Garanti Sözleşmesinin Türleri, Hukuki Özellikleri ve Sonuçları

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 1, 101 - 134, 30.11.2019

Kemal Atasoy

Öz

Sui generis sözleşmelerden biri olan garanti sözleşmesi bir kişisel teminat sözleşmesidir. Garanti sözleşmesinin bir türü olan üçüncü kişinin edimini üstlenme, 6098 sayılı TBK md. 128’de yer almıştır. Teminat amaçlı ve saf garanti şeklinde iki temel görünümü olan bu sözleşme türü kapsamında ilkinde asıl borç ilişkisinde alacaklının karşılaşacağı ekonomik bir riskin garanti veren tarafından üstlenilmesi söz konusudur. İkincisinde ise garanti alanı belirli bir davranışa yönlendirme amacıyla o davranıştan doğacak ekonomik risklerin üstlenilmesi konu edilir. Tek taraflı, şarta bağlı borç doğuran garanti sözleşmesi, ilk talepte ödeme kayıtlı sözleşmeler dışında tali borç doğuran bir sözleşmedir. TBK md. 603 uyarınca kişisel teminat sözleşmelerinin bağlı olduğu sıkı şekil şartlarına tabidir. Özellikle teminat amaçlı garanti sözleşmeleri, kefalet sözleşmelerine benzer olduğu kadar aralarındaki farklılıklar da göze çarpmaktadır. Kefilin borcu, feri ve sebebe bağlı iken; garanti sözleşmesinde garanti verenin borcu asli ve soyut bir borç niteliğindedir. Garanti verenin borcunun hukuki akıbeti herhangi bir başka hukuki ilişkiye bağlı değildir. Garanti verenin asli edimi para edimi olup, asıl borç ilişkisinden doğan bir tazminat yükümlülüğü teknik olarak söz konusu değildir. Garanti verenin asıl borçluya rücu hakkı, aralarındaki sözleşmesel bir iç ilişki olması durumunda mevcuttur. Ek olarak, vekâletsiz iş görme veya sebepsiz zenginleşme hükümleri çerçevesinde garanti veren rücu hakkını ileri sürebilir.

Anahtar Kelimeler

Kişisel Teminat, Garanti Sözleşmesi, Ekonomik Risk, Kefalet Sözleşmesi, Feri-Asli Borç

The Forms, Legal Caracteristics and Consequences of the Contract of Guaranty

Öz

The contract of guaranty, which is sui generis contract, is a contract of personal guarantee. The engagement of third party’s performance that is type of the contract of guaranty is provided in article 128 of Code of Obligation (CO). Warranty or pure guaranty are two types of this contract. Former is contract that a guarantor promises to compensate the economic risk of creditor in primary debt, letter contains promise to compensate the economic risk of warrantee’s behaviour. The guarantor, which has one-sided, contingent obligation, has junior debt except the contracts payable upon first request. In the article 603 of CO, there is requirement as to form for contracts of personal guarantee. There are important differences between the contract of guaranty and surety. The obligation of surety is accessory and casual, at the other side the obligation of guarantor is primary and non-casual. The obligation of guarantor won’t be bounded to another legal relationship. The primary obligation of guarantor is pecuniary but it’s technically impossible to mention that an obligation of indemnity of primary legal relation. Guarantor may have right of recourse according to the contractual relation with primary obligator or the rules of negotiorum gestio and unjust enrichment.

Anahtar Kelimeler

Personal Guarantee, Contract of Guaranty, Economic Risk, Contract of Bailment, Accessory-Primary Obligation

Kaynakça

• Fikret Arık, “Mahkeme Kararları Kroniği, Başkasının Fiilini Taahhüt veya Garanti Mukavelesi”, AÜSBFD, 1955, C. X, No.2, s. 45-75.
• Fahrettin Aral / Hasan Ayrancı, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na göre Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 11. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları, 2018.
• Sabih Arkan, “Teminat Mektubu Veren Bankanın Hukuki Durumu”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, C. XVI, S. 4, s. 59-84.
• Gülşah Sinem Aydın, Kişilik Hakkı İhlalinden Doğan Vekâletsiz İşgörme, On İki Levha Yayınları, 2017.
• Nami Barlas, Kefalet Hukukuna İlişkin Bazı Sorunlar ve Yargıtay Uygulaması, Makalelerim, C. I, İstanbul 2008. (Kefalet)
• Nami Barlas, “Kredi Kartı İlişkisinde Bankaya Verilen Kişisel Teminatın Niteliğinin Belirlenmesi”, Prof. Dr. Ömer Teoman’a 55. Yaş Günü Armağanı, C. II, İstanbul 2002.
• Nami Barlas, Türk Hukuk Sisteminde Banka Teminat Mektupları, İstanbul 1986. (Banka Teminat Mektupları)
• Manuella Bourassin / Vincent Brémond / Maire- Noelle Jobard-Bachellier, Droit des Sûretés, 2. Bası, Dalloz, Paris 2010.
• Murat Develioğlu, Kefalet Sözleşmesini Düzenleyen Hükümler Işığında Bağımsız Garanti Sözleşmeleri, Vedat Yayınları, İstanbul 2009.
• Vahit Doğan, Banka Teminat Mektupları: Ülke İçi Ticari İlişkiler, Milletlerarası Ticari İlişkiler, 4. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2011.
• Pierre Engel, Contrats de Droit Suisse, Staempfli Editions SA, Bern 2000.
• Fikret Eren, 6098 Türk Borçlar Kanunu’na Göre Hazırlanmış Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 23. Baskı, Ankara, Yetkin Yayınları, 2018.
• Fikret Eren, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Ankara, 6. Bası, Yetkin Yayınları, 2018. (Borçlar Özel)
• Feray Fırıncıoğulları, Tüketici İşlemlerinde Şahsi Teminatlar, Ankara, Seçkin Yayınları, 2018.
• Gülçin Elçin Grassinger, Borçlar Kanunu’na Göre Kefilin Alacaklıya Karşı Sahip Olduğu Savunma İmkânları, İstanbul 1996.
• Gülçin Elçin Grassinger, “Yeni Borçlar Kanunu Hükümleri Çerçevesinde Kefilin Def’i ve İtirazları ve Kefalet Sözleşmesinin Sona Ermesi”, Cevdet Yavuz’a Armağan, İstanbul, 2011, s. 123-134.
• Mustafa Alper Gümüş, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, C. I-II, 3. Baskı, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2014.
• Emin Can Kahyaoğlu, Banka Garantileri, İstanbul, Beta Yayınları, 1996.
• Ahmet Kılıçoğlu, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 22. Bası, Ankara, Turhan Kitabevi, 2018.
• Arif Kocaman, “Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 4.7.2001 Tarih ve E. 2001/19-534, K. 2001/583 Sayılı Kararı Üzerine Bir Değerlendirme Kredi Kartı İlişkisinde Bankaya Verilen Kişisel (Şahsi) Teminatın Hukuki Niteliği: Garanti mi, Kefalet mi?”, Ticaret Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu XIX, Mayıs 2003, s. 67-94.
• Necip Kocayusufpaşaoğlu / Hüseyin Hatemi / Rona Serozan / Abdülkadir Arpacı, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, Borçlar Hukukuna Giriş-Hukuki İşlem-Sözleşme, C. I, 7. Bası, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2017.
• Dominique Legeais, Sûretés et Garanties du Crédit, 7. Bası, L.G.D.J, Paris 2009.
• Philippe Meier, Du cautionnement, Code des Obligations I Commentaire Romand, Codes des obligations art. 1-529, Loi sur le crédit à la consommation, Loi sur les voyages à forfait, Editörler: Luc Thévanoz / Franz Werro, Helbing& Lichtenhahn, Basel 2012, s. 2877- 3047.
• Kemal Oğuzman / Turgut Öz, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. I-II, 16. Baskı, İstanbul, Vedat Kitapçılık, 2018.
• Senai Olgaç, Kazai ve İlmi İçtihatlarla Türk Borçlar Kanunu Şerhi, C. II, Genel Hükümler (Madde 61-181), Ankara 1976.
• Senai Olgaç, Kefalet, Ankara 1978.
• Hugo Oser / Wilhelm Schönenberger, İsviçre Borçlar Kanunu Şerhi-Eski Kefillik, Yeni Kefillik, Kumar, Bahis, Sağlığınca Gelir, Sağlığınca Bakma Sözleşmesi İsviçre BK 492- 529, Türk BK 483/ 519, Çeviren: İsmet Sungurbey, Ankara 1964.
• Gökçe Özdemir, Roma ve Türk Hukuklarında Vekâletsiz İş Görme, Seçkin Yayınları, Ankara 2001.
• Atalay Özdemir, “Borçlar Yasasının 110. Maddesine Eklenen Yeni Fıkra ve Banka Teminat Mektupları”, YD, 1984, s. 252-271, 466-481.
• Burak Özen, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Kefalet Sözleşmesi, 4. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2017.
• Safa Reisoğlu, Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 23. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2012. (Borçlar Genel)
• Seza Reisoğlu, Banka Teminat Mektupları ve Kontrgarantiler, Ankara 2003. (Teminat mektupları)
• Seza Reisoğlu, Türk Hukukunda ve Bankacılık Uygulamasında Kefalet, Ankara 1992. (Kefalet)
• Seza Reisoğlu, Garanti Mukavelesi, Ankara 1963. (Garanti)
• Seza Reisoğlu, “Vadeli Teminat Mektuplarından Ötürü Bankaların Sorumlu Tutulabilecekleri Süre”, Prof. Dr. Osman Fazıl Berki’ye Armağan, AÜHF Yayınları, Ankara 1977, s. 751-753.
• Feyza Eren Sayın, “Kefalet ve Garanti Sözleşmeleri Açısından Uyarlama Sorununa Bir Bakış”, İÜHFM, C. 70, S. 1, 2012, s. 319-356.
• Georges Scyboz, Le Contrat de Garantie et Le Cautionnement, Traité des Droit Privé Suisse, Éditions Universitaires Fribourg Suisse, Fribourg, 1979.
• Rudolph Stammler, Der Garantiervertrag, Archiv für die civilistische Praxis, C. 69, S. 1, Mohr Siebeck, Tuebingen 1886, s. 1- 141.
• Haluk Tandoğan, Garanti Mukavelesi, Mahiyeti ve Benzeri Hukuki Münasebetlerden Tefriki, Ankara 1959.
• Haluk Tandoğan, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, C. II, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2010. (Borçlar Özel)
• Ünal Tekinalp, Banka Hukukunun Esasları, 2. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2009.
• Sulhi Tekinay / Sermet Akman / Haluk Burcuoğlu / Atilla Altop, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Filiz Kitabevi, İstanbul 1993.
• Pierre Tercier / Laurent Bieri / Blaise Carron, Les Contrats Spéciaux, 5. Bası Schulthess éditions romandes, Zürih 2016.
• Pierre Tercier / Pascal Pichonnaz, Le Droit des Obligations, Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 5. Bası, Schulthess Médias Juridique, Zürih 2012.
• Andreas Von Tuhr, Borçlar Hukukunun Umumi Kısmı, C. I-II, Çeviren: Cevat Edege, 2. Baskı, Yargıtay Yayınları, Ankara 1983.
• Cevdet Yavuz / Faruk Acar / Burak Özen, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Beta Yayınları, 10. Bası, İstanbul, 2014.
• Nihat Yavuz, Öğretide ve Uygulamada Türk Kefalet Hukuku, Adalet Yayınları, Ankara, 2009.
• A. Özge Yenice, Teminat Sözleşmelerinde Rücu İlişkileri, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2009.
• Melek Bilgin Yüce, Garanti Sözleşmesinin Bir Türü Olarak Üçüncü Kişinin Fiilini Taahhüt Sözleşmesi, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2007.
• www.admin.ch
• www.droit.org
• www.kazanci.com.tr