Karabağ Sorunu Çerçevesinde Azerbaycan’ın Savaş Tazminatı Talep Etme Hakkı

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 305 - 325, 05.02.2024

Arzu Sadıgzade

https://doi.org/10.54699/andhd.1309382

Öz

Savaş tazminatı, uygulanan uluslararası hukukta savaşa ilişkin hukuk kurallarının, diğer bir deyişle Birleşmiş Milletler Antlaşması’nın 2.maddesinin 4. fıkrasıyla düzenlenen kuvvet kullanma yasağının ve uluslararası insancıl hukuk kurallarının ihlaline dayanmaktadır. Azerbaycan ve Ermenistan arasında gerçekleşen I. ve II. Karabağ savaşları sırasında Ermenistan, hem Azerbaycan devlet ülkesinin bir kısmını ele geçirerek kuvvet kullanma yasağını hem de bir dizi uluslararası insancıl hukuk kuralını ihlal etmiştir. Azerbaycan, Kasım 2020’de ele geçirilmiş topraklarını kurtarmış olsa da Ermenistan’ın sorumluluğu bertaraf edilmemiş ve Azerbaycan’ın 30 yıla yakın bir süre boyunca uğradığı zarar tazmin edilmemiştir. Bu çalışmada, Azerbaycan’ın, Ermenistan’dan savaş tazminatı talep etme hakkının hukuki çerçevesinin ele alınması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Ermenistan, Karabağ Savaşı, Devletin Sorumluluğu, Savaş Tazminatı

Azerbaijan’s Right to Claim War Reparation in the Framework of the Karabakh Conflict

Öz

War reparations are based on violations of the norms of international law applicable to war, namely the prohibition of the use of force regulated by paragraph 4 of article 2 of the UN Charter and the norms of international humanitarian law. During the First and Second Karabakh wars between Azerbaijan and Armenia, Armenia violated both the prohibition of the use of force by occupying Azerbaijani territories and a number of norms of international humanitarian law during the war and during the occupation of the territories. Although Azerbaijan liberated its occupied territories in November 2020, Armenia’s responsibility has not been eliminated and Azerbaijan has not been compensated for the damages it suffered for nearly 30 years. The purpose of this study is to analyse the legal framework of Azerbaijan’s right to demand war reparations from Armenia.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, Armenia, Karabakh War, State Responsibility, War Reparation

Kaynakça

• ABDULLAHZADE, Cavid: “Dağlık Karabağ Sorununda Ermenistan’ın Rolü ve Sorumluluğu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2020, Cilt 69, Sayı 4, s. 1541-1568 (Dağlık Karabağ).
• ABDULLAHZADE, Cavid: Hukuki Yönleriyle Dağlık Karabağ Sorunu, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014 (Hukuki Yönleriyle).
• AKSAR, Yusuf: Teoride ve Uygulamada Uluslararası Hukuk II, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• ASLANLI, Araz: “Birinci Karabağ Savaşı’nın Nedenleri ve Sonuçları”, (Ed.) ATAMAN, Muhittin / PİRİNÇÇİ, Ferhat: Çıkmazdan Çözüme Karabağ Sorunu, Seta Kitapları, İstanbul, 2021, s. 117-140.
• ASLANLI, Araz: “Karabağ Sorununda Ateşkesin Kısa Tarihi”, Seta, Perspektif, 2020, Sayı 300, s. 1-5.
• BEYNƏLXALQ AVRASİYA MƏTBUAT FONDU: İkinci Qarabağ Müharibəsi Başlama Səbəbləri, Yaratdığı Fəsadlar və Törədilən Cinayətlərə dair Hesabat, Sentyabr-Oktyabr, 2020.
• BOZKURT, Enver / POYRAZ, Yasin / ERDAL, Selcen: Devletler Hukuku, 11. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• BOZKURT, Enver: Uluslararası Hukukta Kuvvet Kullanımı, 3. Baskı, Asil Yayın Dağıtım, Ankara, 2007.
• CORNELL, Svante E.: “Undeclared War: The Nagorno-Karabakh Conflict Reconsidered”, Journal of South Asian and Middle Eastern Studies, 1997, Cilt 20, Sayı 4, s. 1-24.
• CRAWFORD, James: Brownlie’s Principles of Public International Law, 8. Baskı, Oxford University Press, Oxford, 2012.
• CROISSANT, Michael P.: The Armenia - Azerbaijan Conflict, Causes and Implications, Praeger, Westport, London, 1998.
• DARCY, Shane: Judges, Law and War: The Judicial Development of International Humanitarian Law, Cambridge University Press, Cambridge, 2014.
• DEMİR, Şerif: “Lozan Barış Antlaşması ve Türkiye-Yunanistan Arasındaki Tazminat Meselesi”, Yeni Türkiye, 2017, Sayı 93, s. 562-568.
• DÜLGER, Kenan: Devletin Uluslararası İnsancıl Hukuk İhlalinden Doğan Sorumluluğu, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• ERKİNER, Hakkı Hakan / KAVAK, Muhammed Halid: “Uluslararası Sorumluluk Hukukunda Devletlerarası Zararlara Yönelik Tazminatın Belirlenmesi”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 2022, Cilt 7, Sayı 1, s. 1-30.
• ERKİNER, Hakkı Hakan: Devletin Haksız Fiilden Kaynaklanan Uluslararası Sorumluluğu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• GATTINI, Andrea: “The UN Compensation Commission: Old Rules, New Procedures on War Reparations”, European Journal of International Law, 2002, Cilt 13, Sayı 1, s. 161-181.
• GILLARD, Emanuela-Chiara: “Reparation for Violations of International Humanitarian Law”, International Review of the Red Cross, 2003, Cilt 85, Sayı 851, s. 529-553.
• GREENWOOD, Christopher: “State Responsibility and Civil Liability for Environmental Damage Caused by Military Operations”, (Ed.) GRUNAWALT, R. / KING, J. / MCCLAIN, R.: Protection of the Environmental During Armed Conflict, International Law Studies, Cilt 69, 1996, s. 397-415.
• GREENWOOD, Christopher: International Humanitarian Law and The Laws of War, Preliminary Report for the Centennial Commemoration of the First Hague Peace Conference 1899, London School of Economics and Political Science, London, 1998.
• GRENVILLE, John / WASSERSTEIN, Bernard: The Major International Treaties of the Twentieth Century, A History and Guide with Texts, Routledge, London and New York, 2013.
• GÜLER, Mehmet Çağatay: “Karabağ’ın Özgürleştirilmesi ve Sahadaki Yeni Denklem”, Seta Perspektif, 2020, Sayı 301, s. 1-4.
• HUMAN RIGHTS WATCH/HELSINKI: Azerbaijan, Seven Years of Conflict in Nagorno-Karabakh, Human Rights Watch, New York, 1994.
• JINKS, Derek: “State Responsibility for the Acts of Private Armed Groups”, Chicago Journal of International Law, 2003, Cilt 4, Sayı 1, s. 83-96.
• KALSHOVEN, Frits: “State Responsibility for Warlike Acts of the Armed Forces: From Article 3 of Hague Convention IV of 1907 to Article 91 of Additional Protocol I of 1977 and Beyond”, The International and Comparative Law Quarterly, 1991, Cilt 40, Sayı 4, s. 827-858.
• KRÜGER, Heiko: The Nagorno-Karabakh Conflict, A Legal Analysis, Springer, Berlin, 2010.
• LOW, Luan / HODGKINSON, David: “Compensation for Wartime Environmental Damage: Challenges to International Law After the Gulf War”, Virginia Journal of International Law, 1995, Cilt 35, s. 405-484.
• MAKILI-ALIYEV, Kamal: Contested Territories and International Law, A Comparative Study of the Nagorno-Karabakh Conflict and the Aland Islands Precedent, Routledge, London, 2019.
• MERAY, Seha L. (Çev.): Lozan Barış Konferansı Tutanaklar Belgeler, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara, 2018 (Lozan).
• MERAY, Seha L.: Devletler Hukukuna Giriş II, 4. Baskı, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1975.
• MINISTRY OF FOREIGN AFFAIRS: Database on Aggression by Armenia against Azerbaijan, 2020.
• NESIROVA, Aynur: “Economic Results of The Karabakh War: Plundering in The Territories of Azerbaijan During The Occupation Period”, Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 2022, Cilt 5, Sayı 2, s. 257-266.
• ÖZARSLAN, Bahadır Bumin: “Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi Açısından Hocalı Katliamı”, Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2014, Cilt 4, Sayı 1, s. 187-214.
• PAZARCI, Hüseyin: Uluslararası Hukuk Dersleri, III. Kitap, 6. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2019.
• PAZARCI, Hüseyin: Uluslararası Hukuk Dersleri, IV. Kitap, 4. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2020.
• SADIGOV, Ramin: “II. Karabağ Savaşı ve Bölgesel Güçlerin Tutumu”, (Ed.) KURBAN, Vefa / ÖRAZ BEŞİKÇİ, Seçil / ÇOBAN, Recep Efe: Soğuk Savaş Sonrası Sosyal, Ekonomik ve Siyasal Gelişmeler Bağlamında Güney Kafkasya, Iksad Publications, İzmir, 2021, s. 423-480.
• SADIGZADE, Arzu: Mülkiyet Hakkı Çerçevesinde Çıraqov Davası, Astana Yayınları, Ankara, 2020.
• SEIDL-HOHENVELDERN, Ignaz: “Reparations”, Encyclopedia of Public International Law, North-Holland Publishing Company, New York, 1982, s. 178-180.
• SHAFIYEV, Farid / HUSEYNOV, Vasif: “Peace Negotiations Cannot Be Held Forever”, Insight Turkey, 2020, Cilt 22, Sayı 4, s. 99-111.
• SONYEL, Salahi R.: “Lozan’da Türk Diplomasisi”, Belleten, 1974, Cilt 38, Sayı 149, s. 41-116.
• STEINKAMM, Armin A.: “War Damages”, Encyclopedia of Public International Law, Cilt IV, North-Holland Publishing Company, New York, 1982, s. 298-303.
• SULLO, Pietro / WYATT, Julian: “War Reparations”, Max Planck Encyclopedia of Public International Law, Oxford University Press, Oxford, 2014.
• THE COMMISSIONER FOR HUMAN RIGHTS (OMBUDSMAN) OF THE REPUBLIC OF AZERBAIJAN: Report Concerning the Factual Evidences of Extensive Civilian Casualties and Damage to Civilian Objects in Barda City Caused by the Ballistic Missiles Launched by Armenian Armed Forces, 2020
• TÜTÜNCÜ, Ayşe Nur: İnsancıl Hukuka Giriş, 4. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• UZUN, Elif: Milletlerarası Hukuka Aykırı Eylemlerinden Dolayı Devletin Sorumluluğu, 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• VENTURINI, Gabriella: “International Humanitarian Law and the Conduct of Hostilities in the Case-Law of the Eritrea-Ethiopia Claims Commission”, (Ed.) GUTTRY, Andrea de / POST, Harry H. G. / VENTURINI, Gabriella: The 1998-2000 Eritrea - Ethiopia War and Its Aftermath in International Legal Perspective, From the 2000 Algiers Agreements to the 2018 Peace Agreement, 2. Baskı, Springer, The Netherlands, 2021, s. 345-372.
• WOLFRUM, Rüdiger: “Internationally Wrongful Acts”, Encyclopedia of Public International Law, Cilt X, North-Holland Publishing Company, New York, 1982, s. 271-277 (Internationally Wrongful).
• WOLFRUM, Rüdiger: “Reparation for Internationally Wrongful Acts”, Encyclopedia of Public International Law, Cilt X, North-Holland Publishing Company, New York, 1982, s. 352-353.
• YUNUSOV, Arif: Karabakh: Past and Present, Institute of Peace and Democracy, Bakü, 2005.
• ZENGİN, Eyüp / İBAYEV, Vefaddin: “Karabağ’ın İşgalinin Kültürel Etkileri”, (Ed.) YILMAZ, Reha: Qarabağ: Bildiklərimiz və Bilmədiklərimiz, Qafqaz Universiteti, Şərq -Qərb, Bakı, 2010, s. 337-356.
• АЛИЕВ, Намиг, “Армяно-Азербайджанский Нагорно-Карабахский Конфликт в Контексте Международного Права”, Кавказ&Глобализация, Том 1(2), (ALİYEV, Namig: “Armano-Azerbaydjanskiy Nagorno-Karabakhskiy Konflikt v Kontekste Mejdunarodnogo Prava”, Kavkaz&Globalizaciya, Tom 1(2)), 2007, s. 19-26.
• ГОРОХОВ, В. Н.: История Международных Отношений 1918-1939, Изд. Московского Университета, Москва, (GOROXOV, V. N.: İstoriya Mejdunarodnıx Otnoşeniy 1918-1939, İzd. Moskovskogo Universiteta, Moskva), 2004.
• ЕВГЕНЬЕВ, В. В.: Международно-Правовое Регулирование Репараций После Второй Мировой Войны, Изд. Юр. Литературы, Москва, (YEVGENYEV, V. V.: Mejdunarodno-Pravovoye Regulirovaniye Reparaciy Posle Vtoroy Mirovoy Voyni, İzd. Yur. Literaturi, Moskva), 1950.
• КОНСТИТУЦИЯ СССР Принята на внеочередной седьмой сессии Верховного Совета СССР девятого созыва 7 октября 1977 г, (KONSTİTUSİYA SSSR Prinata na vneoçerednoy sedmoy sessii Verxovnogo Soveta SSSR devatogo soziva 7 oktyabra 1977 g., https://www.hist.msu.ru/ER/Etext/cnst1977.htm, ET: 04.12.2022).
• МАММАДОВ, Ильгар / МУСАЕВ, Тофик: Армяно-Азербайджанский Конфликт, История, Право, Посредничество,2-е изд, Баку, (MAMMADOV, İlgar / MUSAYEV, Tofik: Armano-Azerbaydjanskiy Konflikt, İstoriya, Pravo, Posredniçestvo, 2-ye izd, Baku), 2008.
• РАЙХЕР, В. К.: “Правовые Вопросы Репараций”, Ученые Записки, Серия Юр. Наук, Выпуск: 1, Изд. ЛГУ, Ленинград, (RAYKHER, V. K.:” Pravoviye Voprosı Reparaciy”, Uçenıye Zapiski, Seriya Yur. Nauk, Vipusk: 1, İzd. LGU, Leningrad), 1948, s. 105-145.
• САНАКОЕВ, Ш.П. / ЦЫБУЛЕВСКИЙ Б.Л.: Тегеран – Ялта – Потсдам: Сборник документов, 2-е изд., Изд. “Меж. Отношения”, (SANAKOYEV, Ş. P. / TSIBULEVSKİY, B. L.: Tegeran - Yalta - Potsdam: Sbornik Dokumentov, 2-ye izd., İzd. Mej. Otnoşeniya), 1970.