Siyasi Partilerin Mali Denetimi: Anayasa Mahkemesi’nin 2019 Yılı Kararları Ekseninde Kısa Bir Analiz

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 2, 281 - 312, 31.03.2020

Ferhat Uslu Melike Yavuz Dalgıç

Öz

Günümüzde “demokratik sistem” büyük ölçüde “temsilî rejim” ile aynı anlamda kabul edilmektedir. Siyasi partiler temsilî rejimin ya da demokrasinin en temel unsurları olarak kabul edilmektedir. Siyasi partilerin birçok işlevlerinin yanında, demokrasinin devam ettirilmesi ve kurumsallaşmasında hayati işlevleri de bulunmaktadır. Siyasi partilerin demokratik sistem için zararlı bir unsur olarak faaliyet yürütmelerinin engellenmesinin en önemli araçlarından birisi, onların mali denetiminin mümkün oldukça demokratik ilkelere uygun ve şeffaf olarak gerçekleştirilmesidir. Diğer taraftan siyasi partilerin mali denetiminin, anayasallık denetimi işlevini yerine getiren Anayasa
Mahkemeleri yerine, konuyla ilgili uzmanlaşmış Sayıştay gibi kurumlar tarafından gerçekleştirilmesinin daha isabetli olacağı değerlendirilmektedir. Mali denetim konusunda uzmanlaşmış kişi ve kurumlar tarafından gerçekleştirilen denetim sonunda, siyasi partilere uygulanacak yaptırımlarla ilgili Anayasa Mahkemesi’nden yardım sağlanması düşünülebilir. Son olarak siyasi partilerin mali denetimine ilişkin bilgilerin mümkün oldukça ayrıntılı olarak kamuoyuyla paylaşılması, demokratik düzenin en temel ilkelerinden olan şeffaflık ilkesi açısından da bir zorunluluk olarak kabul edilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Siyasi Partiler, Mali Denetim, Siyasi Partilerin Mali Denetimi, Anayasa Mahkemesi, Anayasa Mahkemesi’nin 2019 Yılı Kararları

Financial Audit of Political Parties: A Brief Analysis on the Axis of the Constitutional Court’s Decisions of 2019

Öz

Today, the “democratic system” is largely accepted in the same sense as the “representative regime”. Political parties are regarded as the most basic elements of the representative regime or democracy. Besides the many functions of political parties, they also have vital functions in maintaining and institutionalizing democracy. One of the most important means of preventing political parties from carrying out activities as a harmful factor for the democratic system is to carry out their financial control in compliance with democratic principles and transparently as much as possible. On the other hand, it is considered that financial auditing of political parties will be more accurate than the Constitutional Courts, which perform the function of constitutional control, by institutions such as the specialized SAI. At the end of the audit carried out by individuals and institutions specialized in financial auditing, it may be considered to provide assistance from the Constitutional Court regarding the sanctions to be imposed on political parties. Finally, sharing information on the financial control of political parties with the public in as much detail as possible should be considered as an imperative for the principle of transparency, one of the most basic principles of the democratic order.

Anahtar Kelimeler

Political Parties, Financial Audit, Financial Audit of Political Parties, Constitutional Court, Constitutional Court’s Decisions of 2019

Kaynakça

• Anayasa Mahkemesi, “Sunulan Raporlar Kapsamında Türk Anayasa Mahkemesinin Sorunlarının Tartışılması Paneli”, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, 2004.
• Austin Reginald, Tjernström, Maja, Funding of Political Parties and Election Campaigns, International Institute for Democrasy and Electoral Assistance, Stockholm, 2003.
• Bahar, Esra, Siyasi Partilerin Finansmanı ve Mali Denetimi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Bosuter, Kudret, Türk Siyasi Partiler Sisteminde Parti İçi Demokrasi, Ulusal Basımevi, Ankara, 1969.
• Chambers, William Nisbet, “Parties and Nation-Building in America”, LaPalombara, Joseph, Weiner, Myron (edt.) Political Parties and Political Development, Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1966, s. 79-106.
• Conway, M. Margaret, “Political Parties and Political Mobilization”, The American Review of Politics, Vol. 14, Winter, 1993, s. 549-563.
• Derdiman, Cengiz, Anayasa Hukuku, Alfa Aktüel Yayınları, Şubat 2011.
• Erdoğan, Mustafa, Anayasa Hukuku, Orion Kitabevi, 6. Baskı, 2011.
• Gelmiş, Bünyamin, Türkiye’de Siyasi Partilerdeki Mevcut Muhasebe Sistemi ve Denetimi, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Kitabevi, Bursa, Şubat 2013.
• Güler, Fatih, Türkiye’de Siyasi Partilerin Mali Denetiminin İncelenmesi ve Denetimi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Bursa 2012.
• Kapani, Münci, Politika Bilimine Giriş, Bilgi Yayınları, 10. Baskı, Ankara 1998.
• Karakoç, Rıfat, “Türkiye’de Siyasi Partilerin Mali Denetimi”, Sayıştay Dergisi, S. 109, 2018.
• Kirchheimer, Otto, “The Transformation of the Western European Party Systems”, Joseph, LaPalombara, Weiner, Myron (edt.) Political Parties and Political Development, Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1966, s. 177-200.
• Koçak, Mustafa, Siyasal Partiler ve Türkiye’de Parti Yasakları, Turhan Yayınevi, Ankara 2002.
• Mehter, Hamdi, Siyasi Partilerin Mali İşlemleri ve Denetimleri, TÜRMOB Yayınları344, Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara, 2008.
• Odyakmaz, Zehra, Çınarlı, Serkan, Özcan, Cem, “Fransa’da ve Türkiye’de Seçim Kampanyalarının ve Siyasi Partilerin Finansmanının Denetimi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 20, S: 2, 2012.
• Oktar, Suat, “Türkiye’de Siyasetin Finansmanı ve Finansmanının Denetimi: Siyasette Şeffaflık”, Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdira Bilimler Fakültesi Dergisi, C. XXV, S. 2, 2008.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Gözden Geçirilmiş 12. Baskı, Ankara 2011.
• Özcan, Hüseyin, Yanık, Murat, Siyasi Partiler Hukuku, İstanbul, 2007.
• Pekcanıtez, Hakan, Atalay, Oğuz, Özekes, Muhammet, Medeni Usul Hukuku, Yetkin Yayınları, 7. Bası, Ankara, 2008.
• Saka, Abdülkadir, Siyasi Partiler Hukuku Açısından Siyasi Partilerin Finansmanı, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Temmuz 2013.
• Sayıştay Başkanlığı Yayın İşleri Müdürlüğü, Performans ve Risk Denetim Terimleri, Derleme, Araştırma/İnceleme/Çeviri Dizisi: 5, Ocak 2000.
• Scott, James C., “Patron-Client Politics and Political Change in Southeast Asia”, American Political Science Review, 1972, vol. 66, no. p. 92.
• Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, Beta Yayınları, Ağustos 2014.
• Türk Hukuk Lügatı, 3. Baskı, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1991.
• Uslu, Ferhat, Bütün Konularıyla Anayasa Yargısı Dersleri, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 3. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, Ocak 2020.
• Uslu, Ferhat, Karabay, Huzeyfe, “Siyasi Kültür ile Parti İçi Demokrasi İlişkisi”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, Temmuz 2019.
• Uzun, Cem Duran, Anayasa Hukuku Açısından Siyasi Partilerin Finansmanı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2010.
• AYM, E: 2016/82 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/40, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 14.01.2020, 31008.
• AYM, E: 2016/58 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/31, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 17.12.2019, 30981.
• AYM, E: 2016/65 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/33, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 14.01.2020, 31008.
• AYM, E: 2016/74 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/37, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 17.12.2019, 30981.
• AYM, E: 2016/79 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/39, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 17.12.2019, 30981.
• AYM, E: 2016/18 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/24, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 17.12.2019, 30981.
• AYM, E: 2015/62 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/14, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 14.01.2020, 31008.
• AYM, E: 2016/12 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/21, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 17.12.2019, 30981.
• AYM, E: 2015/71 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/17, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 06.12.2019, 30970.
• AYM, E: 2015/55 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/13, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 06.12.2019, 30970.
• AYM, E: 2015/69 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/16, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 06.12.2019, 30970.
• AYM, E: 2016/3 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/18, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 06.12.2019, 30970.
• AYM, E: 2016/8 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/19, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 06.12.2019, 30970.
• AYM, E: 2016/30 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/28, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 06.12.2019, 30970.
• AYM, E: 2016/57 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/30, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 06.12.2019, 30970.
• AYM, E: 2016/60 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/32, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 06.12.2019, 30970.
• AYM, E: 2017/87 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/1, Karar Tarihi: 13.02.2019, R.G.: 21.03.2019, 30721.
• AYM, E: 2018/8 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/2, Karar Tarihi: 13.02.2019, R.G.: 21.03.2019, 30721.
• AYM, E: 2018/20 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/3, Karar Tarihi: 13.02.2019, R.G.: 21.03.2019, 30721.
• AYM, E: 2018/24 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/4, Karar Tarihi: 13.02.2019, R.G.: 21.03.2019, 30721.
• AYM, E: 2018/29 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/5, Karar Tarihi: 13.02.2019, R.G.: 21.03.2019, 30721.
• AYM, E: 2018/70 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/6, Karar Tarihi: 13.02.2019, R.G.: 22.03.2019, 30722.
• AYM, E: 2018/71 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/7, Karar Tarihi: 13.02.2019, R.G.: 22.03.2019, 30722.
• AYM, E: 2018/72 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/8, Karar Tarihi: 13.02.2019, R.G.: 22.03.2019, 30722.
• AYM, E: 2018/73 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/9, Karar Tarihi: 13.02.2019, R.G.: 22.03.2019, 30722.
• AYM, E: 2018/74 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/10, Karar Tarihi: 13.02.2019, R.G.: 22.03.2019, 30722.
• AYM, E: 2018/78 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/11, Karar Tarihi: 13.02.2019, R.G.: 22.03.2019, 30722.
• AYM, E: 2015/37 (Siyasi Parti Mali Denetimi), K: 2019/12, Karar Tarihi: 16.10.2019, R.G.: 06.12.2019, 30970.