CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİ İLE SUÇ VE CEZA İHDASI SORUNU

Yıl 2025, Cilt: 42 Sayı: 1, 269 - 314, 06.08.2025

Hasan İba

Öz

1982 Anayasası mad. 38 ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) mad. 2’ye göre suçlar ve cezalar, TBMM’nin bir yasama tasarrufu olan kanunla ihdas edilebilir. Anayasa mad. 104/17’ye göre olağan dönem Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile suç ve ceza ihdas edilemez.
Ceza hukuku öğretisindeki hâkim görüşe göre olağanüstü hâl Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile de suç ve ceza ihdas edilemez. Bu görüşü savunan yazarlar, başka gerekçelere de dayanmakla birlikte ekseriyetle Anayasa mad. 119/6 ile Anayasa mad. 104/17 arasındaki bağlantıdan hareket etmektedir. Anayasa mad. 119/6’ya göre olağanüstü hâl Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, Anayasa mad. 104/17’nin ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi değildir. Hâkim görüşe göre Anayasa mad. 109/6 ile Anayasa mad. 104/17’nin üçüncü cümlesine istisna getirilmediğine göre olağanüstü hâl Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile suç ve ceza ihdas edilemez. Zira Anayasa mad. 104/17’nin üçüncü cümlesine göre münhasıran kanunla düzenlenmesi öngörülen konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamaz. Bu görüş çeşitli yönlerden tartışmaya açıktır. Anayasa mad. 104/17’nin ikinci cümlesine göre Cumhurbaşkanlığı kararnameleriyle Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel hak ve hürriyetler düzenlenemez. Kanunilik ilkesini düzenleyen Anayasa mad. 38, ikinci bölümde yani Anayasa mad. 119/6’nın istisna getirdiği Anayasa mad. 104/17’nin ikinci cümlesinin kapsamında yer almaktadır. Ayrıca Anayasa Mahkemesine ve anayasa hukuku öğretisindeki hâkim görüşe göre Anayasada münhasır bir kanun alanı yoktur.
Bu çalışmada, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile suç ve ceza ihdas edilip edilemeyeceği sorunu ve bu sorun bağlamında Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin yargısal denetimi meselesi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Cumhurbaşkanlığı kararnameleri , kanunilik ilkesi , hukuk devleti ilkesi , Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin yargısal denetimi , beyaz hükümler.

Kaynakça

• ADADAĞ, Özden Ülgen (2019). “Kanun Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi İlişkisinin Yargısal Denetimine Yönelik Sorunlular”, Anayasa Yargısı, C. 36., S. 1., ss. 261-277.
• AKBULUT, Berrin (2024). Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara: Adalet.
• AKYILMAZ, Cemre (2019). “2017 Anayasa Değişikliğine Göre Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 23., S. 1., ss. 191-207.
• ARDIÇOĞLU, M. Artuk (2017). “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Ankara Barosu Dergisi, C. 75., S. 3., ss. 21-51.
• ARPACI, Işıl ve BAHARÇİÇEK, Abdülkadir (2020). “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri Ne Diyor? Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerine İlişkin Bir İçerik Analizi”, Ombudsman Akademik Dergisi, C. 6., S. 12., ss. 31-70.