Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi Anayasa Mahkemesi Yaklaşımı

Yıl 2020, Cilt: 37 Sayı: 1, 133 - 192, 01.09.2020

Osman Can

Öz

16 Nisan 2017 tarihinde yapılan ve Türkiye’ye başkanlık hükûmet
modelini getiren Anayasa değişiklikleri, Türkiye’nin yüz yılı aşan
parlamenter hükûmet modeli uygulamasında radikal kırılmalara yol
açmıştır. Ne var ki bu kırılma yeni bir anayasal düzene geçiş suretiyle
gerçekleşmemiş; mevcut anayasal düzenin üzerinde başkanlık sistemini
işler hâle getirmekle sınırlı değişiklikler ve eklentiler ile kendini
göstermiştir. Türkiye, parlamenter hükûmet modeline sahip bir anayasal
düzeni terk etmeden başkanlık hükûmet modelini sisteme entegre
etmiştir. Zaten sorunlu bir işleyişe sahip anayasal düzen, bu nedenle daha
çok sorun üretmeye başlamıştır. Bu sorunların başında Cumhurbaşkanlığı
Kararnamelerinin hukuki rejimi gelmektedir.
Anayasa değişikliklerine giden süreçte siyasal aktörlerin açıklamaları,
değişiklik metninin gerekçeleri, değişikliklerin TBMM’de görüşülmesi
sırasındaki açıklamalar, yapılan değişikliklere göre girişilen yasal
uyum çalışmalarının seyri, doktrindeki yaklaşım ve nihayet değişiklik
metninin semantiği birbiriyle çelişik olduğundan bu durum genelde yeni
hükûmet modeline dair anayasal kurgunun, özelde ise Cumhurbaşkanlığı
Kararnamelerinin rasyonel analizini ciddi bir şekilde zorlaştırmıştır.
Anayasa Mahkemesi, 22 ve 23 Ocak 2020 tarihlerinde verdiği üç karar ile
Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerine dair anayasal çerçeveyi tayin etmeye
ve bu kararnameleri Anayasa’nın yetki ve iktidar haritasına rasyonel bir
şekilde oturtmaya çalışmıştır.
Bu makalede önce Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin hukuki
rejimi analitik bir yöntemle ortaya konmaya çalışılmış; ardından
Anayasa Mahkemesinin kararları analiz edilerek bu kararlardaki
hukuki argümantasyon, yöntem ve ulaşılan sonuçların değerlendirmesi
yapılmıştır. Sonuç olarak ise kararların rasyonelleştirme çabasının başarılı
olup olmadığı ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

başkanlık sistemi, kararname, yasamanın genelliği ilkesi, Türk Anayasa Mahkemesi, normlar hiyerarşisi

Kaynakça

• ARDIÇOĞLU, M. Artuk (2017). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Ankara Barosu Dergisi, S. 3, s. 21-51.
• ASLAN, Volkan (2019). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Kanunlara Uygunluğunun Denetimi ve Çeşitli Hususların Kararname ile Düzenleneceğinin Kanunlarda Belirtilmesi Üzerine”, Anayasa Yargısı, C. 36, S. 1, s. 139-161.
• ATAR, Yavuz (2018). Türk Anayasa Hukuku, 12. Bası, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• ATAR, Yavuz (2019). “Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Hukuki Rejimi ve Anayasallık Denetimi”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 39, S. 1, s. 241-259.
• BARIN, Taylan (2020). Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi ve Anayasallık Denetimi, On İki Levha Yayınları.
• BOYAR, Oya (2019). Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve Executive Orders: Karşılaştırmalı Gözlemler, içinde Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Yürütme Sempozyum Bildiri Kitabı, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınevi.
• CAN, Osman (2010). Cumhurbaşkanlığı Seçimi, içinde Güleryüzlü Frankoculuğun Dramı, İstanbul: Agora Kitaplığı.
• EREN, Abdurrahman (2019). “Anayasa Mahkemesinin Kanun Hükmünde Kararnamelere İlişkin İçtihadı Doğrultusunda Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Değerlendirilmesi”, Anayasa Yargısı, C. 36, S.1, s. 1-72.
• ERGÜL, Ozan (2018). “Yeni Rejimin Kodları: Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Güncel Hukuk, S. 173, s. 30-32.
• EROĞUL, Cem (2007), “2007 Cumhurbaşkanı Seçimi Bunalımından Çıkarılabilecek Dersler”, Yavuz Sabuncu’ya Armağan- AÜSBFD, s. 167-181.
• GÖZLER, Kemal (2018). Türk Anayasa Hukuku, 2. Bası, Bursa: Ekin Yayınevi.
• GÖZLER, Kemal (2020). “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Uygulamadaki Değeri, Bir Buçuk Yıllık Bir Bilanço”, http://www.anayasa. gen.tr/cbhs-bilanco.htm, (Erişim tarihi: 21/6/2020).
• GÖZTEPE, Ece (2008). Muhakeme Etmek ya da Karar Vermek: Anayasa Mahkemesinin 367 Kararı İçin Kavramsal Bir Çerçeve Denemesi, içinde Ergun Özbudun’a Armağan, Cilt II, Ankara: Yetkin Yayınları.
• GÜNDAY, Metin (2017). İdare Hukuku, 11. Bası, Ankara: İmaj Yayınevi.
• KANADOĞLU, Korkut (2018). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, GSÜHFD, S. 2, 637-650
• KLOEPFER, Michael (2011). Verfassungsrecht Bd I., München: C.H. Beck Vlg. LARENZ, Karl (1991). Methodenlehre der Rechtswissenschaft, 6. Aufl., Berlin: Springer Vlg.
• ODER, B. Emrah (2010). Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• SEZER, Abdullah (2019). “Normlar Hiyerarşisi ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri-Çok Boyutlu Normlar Piramidi Yaklaşımı”, Anayasa Yargısı, C. 36, S. 1, s. 353-412.
• SÖYLER, Yasin (2018). Yeni Başkanlık Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• ŞİRİN, Tolga (2019). Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda Kanun Kavramı, 2. Bası, Ankara: On İki Levha Yayınevi.
• TANÖR, Bülent ve YÜZBAŞIOĞLU, Necmi (2018). 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 17. Bası, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• TEZİÇ, Erdoğan (2017). Anayasa Hukuku, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• TUNÇ, Hasan (2018). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Gazi Kitabevi.
• ULUŞAHİN, Nur (2011). “Türkiye’de Mevcut Hükümet Sisteminin Niteliği ve Rejimin Başkanlık Sistemine Kaymasının Getireceği Tehdit ve Tehlikeler”, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, s. 29-38.
• ÜLGEN, Özen (2018). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Niteliği ve Türleri”, GSÜHFD, S. 1, s. 3-40.
• YASİN, Melikşah (2019). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Türk İdari Teşkilat Hukukuna Etkileri”, Anayasa Yargısı, C. 36, S. 1, s. 315-350.
• YILDIRIM, Turan (2017). “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 23, S.2, s. 13-28.
• YILDIRIM, Turan (2019). “İdarenin Kanuniliği Bağlamında Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Anayasal Sınırı”, Anayasa Yargısı, C. 36, S. 1, s. 293-314.
• YILMAZ, Halit (2020). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Konu Bakımından Yetki Sınırları”, İstanbul Hukuk Mecmuası, C. 78, S. 1, s. 225- 263.
• ZIPPELIUS, Reinhold (2003). Allgemeine Staatslehre, 14. Aufl., München: C.H. Beck Vlg.