ANAYASA MAHKEMESİNİN BİREYSEL BAŞVURU KARARLARININ TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİNE BİLDİRİLMESİ

Yıl 2021, Cilt: 38 Sayı: 1, 85 - 126, 30.06.2021

Abbas Kılıç

Öz

1982 Anayasası’nın 148. maddesinin üçüncü fıkrasında “bireysel
başvuru” hakkı düzenleme altına alınmıştır. Bireysel başvuru hakkı,
Anayasa'da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden, Avrupa
İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü
tarafından ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvuru
yapılmasına dayanmaktadır. Esas inceleme neticesinde bir temel hak ve
özgürlüğün ihlal edildiğine veya ihlal edilmediğine karar verilmektedir.
İhlal kararı verilmesi hâlinde ihlalin ve sonuçlarının ortadan kaldırılması
için yapılması gerekenlere hükmedilmektedir. İhlal kararı verilmesi halinde,
ihlali gidermek üzere kararın iletileceği ilgili veya muhatabın belirtilmesi ve
ilgililere tebliğ edilmesi gerekmektedir. Buna göre, Anayasa Mahkemesinin
“bireysel başvuru kararları”ında, kamu gücü tarafından gerçekleştirilen
ihlalin kaynağı kimi hâllerde Türkiye Büyük Millet Meclisi olabilecektir.
Bu durumda ihlali ve sonuçlarını ortadan kaldırılmak üzere Anayasa
Mahkemesinin “TBMM’ye bildirim”de bulunması hukuki bir sonuç
olarak ortaya çıkmaktadır. Anayasa Mahkemesi bugüne kadar toplam beş
kararda bu yola başvurmuştur. Bu hususun devlet organlarının anayasal
yetki kullanımı bakımından üzerinde durulması ve bireysel başvuru
hakkının anayasal etkisi ve dönüştürücü işlevi boyutuyla değerlendirilmesi
gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Anayasa Mahkemesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi, bireysel başvuru, temel hak ve özgürlükler, hukuk devleti, yasama işlemi

Kaynakça

• ARSEL, İlhan (1968). Anayasa Hukuku (Demokrasi), Ankara: Sıralar Matbaası.
• ATAY, Ender Ethem (2008). “Anayasa Kavramının Tanımı, Hazırlanması ve Değiştirilmesi Arasındaki İlişki”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XII, S. 1-2, ss. 503-550.
• ÇAĞLAR, Bakır (1985). “Yeni Anayasacılık Üzerine Notlar”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, Y. 6, S. 1-3, ss. 29-42.
• ÇALI, Başak (2014). İHOP AİHM Kararlarının Uygulanması İzleme Raporları, 2014/2 Ataman Grubu/Türkiye Kararlarının Uygulanması - İzleme Raporu, Ankara: Ceket Medya.
• ERGÜL, Ozan (2001). “Berraklaştırılamayan Bir Kavram: ‘Yargısal Aktivizm’”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 104, ss. 37-54.
• ERGÜL, Ozan (2007). Yeni Kurumsalcı Yaklaşımla Türk Anayasa Mahkemesi ve Demokrasi, Ankara: Adalet Yayınevi.
• GÖNENÇ, Levent (1999). “Siyaset Bilimi ve Anayasalar”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 54, S. 3, ss. 95-131.
• GÖZLER, Kemal (2012). Yorum İlkeleri, içinde ERGÜL, Ozan (Der.), Anayasa Hukukunda Yorum ve Norm Somutlaşması (ss. 15-121), Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları.
• GÖZLER, Kemal (2020). Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Ekin Basım Yayın, Bursa.
• GÖZTEPE ÇELEBİ, Ece (2016). “Bireysel Başvuru Kararlarının Bağlayıcılığı ve İcrası Sorunu ile Kurumsallaşma İhtiyacı”, Anayasa Yargısı, C. 33, s. 93- 118.
• HAKYEMEZ, Yusuf Şevki (2009). Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi ve İnsan Hakları Anlayışı, Ankara: Yetkin Yayınları.
• İBA, Şeref, KILIÇ, Abbas (2019). Anayasa Yargısı Dersleri, Ankara: Turhan Kitabevi.
• JACKSON, Robert H. (1968). Devlet İçinde Yüksek Mahkeme, Tunçer Karamustafaoğlu (Çev.), Mersin: Kişisel Kitaplar.
• JACKSON, Vicki C., TUSHNET, Mark V. (2006). Comparative Constitutional Law, New York: Foundation Press.
• KABOĞLU, İbrahim Ö (2007). Anayasa Yargısı, Ankara: İmge Yayınevi.
• KEYMAN, Selahattin (2012). Hukuka Giriş, Ankara: Yetkin Yayınları.
• KILIÇ, Abbas (2020). Türkiye’de Parlamento Kararlarının Hukuki Rejimi, Ankara: Adalet Yayınevi.
• KUBALI, Hüseyin Nail (1971). Anayasa Hukuku Dersleri Genel Esaslar ve Siyasi Rejimler, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• LOEWENSTEIN, Karl (1965). Political Power and the Governmental Process, Chicago: University of Chicago Press.
• ÖZBEK, Nimet, KUŞCU, Döndü (2020). “Anayasa Mahkemesinin 30.05.2019 Tarihli Pilot Kararı (Y.T. Kararı) İncelemesi Ve Sınır Dışı Kararına Karşı Etkili Başvuru Üzerine Bir Değerlendirme”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XXIV, S. 3, ss. 3-39.
• ÖZBUDUN, Ergun (2007). “Türk Anayasa Mahkemesi’nin Yargısal Aktivizmi ve Siyasal Elitlerin Tepkisi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, C. 62, S. 3, ss. 257-268.
• SEZER, Abdullah (2010). Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Dilekçe ile Başvuru Hakkı,içinde ÇAĞAN, Nami, Prof. Dr. Tunçer Karamustafaoğlu’na Armağan (ss. 607-650), Ankara: Adalet Yayınevi.
• SOYSAL, Mümtaz (1969). Dinamik Anayasa Anlayışı, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• STRAUSS, David A. (2010). The Living Constitution, New York: Oxford University Press. ŞİRİN, Tolga (2013). Türkiye’de Anayasa Şikâyeti (Bireysel Başvuru), İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• ŞİRİN, Tolga (2015). “Anayasa Mahkemesi’nin Toplanma ve Örgütlenme Özgürlüğü Kararlarına Yönelik Eleştirel Bir Değerlendirme”, Anayasa Yargısı, C. 32, ss. 79-135.
• TEZİÇ, Erdoğan (2016). Anayasa Hukuku, İstanbul: Beta Basım Yayım.
• TUNAYA, Tarık Zafer (1980). Siyasal Kurumlar ve Anayasa Hukuku, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• TURHAN, Mehmet (1989). Hükümet Sistemleri ve 1982 Anayasası, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• TURHAN, Mehmet (1994). “Anayasa ve Anayasacılık”, Amme İdaresi Dergisi, C. 27, S. 3, ss. 3-12.
• TURHAN, Mehmet (2003). Anayasal Devlet, Ankara: Naturel Yayınevi.
• ZABUNOĞLU, Yahya Kazım (1963). Devlet Kudretinin Sınırlanması, Ankara: Ajans-Türk Matbaası.