliği”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, ss. 475-503.
• PAİNE, Thomas (1791-1792). Rights of Man: Being an Answer to Mr. Burke’s Attack on The French Revolution (8.th ed), London: Printed for J.S. Jordon.
• ROUSSEAU, J. J. (2012). Toplum Sözleşmesi ya da Siyaset Hukuku İlkeleri, (Çev.) İsmail Yerguz, İstanbul: Say.
• MONSTESQUIEU, (2017). Kanunların Ruhu Üzerine (Çev.) Berna Günen, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• SAN, Coşkun (1981). Anayasa Değişiklikleri ve Anayasa Gelişmeleri, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları No:142.
• SEZER, Abdullah (2004). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ve İlgili Mevzuat, İstanbul: Beta Yayınları.
• SMERDEL, Branko (2019). “Convention on the Future of Europe and the Process of Constitutional Choices”, Revus/Journal for Constitutional Theory and Philosophy of Law, ss. 4-16.
• SOBOUL, A. (1969). 1789 Fransız Inkılabı Tarihi, (Çev.) Şerif Hulusi, İstanbul: Cem Yayınevi.
• TANÖR, Bülent (2006). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• TEZİÇ, Erdoğan (2018). Anayasa Hukuku, İstanbul: Beta yayınları.
• TUNAYA, Tarık Zafer. (1975). Siyasi Müesseseler ve Anayasa Hukuku, İstanbul: Hukuk Fakültesi Yayınları No.454.
• UYGUN, Oktay (2017). Hukuk Teorileri, İstanbul: Onikilevha Yayıncılık.