İslam-Osmanlı Hukuku’nda Erkek Tarafından Koyulan Şart veya Belirlenen Süre İle Evlilik Akdinin Sona Erdirilmesi

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 4, 63 - 71, 31.10.2016

Esra Yakut

Öz

İslam Hukuku boşanma konusunda erkeğe sınırsız yetkiler tanımıştır. Bu yetkilerden biri de boşanmanın belli bir şartın gerçekleşmesine ya da belli bir sürenin tamamlanmasına bağlanan şekli olan “talik-i talak” türüdür.
Özel hukuk alanında bütünüyle İslam Hukuku’nu uygulayan Osmanlı Devleti’nde de “talik-i talak”ın farklı örneklerine sıkça rastlanmıştır. Kadınlar pek çok defa, kendilerinden kaynaklanamayan ama sonuçları nedeniyle doğrudan kendilerini ve çocuklarını ilgilendiren bu tarz boşanmalarla karşı karşıya kalmışlardır. Bu durum kadının, neden ve ne zaman gerçekleşeceğini bilmediği bir eylem olması nedeni ile aile hayatı içinde bir tehdit ortamı doğurmuştur.
Bu çalışma, Osmanlı Devleti’nin kuruluşundan yıkılışına kadar geçen süre içinde, uygulamalardan örnekler vererek, kadının evlilik hayatında “talik-i talak” nedeni ile yaşadığı güçlükleri, zaman zaman bu güçlükleri olumlu hale getirme çabalarını ortaya koymaya çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Osmanlı Özel Hukuku, Boşanma, Talik-i Talak, Şart

Termination of Marriage Contract with Condition Declared and Time Determined by the Man in Islamic-Ottoman Law

Öz

Islamic law recognizes unlimited authority of the man in the process of divorce. One example of this authority is the type “talik-i talak” (postponement of divorce), where divorce is dependent on satisfaction of a certain condition or completion of a certain period of time.
Various examples of “talik-i talak” were frequently seen in the Ottoman Empire, where Islamic Law was comprehensively implemented in private law. Women frequently encountered these types of divorces which were not initiated by themselves, but directly concerned them and their children due to certain outcomes. As this situation constituted an act that the woman did not know why and when will occur, it created an environment of threat for family life.
This study, by providing examples of practices from the establishment to the collapse of the Ottoman Empire, aims to present the difficulties women experienced in their marriages due to “talik-i talak” and their struggles from time to time to repair such difficulties.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Ottoman Private Law, Divorce, Talik-i Talak, Condition

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmet; Karşılaştırmalı Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye, (Mecelle Ta’dilleri ve Gerekçeleriyle Birlikte), İstanbul, 2013.
• Al-Katifi, A.H.; “Doğu Arap Dünyasında Hukuki Modernleşmenin Birkaç Yönü”, (Çev. Münir Koştaş), Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.27, Ankara, 1985.
• Arık, Kemal Fikret; “Kitap Tahlilil: Mısır Medeni Kanunun (1)”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 4, Ankara, 1955.
• Aydın, Mehmet Akif; İslâm-Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul, 1985.
• Bilmen, Ömer Nasuhi; Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, C. 2, İstanbul, ty
• Cin, Halil; Eski Hukukumuzda Boşanma, Konya, 1988.
• Çatalcalı Ali Efendi, Fetâvâ-yi Ali Efendi, C.1, Dersaadet, 1324.
• Develi Şeriyye Sicilleri, 42 Numaralı Defter.
• Düzdağ, M. Ertuğrul; Şeyhülislâm Ebussuûd Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı, İstanbul, 1972.
• Eskişehir Şeriyye Sicilleri, 1 Numaralı Defter.
• Eskişehir Şeriyye Sicilleri, 2 Numaralı Defter.
• “Hukûk-ı Aile Kararnâmesi”, Ceride-i İlmiyye, C. 4, S. 34, İstanbul, 1336 (1918).
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 9 Numaralı Sicil, ( H. 940-942/M. 1534-1536), (Hazırlayan: Kenan Yıldız), C. 4, İstanbul, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Üsküdar Mahkemesi 17Numaralı Sicil, ( H. 956-963/M. 1549-1556), (Hazırlayan: Orhan Gültekin), C. 6, İstanbul, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Rumeli Sadareti Mahkemesi 21 Numaralı Sicil, ( H. 1002-1003/M. 1594-1595), (Hazırlayan: Rasim Erol, Hüseyin Kılıç), C. 12, İstanbul, 2011.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Bâb Mahkemesi 54 Numaralı Sicil, ( H. 1102/M. 1691), (Hazırlayan: Hüseyin Kılıç, Yılmaz Karaca, vd.). C. 20, İstanbul, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, İstanbul Mahkemesi 24 Numaralı Sicil, ( H. 1138-1151/M. 1726-1738), (Hazırlayan: Fuad Recep, Sabri Atay, vd.) C. 21, İstanbul, 2010.
• İstanbul Kadı Sicilleri, Eyüp Mahkemesi 74 Numaralı Sicil, ( H. 1072-1073/M. 1661-1662), (Hazırlayan: Hüseyin Kılıç, Salih Kahriman, vd.), C. 28, İstanbul, 2011.
• Jennings, Ronald J.; “The Legal Pasition of Women in Kayseri, a Large Ottoman City, 1590-1630” International Journal of Women’s Studies, 3, 1980.
• Karaman, Hayrettin; Mukayeseli İslâm Hukuku, C. 1, İstanbul, 1991.
• Kaşıkçı, Osman; İslâm ve Osmanlı Hukukunda Mecelle, İstanbul, 1997.
• Kaşıkçı, Osman; “Fürû-i Fıkıh”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.38, İstanbul, 2010.
• Kayabaş, Ebru; Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemi İtibarıyla Aile Hukukunun Gelişimi, Hukuk-ı Aile Kararnamesi, İstanbul, 2009.
• Marcos, Soliman; Wadie Farag; “Yeni Mısır Medeni Kanunun (Kaynakları, Vasıflara ve gelecek için vaadettiği imkanlar”, (Çev. Coşkun Üçok), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10. S.1-4, Ankara, 1953.
• Neticetü’l-Fetâvâ Şeyhülislâm Fetvaları, (Derleyenler: es-Seyyid Ahmed Efendi, es-Seyyid Hafız Mehmed b. Ahmed el-Gedûsi), İstanbul, 2014.
• Ortaylı, İlber; Osmanlı Toplumunda Aile, İstanbul, 2000.
• Süme, Mehmet; 42 Numaralı Develi Şeriyye Sicili, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kayseri, 1993.
• Şeyhülislâm Feyzullah Efendi, Fetâvâ-yı Feyziye, (Hazırlayan: Süleyman Kaya) İstanbul, 2009.
• Yakut, Esra; “Eskişehir Şeriyye Sicillerine Göre Evliliğin Sona Ermesi ve Sonuçları”, I. Uluslararası Dünden Bugüne Eskişehir Sempozyumu. Siyasal, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Yapı, 12-15 Mayıs 2004, Eskişehir, 2005.