VERGİ HUKUKUNDA UZLAŞMANIN VERGİDE EŞİTLİK İLKESİ BAĞLAMINDA ANAYASA’YA UYGUNLUĞU

Yıl 2021, Cilt: 38 Sayı: 1, 285 - 316, 30.06.2021

Özcan Altay

Öz

Türk vergi hukukunda uzlaşma daha önce akademik alanda birçok
kez ele alınmış, hukuki niteliği ve uygulaması üzerine doktrinde
çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarda uzlaşma kurumunun temel
anayasal ilkeler olan vergide eşitlik ve kanunilik ilkeleri bağlamında
çoğunlukla Anayasa’ya aykırı olarak nitelendiği görülmektedir.
Gerçekten de uzlaşma olanağından istifade eden ve bu hakkını bir şekilde
kullan(a)mayan mükellefler arasında ödeyecekleri vergi miktarları veya
cezalar bakımından oluşan farklar (eşitsizlikler) uzlaşmayı ilk bakışta
Anayasa’nın 73’üncü maddesinde yer bulan vergide eşitlik ilkesi ile
çelişik hâle getirmektedir. Ancak Anayasa Mahkemesi kararlarında
vurgulanan vergide eşitliğin eylemli bir eşitliğe denk düşmeyen biçimsel
yönü ve Mahkemenin muhtelif kararlarında vergi düzenlemelerinde
öngörülen eşitsizliklerin haklı nedene bağlı olarak hoş görülebilmesi,
meselenin ilgili Anayasa Mahkemesi kararları yönünden daha yakından
incelenmesini gerektirmektedir.
Bu doğrultuda makalede “uzlaşma”, Türk vergi hukukunda
düzenleniş şekli ve belirgin özellikleri ekseninde özetlenecek, ardından
vergide eşitlik ilkesine uygunluğu bakımından irdelenecektir. Konu
hakkındaki benzer akademik çalışmalardan farklı olarak bu irdeleme,
kıyaslanmaya elverişli Anayasa Mahkemesi kararları üzerinden
yapılacaktır. Makalenin son kısmında uzlaşmanın Almanya’da uygulanış
tarzı ve niteliğine ilişkin kısa bir değerlendirmeye yer verilecek, böylelikle vergide uzlaşma kurumuna özellikle kanunilik (ve dolayısıyla
eşitlik) ilkesi bakımından farklı bir perspektif sunulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tarhiyat, uzlaşma, vergide eşitlik, kanunilik, haklı neden, kamu yararı

Kaynakça

• “Abgabenordnung in der Fassung der Bekanntmachung vom 1. Oktober 2002 (BGBl. I S. 3866; 2003 I S. 61), die zuletzt durch Artikel 8 des Gesetzes vom 11. Februar 2021 (BGBl. I S. 154) geändert worden ist”, https://www. gesetze-im-internet.de/ao_1977/AO.pdf (Erişim Tarihi: 3/4/2021).
• AFŞAR, Neslihan (2019). “Türk Vergi Hukukunda Uzlaşma Kurumunun Vergide Eşitlik İlkesi Yönünden Değerlendirilmesi”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• BAYRAM, Erdin (2008). “Kanun Sistematiğinde ‘Madde’”, Yasama Dergisi, S. 8, ss. 22-43.
• BİLİCİ, Nurettin, “Yeni bir borç krizine doğru mu?”, Dünya Gazetesi, 8 Aralık 2016, https://www.dunya.com/kose-yazisi/yeni-bir-borc-krizine-dogrumu/ 340851 (Erişim Tarihi: 7/1/2021).
• CANDAN, Turgut (2001). Vergilendirme Yöntemleri ve Uzlaşma, Ankara: Yaklaşım Yayınları.
• ÇAĞAN, Nami (1982). Vergilendirme Yetkisi, İstanbul: Kazancı Hukuk Yayınları.
• DURMUŞ, Neslihan Karataş (2018). Vergi Hukukunda Uzlaşma ve Alternatif Çözüm Yolları, Ankara: Adalet Yayınevi.
• KARAKOÇ, Yusuf (2015). Vergi Anlaşmazlıklarının/Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları, Ankara: Yetkin Yayınları.
• KÜÇÜKKAYA, Mehmet (2008). “Vergisel Uyuşmazlıkların Uzlaşma Yoluyla Çözümü”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• LORBACH, Christian (2013). “Die tatsächliche Verständigung im Besteuerungsverfahren und ihre Auswirkungen auf das Steuerstrafverfahren”, Szeged Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi. Millet Meclisi Tutanakları, D. 1, YY. 2, https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/ TUTANAK/MM__/d01/c012/mm__01012045ss0064.pdf (Erişim Tarihi: 8/1/2021).
• ÖDEN, Merih (2003). Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, Ankara: Yetkin Yayınları.
• ÖNCEL, Mualla, KUMRULU, Ahmet, ÇAĞAN, Nami, GÖKER, Cenker (2020). Vergi Hukuku, Ankara: Turhan Kitabevi.
• SABAN, Nihal (2001). “Vergi Suçlarında Affı Anayasa ile Sorunsallaştırmak”, Anayasa Yargısı, C. 17, S. 1, ss. 451-475.
• SEER, Roman, “Verständigungen an der Schnittstelle von Steuer- und Steuerstrafverfahren”, http://docplayer.org/47122914-Verstaendigungenan- der-schnittstelle-von-steuer-und-steuerstrafverfahren.html (Erişim Tarihi: 6/6/2021).
• ŞENYÜZ, Doğan (2017). Vergi Ceza Hukuku, Bursa: Ekin Yayınevi. TBMM 648 no’lu Komisyon Raporu, D. 19, YY. 3, https://www.tbmm.gov. tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d19/c058/tbmm19058092ss0648.pdf (Erişim Tarihi: 6/6/2021).
• TBMM 357 no’lu Komisyon Raporu, D. 17, YY. 3, https://www.tbmm.gov. tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d17/c020/tbmm17020027ss0357.pdf (Erişim Tarihi: 7/1/2021).
• TEKBAŞ, Abdullah (2010). “Vergi Kanunlarının Tabi Olduğu Anayasal İlkeler”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, S. O, ss. 123- 191.
• YAVAŞLAR, Funda Başaran (2008). “Türk Vergi Hukuku’nda Uzlaşma”, Marmara Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 25, S. 2, ss. 309- 337.
• YAVAŞLAR, Funda Başaran (2010).” Uzlaşma Uygulaması Hukuka Uygun Mu?”, Vergi Sorunları Dergisi, S. 257, ss. 165-173.
• YILMAZ, Elif (2009). “Uzlaşma Müessesesinin Hukuki Niteliği ve Temel Vergilendirme İlkeleri Açısından Değerlendirilmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 13, S. 1-2, ss. 321-351.