Presidential Decrees; Legal Nature, Regimes, Auditing and the Place in Comparative Law

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 537 - 592, 31.12.2019

Berat Duman

Öz

With the 2017 constitutional amendments, the President has been granted the authority to make essential legal arrangements that would shape the state and the executive power with presidential decrees that derive their legitimacy directly from the constitution without relying on any empowering law or law. Presidential decrees, which are a new establishment in terms of Turkish Constitutional Law, should be interpreted according to the Presidential Government System rather than the regulatory procedures of the parliamentary system, and to the legislator will. In this respect, the concept and types of the decree, the legal characteristics, the difference between the decision and the decree and the supervision of the decrees are discussed in this study. In particular, the main obejctive of this paper is to study whether with the primary regulatory power the President has the authority to make arrangements in an reserved regulatory sphere and to compare Presidential decrees with the legal systems of some major countries implementing the presidential system.

Anahtar Kelimeler

Presidential Decrees, Presidential Decision, Reserved Regulatory Authority, 2017 Amendments, Executive Procedure in Legislative Nature, Presidential Procedures

Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri; Hukuki Niteliği, Rejimleri, Denetimi ve Mukayeseli Hukukta Yeri(

Öz

21 Ocak 2017 tarihli Anayasa değişiklikleri ile Cumhurbaşkanına, herhangi bir yetki kanununa veyahut bir kanuna dayanmaksızın meşruiyetini doğrudan anayasadan alan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile devleti ve yürütmeyi şekillendirecek yasama niteliğinde asli düzenlemeler yapma yetkisi verilmiştir. 1982 Anayasasının 104/17’de düzenlenen şekliyle yeni bir müessese olan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, parlamenter sistemin yürütmenin düzenleyici işlemler bakımından kabullerinden ziyade Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine göre ve anayasa koyucunun iradesine göre yorumlanarak değerlendirilmelidir. Bu bakımdan, kararname kavramı ve türleri, hukuki nitelikleri, karar ve kararname farkı ile kararnamelerin denetimi bu çalışmada ele alınmaktadır. Özellikle asli kararnamelerin Cumhurbaşkanına mahfuz bir alanda düzenleme yapma yetkisi tanıyıp tanımadığı hususlarına değinilerek dünyadaki başlıca başkanlık sistemi uygulayan ülkelerdeki kararname sistemi ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin mukayesesi, bu çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, Cumhurbaşkanlığı Kararı, Mahfuz Yetki, 2017 Değişiklikleri, Yasama Niteliğinde Yürütme İşlemi, Cumhurbaşkanlığı İşlemleri

Kaynakça

• Abdurrahman Eren, “Anaysa Mahkemesinin KHK’lara İlişkin İçtihatları Doğrultusunda Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Değerlendirilmesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, 2019, 36(1).
• Ali Ulusoy, “Aralık 2016 Anayasa Teklifi Neler Getiriyor, Neler Götürüyor”, http://www.anayasa.gen.tr/ulusoy-anayasa-degisikligi.pdf.
• Bahtiyar Akyılmaz/Murat Sezginer/Cemil Kaya, Türk İdare Hukuku, Yenilenmiş 9. Baskı, Ankara, Savaş Yayınevi, 2018.
• Bülent Tanör/Necmi Yüzbaşıoğlu, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 17. Baskı, İstanbul, Beta Yayınları, 2018.
• Cem Eroğul, “Parlamenter Demokrasilerde Cumhurbaşkanı”, Mülkiyeliler Birliği Dergisi, Haziran 1993, C.17, S.156.
• Cemre Akyılmaz, “2017 Anayasa Değişikliğine Göre Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y.2019, C.XXIII, S.1.
• Christopher J. Deering/Forrest Maltzman, “The Politics of Executive Orders: Legislative Constraints on Presidential Power”, Political Research Quarterly, 1999, C.52, S.4.
• Çağrı D. Çolak, Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Yetkisinin Amerikan Sistemi Üzerinden Karşılaştırmalı Analizi, Strategic Public Management Journal, December 2017, Vol.3, Special Issue.
• Emre Akbulut, Türk İdare Hukukunda Kanuni İdare İlkesi, İstanbul, Beta Yayınevi, 2013.
• Ercan Eyüboğlu, “Fransa: Parlamenter Bir VI. Cumhuriyet’e Doğru”, içinde (Yarı) Başkanlık Sistemi ve Türkiye: Ülkeler, Deneyimler ve Karşılaştırmalı Analiz, der. İ. Kamalak, 2. Baskı, İstanbul, Kalkedon, 2014.
• Erdoğan Teziç, Anayasa Hukuku, 21. Bası, İstanbul, Beta Yayınevi, 2017.
• Ergun Özbudun, “Türk Anayasa Mahkemesi’nin Yargısal Aktivizmi ve Siyasal Elitlerin Tepkisi”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Yavuz Sabuncu’ya Armağan), 2007, C.62, S.3.
• Ergun Özbudun, Türk Anayasa Hukuku, 17. Basım, Ankara, Yetkin Yayınları, 2017.
• Ergun Özbudun, Türk Anayasa Hukuku, 8. Bası, Ankara, Yetkin Yayınevi, 2005.
• Fatih Kırışık/Nizamettin Aydın, İdari İşlemin Unsurlarında takdir yetkisinin varlığı Sorunu, Süleyman Demirel Üniverisitesi İİBF, 2002, C.7, S.2.
• Ferhat Uslu, Anayasa Hukukunun 99 Konusu, Ankara, Adalet Yayınevi, 2019.
• Ferhat Uslu, Anayasa Yargısının Sınırları Sorunu, 3. Baskı, Ankara, Adalet Yayınevi, 2018.
• Haluk Alkan, “Karşılaştırmalı Başkanlık Sistemleri: Latin Amerika ve Sovyet Sonrası Örnekler Üzerine Bir İnceleme”, Yeni Türkiye Dergisi, 2013, (51).
• Harold H. Bruff, “Presidential Power and Administrative Rulemaking”, The Yale Law Journal, 1979, C.88, S.3.
• Hasan Tahsin Fendoğlu, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Denetimi (Karşılaştırmalı)”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Armağanlar Dizisi, Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’in Anısına Armağan, İstanbul, Oniki Levha Yayınları, 2019.
• Hüseyin Gül/İhsan Kamalak/Songül Sallan Gül, “Amerikan Başkanlık ve Fransız YarıBaşkanlık Sistemleri Işığında Türkiye’nin Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”, Strategic Public Management Journal, December 2017, Vol.3, Special Issue.
• John Contrubis, Executive Orders and Proclamations, CRS Report for Congress Contrubis, 1999.
• Kemal Gözler, Devlet Başkanları: Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İncelemesi, Bursa, Ekin Kitabevi Yayınları, 2001.
• Kemal Gözler, Devlet Başkanları: Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İncelemesi, 2. Baskı, Bursa, Ekin Kitabevi Yayınları, 2016.
• Kemal Gözler, Türk Anayasa Hukuku, 2. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2018.
• L. John Locke, Two Treatises of Government, ed. Thomas I. Cook, Hafner Press Co., New York, 1947.
• Lino A., Graglia, “It’s Not Constitutionalism, It’s Judicial Activism”, Harvard Journal of Law and Public Policy, Vol.19, 1996.
• Lûtfi Duran, “Düzenleme Yetkisi Özerk Sayılabilir mi?”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 1983, C.4, S.1-3.
• Mehmet Akad/Abdullah Dinçkol, 1982 Anayasası, İstanbul, Alkım Yayınevi, 1998, s.435.
• Mehmet Artuk Ardıçoğlu, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Ankara Barosu Dergisi, S.2017/3.
• Mehmet Boztepe, 2017 Yılı Anayasa Değişikliği Sonrası Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Bahar 2018, S.5(1).
• Merve Burcu Gişi, İdare Hukukunda Yorum ve İdari Uyuşmazlıkların Çözümünde ve Yorumlanmasında Hukuk Devleti İlkesinin Yeri ve Önemi, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2016, S.IX-II.
• Mümtaz Soysal, 100 Soruda Anayasanın Anlamı, 11. Bası, İstanbul, Gerçek Yayınevi, 1997.
• Müzeyyen Eroğlu Durkal/Mustafa Karahöyük, Yarı Başkanlık Sistemi ve Rusya Federasyonu Örneği, ERÜHFD, (2017), C.XII, S.1.
• Natig Abdullayev, “Demokratikleşme Sorunsalı Çerçevesinde Rusya’da Hükümet Şekli Üzerine”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul 2008.
• Ozan Ergül, Berraklaştıtılamayan Bir Kavram: “Yargısal Aktivizm”, TBB Dergisi, 2013, S.104.
• Ömer Anayurt, Anayasa Hukuku Genel Kısım (Temel İlkeler, Kavram ve Kurumlar), Ankara, Seçkin Yayınları, 2018.
• Ömer Keskinsoy, Anayasa ve Türk Anayasa Hukuku, Ankara, Monopol Yayınları, 2018.
• Özen Ülgen, Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Niteliği ve Türleri, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018/1.
• Recep Bozlağan, Türk Tipi Başkanlık, İstanbul, Hayat Yayın, 2016.
• Richard M. Pious, The American Presidency, Basic Books, New York, 1979.
• Salih Taşdöğen, “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2016, C.65, S.3.
• Selami Turabi, Olağanüstü Hal Hukuku ve Bireysel Başvuru, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2017.
• Selin Hışım, Kuvvetler Ayrılığı ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ocak 2019.
• Sıddık Sami Onar, İdare Hukukunun Umumi Esasları, 1. Cilt, İstanbul, 1960.
• Sıddık Sami Onar, “Amme Hukukunda Hukukî Tasarruflar ve Kazaî Mürakabe”, Cemil Birsel’e Armağan, İÜHFY, İstanbul, 1939.
• Şeref İba/Yasin Söyler, Yeni Hükümet Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Cumhurbaşkanlığı Kararının Nitelik Farkı ve Hukuki Sonuçları, Anayasa Yargısı Dergisi, 2019, S.36(1).
• Turhan Yıldırım, “Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2017, C.23, S.2, http://dergipark.gov.tr/maruhad/issue/36535/414732.
• Türkkaya Ataöv, Federasyon Başkanlık Yarı-Başkanlık, İstanbul, Destek Yayınevi, 2011.
• Volkan Aslan, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Kanunlara Uygunluğunun Denetimi ve Çeşitli Hususların Kararname ile Düzenleneceğinin Kanunlarda Belirtilmesi Üzerine”, Anayasa Yargısı Dergisi, 2019, S.36(1).
• Yasin Söyler, “Yeni Başkanlık Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Ankara, Seçkin Yayınları, 2018.
• Yavuz Atar, “Anayasa Mahkemesi’nin Yeniden Yapılandırılması”, Anayasa Yargısı, 2008.
• Yavuz Atar, “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Hukuki Rejimi ve Anayasallık Denetimi”, Anayasa Yargısı Dergisi, 2019-36/1.
• Yavuz Atar, “Türk Anayasa Hukuku”, Ankara, Seçkin Yayınları, 2018.
• https://photos.state.gov/libraries/turkey/231771/PDFs/abd-anayasasi.pdf, E.T.: 18/06/2019
• http://www.hurriyet.com.tr/haberleri/obamacare, E.T.: 18.09.2019