AVRUPA’DA ANAYASA MAHKEMELERİNİN SİYASETTEN ARINDIRILMASI OLGUSUNA YÖNELİK PARADİGMA DEĞİŞİMİ

Yıl 2025, Cilt: 42 Sayı: 1, 315 - 368, 06.08.2025

Serdar Narin

Öz

Anayasa mahkemesi yargıçlarının atanmasına ilişkin süreçler, Avrupa’da son yıllarda artan bir biçimde siyasal etkilerden arındırılmaya çalışılmaktadır. Bu eğilim, yargısal tarafsızlığı güçlendirme iddiasıyla meşrulaştırılsa da çoğu zaman öngörülen faydaları gerçekleştirmekte yetersiz kalmaktadır. Bu çalışma, atama mekanizmalarının tamamen siyasal bağlamdan soyutlanması yönündeki arayışların yapısal sınırlılıklarına dikkat çekerek alternatif bir kurumsal tasarım önermektedir. Bu öneri, siyasal meşruiyet ve yargısal etkinlik arasında denge kuran, sınırlı ancak işlevsel bir siyasal katılım biçimini merkeze alan bir çerçeve sunmaktadır. Model, demokratik temsil ilkelerini tamamen dışlamadan yargının bağımsızlığını ve anayasa mahkemelerinin kurumsal istikrarını desteklemeyi amaçlamaktadır. Önerilen sistem, yalnızca siyasal etkileri azaltmaya odaklanmakla kalmayıp aynı zamanda yargısal atamalarda dengeleyici ve güvenlik sağlayıcı mekanizmaların inşasını hedeflemektedir. Bununla birlikte, söz konusu modelin siyasal tarafsızlık ile siyasal meşruiyet arasındaki kırılgan dengeyi ne ölçüde koruyabileceği tartışmaya açıktır. Siyasal aktörlerin sürece katılım pratikleri, toplumsal düzeyde kurumsal güvenin inşası, yargı organlarından beklentilere yön veren normatif çerçeve ve temsil sisteminin işlevsel kapasitesi gibi değişkenler, ilgili modelin uygulanabilirliğinin yalnızca teorik düzlemde değil, aynı zamanda somut siyasal ve kurumsal bağlamda nasıl anlam kazandığını belirleyen başlıca parametrelerdir. Ayrıca, önerilen yapının bazı yargı çevrelerinde karmaşık ya da eşitsiz güç dağılımı içerdiği yönünde eleştirilere açık olduğu da göz ardı edilmemelidir. Bu çalışma, tüm bu sınırlılıkları kabul etmekle birlikte, önerilen yapının mutlak bağımsızlık arayışlarıyla ya da tam siyasal kontrol modelleriyle kıyaslandığında daha dengeleyici ve gerçekçi bir çözüm sunduğunu ileri sürmektedir. Ancak bu modelin, Avrupa’nın farklı anayasal kültürlerinde evrensel bir reçete olarak değil, bağlam-temelli değerlendirmelerle ele alınması gerektiği özellikle vurgulanmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Anayasa yargısı , anayasa mahkemesi , anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü , anayasa mahkemesinin kuruluşu , anayasa yargısının demokratik meşruiyeti.

Kaynakça

• ANNUS, Taavi (2007). ““Courts as Political Institutions” In Political Questions in Constitutional Review: What is the Dividing Line between Interference with Policy-Making and Routine Constitutional Review?”, Juridica International, C. 13., ss. 22-30.
• BICKEL, Alexander (1986). The Least Dangerous Branch: The Supreme Court at the Bar of Politics, Yale University Press.
• BRINKS, Daniel ve BLASS, Abby (2017). “Rethinking Judicial Empowerment: The New Foundations of Constitutional Justice”, International Journal of Constitutional Law, C. 15., S. 2., ss. 296-331.
• CAPPELLETTI, Mauro ve GARRETT, Ronald (1971). Judicial Review in the Contemporary World, Indianapolis: Bobbs-Merrill.
• CASTILLO-ORTIZ, Pablo (2020). “The Dilemmas of Constitutional Courts and the Case for a New Design of Kelsenian Institutions”, Law and Philosophy, C. 39., S. 5, ss. 617-655.