Is It Possible to Benefit from A Restorative Justice Approach in Sexual Offences?

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 53 - 76, 05.02.2024

Rahime Erbaş

https://doi.org/10.54699/andhd.1380591

Öz

Sexual offences stand as a crime category that needs to be approached with significant care and attention in the conventional criminal justice system due to their devastating effects on the victim and their profound psychological consequences. By virtue of these characteristics, sexual offences require much more care and attention when it comes to the restorative justice, which appears as one of the alternatives to the conventional criminal justice system. For this reason, indeed, restorative justice practices in sexual offences are not allowed in every jurisdiction. Likewise, even in the jurisdictions that do not explicitly exclude sexual offences from the restorative justice system, restorative justice process is either not applied de facto at all or is rarely applied in these offences. In a similar vein, in Turkish criminal procedure law, despite the legislature’s tendency to increase the practice of victim-offender mediation, some difficult crime categories such as sexual offences, domestic violence and violence against women related offences as well as stalking is categorically excluded. As such, the study chases two main questions. Accordingly, the first question is whether sexual offences can be approached with a restorative justice approach or not. From that point, the study opens up the reasons as to why it is important to discuss the restorative justice approach for sexual offences too. Secondly, it shows the approach of the European Council in the Recommendation of 2021. Then it summarizes the views of both those opposing to the practice of restorative justice in sexual offences or such and those supporting the practice. After that, the study puts forward a set of possible implementation points for restorative justice in sexual offences in Turkish law, i.e., if it is possible to approach sexual offences with a restorative justice approach, and if so, what kind of restorative justice practice should be designed and carried out?

Anahtar Kelimeler

Sexual Offences, Victims’ Rights, Restorative Justice, Victim-Offender Mediation, Rehabilitation of Offenders, Council of Europe, Turkish Criminal Justice System

Cinsel Suçlarda Onarıcı Adalet Yaklaşımından Faydalanmak Mümkün mü?

Öz

Cinsel suçlar, mağdur üzerinde bıraktıkları yıkıcı etkileri ve derin psikolojik sonuçları nedeniyle olağan ceza adalet sisteminde dikkatli ve özenli yaklaşılması gereken bir alandır. Cinsel suçlar, bu özellikleri nedeniyle, olağan ceza adalet sisteminin alternatiflerinden olan onarıcı adalet yaklaşımının uygulanmasının uygulanabilirliği açısından daha da dikkatli ve özenli yaklaşılması gereken bir alandır. Bu nedenle her hukuk sisteminde cinsel suçlarda onarıcı adalet uygulamalarına izin verilmemektedir. Keza cinsel suçları onarıcı adalet sisteminden açıkça çıkarmayan hukuk sistemlerinde dahi cinsel suçlar açısından onarıcı adalet ya fiilen hiç uygulanmamakta ya da çok nadir uygulama alanı bulmaktadır. Keza Türk ceza muhakemesi hukukunda da kanun koyucunun Türk hukukundaki onarıcı adalet kurumu olan uzlaştırmanın pratiğini artırma eğilimine rağmen cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar, aile içi şiddet ve kadına yönelmiş şiddetteki bazı suçlar ve ısrarlı takip gibi bazı zorlu suç grupları kategorik olarak uzlaştırma dışında tutulmuştur. Çalışmada, ilk olarak, cinsel suçlarda onarıcı adalet yaklaşımının tartışılmasına neden gerek duyulduğu ele alınacaktır. İkinci olarak, bu bağlamda Avrupa Konseyinin 2021 tarihli Tavsiye Kararı’ndaki yaklaşımına yer verilecektir. Sonrasında cinsel suçlarda onarıcı adalet pratiğine karşı çıkan ve böyle bir pratiği destekleyen görüşler özetlenerek ortaya koyulacaktır. Bunlardan sonra, cinsel suçlara onarıcı adalet anlayışı ile yaklaşılmasının mümkün olması ihtimalinde Türk hukuku açısından nasıl bir onarıcı adalet uygulaması dizayn edilmesi ve bu uygulamanın ne şekilde yürütülmesi gerektiğine ilişkin görüşlerimizi ortaya koyacağız.

Anahtar Kelimeler

Cinsel Suçlar, Mağdur Hakları, Onarıcı Adalet, Uzlaştırma, Faillerin Rehabilitasyonu, Avrupa Konseyi, Türk Ceza Adalet Sistemi

Kaynakça

• ALTAY, Yağmur: Türkiye’de Cinsel Suç Mağdurlarının Yardım Arama Deneyimleri ve Destek Mekanizmalarına İlişkin Algıları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• ATEŞ SARIDAĞ, Büşra Hazel: “Avrupa Konseyi’nin Cinsel Suçla İtham Edilen veya Mahkûm Edilen Kişilerin Değerlendirilmesi, Yönetimi ve Topluma Kazandırılmalarına İlişkin 2021(6) Sayılı Tavsiye Kararının İncelenmesi”, (Ed.) ERBAŞ, Rahime / ÇAKIRHAN, Selen: Hukuki ve Kriminolojik Açıdan Cinsel Suçlar I, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023, s. 13-60.
• BACAKSIZ, Pınar / BAYZİT, Tuğba: “Yargıtay’ın Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlarda İspata Yaklaşımı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2019, Cilt 21, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan Özel Sayısı, s. 379-414.
• BAKAR, Yunus Emre: Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Uzlaştırma ve Uzlaştırmacıların Pratikte Yaşadığı Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Gedik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul, 2022.
• BRAITHWAITE, John: Crime, Shame and Reintegration, 16. Baskı, Cambridge University Press, Cambridge, 2006.
• BRAITHWAITE, John: Restorative Justice and Responsive Regulation, 1. Baskı, Oxford University Press, New York, 2002 (Responsive Regulation).
• CAWLEY, Philip Anthony / KEWLEY, Stephanie / BURKE, Lol / WAGER, Nadia: “Restorative Justice for Sexual Violence Offences in England and Wales: The Challenges Ahead”, Journal of Victimology and Victim Justice, 2023, Cilt 6, Sayı 2, s. 208-216.
• CHARLESWORTH, Hilary / CHINKIN, Christine / WRIGHT, Shelley: “Feminist Approaches to International Law”, American Journal of International Law, 1991, Cilt 85, Sayı 4, s. 613-645.
• COUNCIL OF EUROPE COMMITTEE OF MINISTERS: “Recommendation CM/Rec(2021)6 of the Committee of Ministers to member States regarding the assessment, management and reintegration of persons accused or convicted of a sexual offence – Explanatory Memorandum”, 2021 (https://search.coe.int/cm/pages/result_details.aspx?objectid=0900001680a3ce9f, ET: 08.10.2023).
• COUNCIL OF EUROPE COMMITTEE OF MINISTERS: “Recommendation CM/Rec(2021)6 of the Committee of Ministers to member States regarding the assessment, management and reintegration of persons accused or convicted of a sexual offence”, 2021 (https://search.coe.int/cm/pages/result_details.aspx?objectid=0900001680a4397a, ET: 10.10.2023).
• COUNCIL OF EUROPE: “Council of Europe Convention on preventing and combating violence against women and domestic violence”, Council of Europe Treaty Series, İstanbul, 2011 (https://rm.coe.int/168008482e, ET: 16.10.2023).
• ÇAKIRHAN, Selen: “Kadına Yönelik Şiddette Uzlaştırma Mümkün Olabilir mi?: Alternatif Bir Uzlaştırma Modeli Olarak Brezilya Örneği”, (Ed.) ERBAŞ, Rahime: Ceza Hukuku Perspektifinden Kadına Yönelmiş Şiddetle Mücadele, Adalet Yayınevi, Ankara, 2022, s. 79-104.
• ÇETİNTÜRK, Ekrem: Ceza Adalet Sisteminde Uzlaştırma, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2008.
• DALY, Kathleen: “Conventional and Innovative Justice Responses to Sexual Violence”, Australian Institute of Family Studies, 2011, Sayı 12, s. 1-35 (Conventional and Innovative Justice).
• DALY, Kathleen: “Restorative Justice and Sexual Assault: An Archival Study of Court and Conference Cases”, The British Journal of Criminology, 2006, Cilt 46, Sayı 2, s. 334-356 (Sexual Assault).
• DALY, Kathleen: “Sexual Assault and Restorative Justice”, 2000, s.1-32 (https://www.researchgate.net/publication/29452067_Sexual_assault_and_restorative_justice, ET: 4 Ekim 2023).
• DURSUN, Selman: “Türk Ceza Hukuku’nda Cinsel Suçlara Genel Bir Bakış”, Ceza Hukuku Dergisi, 2014, Cilt 9, Sayı 24, s. 57-73.
• EGLASH, Albert: “Creative Restitution. A Broader Meaning for an Old Term”, The Journal of Criminal Law, Criminology, and Police Science, 1958, Cilt 48, Sayı 6, s. 619-622.
• ERBAŞ, Rahime / CAN, Neslihan / AKDEMİR, Ahsen / ÇAKIRHAN, Selen: “Attrition in Sexual Offenses with Evidentiary Challenges: The Example of Türkiye”, (Ed.) ERBAŞ, Rahime: European Perspectives on Attrition in Sexual Offenses, Lexington Books, Londra, 2023, s. 185-213.
• ERBAŞ, Rahime: “Challenges in Regulating Sexual Offences in Turkey”, (Ed.) ERBAŞ, Rahime: Global Problems in Sexual Offenses, Lexington Books, Londra, 2022, s. 3-24 (Sexual Offences in Turkey).
• ERBAŞ, Rahime: “Effective Criminal Investigations for Women Victims of Domestic Violence: The Approach of The ECtHR”, Women’s Studies International Forum, 2021, Cilt 86, s. 1-12.
• ERBAŞ, Rahime: “Mağdur Katılımlı Bir Ceza Muhakemesi Anlayışına Doğru: ABD Hukukunda Mağdur Haklarının Gelişimi Üzerine Bir İnceleme”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 2015, Cilt 3, Sayı 1, s. 75-118.
• ERTUĞRUL, Hüseyin: “7188 Sayılı Kanun Sonrası Uzlaştırma Kurumu Üzerine Değerlendirmeler”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 2020, Cilt 5, Sayı 2, s. 119-138.
• HANNA, Cheryl: “No Right to Choose: Mandated Victim Participation in Domestic Violence Prosecutions”, Harvard Law Review, 1996, Cilt 109, Sayı 8, s. 1849-1910.
• HODGSON, Jodie: Gender, Power and Restorative Justice: A Feminist Critique, Palgrave Macmillan Cham, İsviçre, 2022.
• HUDSON, Barbara: “Restorative Justice and Gendered Violence: Diversion or Effective Justice?”, British Journal of Criminology, 2002, Cilt 42, Sayı 3, s. 616-634 (Gendered Violence).
• HUDSON, Barbara: “Restorative Justice: The Challenge of Sexual and Racial Violence”, Journal of Law and Society, 1998, Cilt 25, Sayı 2, s. 237-256 (Sexual and Racial Violence).
• JOYCE-WOJTAS, Niamh / KEENAN, Marie: “Is restorative justice for sexual crime compatible with various criminal justice systems?”, Contemporary Justice Review, 2016, Cilt 19, Sayı 1, s. 43-68.
• JÜLICH, Shirley / BUTTLE, John / CUMMINS, Christine / FREEBORN, Erin V.: Project Restore: An Exploratory Study of Restorative Justice and Sexual Violence, Auckland University of Technology, Auckland, 2010.
• JÜLICH, Shirley / MCGREGOR, Kim / ANNAN, Jennifer / LANDON, Fiona / MCCARRISON, Dorothy / MCPHILLIPS, Kathryn: “Yes, There Is Another Way”, Canterbury Law Review, 2011, Cilt 17, Sayı 1, s. 222-228.
• KAZIC, Ena / COROVIC, Rialda: “Is Restorative Justice an Appropriate Legal Remediation for Sexual Violence?”, Review of European and Comparative Law (RECoL), 2019, Cilt 37, s. 65-96.
• KEENAN, Marie / WARD, Tony / ZINSSTAG, Estelle: “The Good Lives Model and Restorative Justice: Combined Potential in Cases of Sexual Violence”, Journal of Sexual Aggression, 2022, s. 1-15.
• KEENAN, Marie / ZINSSTAG, Estelle: “Conclusion: Addressing The Justice Gap: The Potential of Restorative Justice After Sexual Violence”, Sexual Violence and Restorative Justice, Oxford University Press, Oxford, 2022, s. 298-324.
• KEENAN, Marie / ZINSSTAG, Estelle: “Introduction: Exploring Restorative Justice in Cases of Sexual Violence”, Sexual Violence and Restorative Justice, Oxford University Press, Oxford, 2022, s. 1-21 (Introduction).
• KLAR-CHALAMISH, Carmit / PELEG-KORIAT, Inbal: “From Trauma to Recovery: Restorative Justice Conferencing in Cases of Adult Survivors of Intrafamilial Sexual Offenses”, Journal of Family Violence, 2021, Cilt 36, s. 1057-1068.
• KOSS, Mary P.: “Blame, Shame, and Community: Justice Responses to Violence Against Women”, The American Psychologist, 2000, Cilt 55, Sayı 11, s. 1332-1343.
• MAGIERA, Kim: “Victim-Offender Mediation in Cases of Sexual Violence Interview with a victim-offender mediator from Germany”, 2023 (https://www.euforumrj.org/en/victim-offender-mediation-cases-sexual-violence, ET: 31.12.2023).
• MARINARI, Angela: Restorative Justice for Survivors of Sexual Abuse, Bristol University Press, Bristol, 2020, s. 13-46.
• MARSH, Francesca / WAGER, Nadia M.: “Restorative Justice in Cases of Sexual Violence: Exploring The Views of The Public and Survivors”, Probation Journal, 2015, Cilt 62, Sayı 4, s. 336-356.
• MCGLYNN, Clare / WESTMARLAND, Nicole / GODDEN, Nikki: Is Restorative Justice Possible in Cases of Sexual Violence?, Durham University, Durham, 2011.
• MERCAN, Boran Ali: “Onarıcı Adalet Pratiklerinde Mağdur-Fail Karşılaşması: Duygusal Temsiller karşısında Hakiki Duygulanımlar”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 2019, Cilt 7, Sayı 1, s. 103-125.
• MERCER, Vince / STEN MADSEN, Karin / KEENAN, Marie / ZINSTAAG, Estelle: Doing Restorative Justice in Cases of Sexual Violence: A Practice Guide, Institute of Criminology, Leuven, 2015.
• NASUHOĞLU, Ayla Duygu: Cinsel Saldırı Suçuna İlişkin Mitlerin Türk Ceza Hukukunda Yargı Kararlarındaki Olası Tesirlerinin Araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2023.
• ÖZBEK, Mustafa Serdar: “Ceza Muhakemesi Kanununda Yapılan Değişiklikler Çerçevesinde Mağdur Fail Uzlaştırmasının Usul ve Esasları”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2007, Cilt 56, Sayı 4, s. 123-205.
• ÖZER, Y. Yeşim: “Türkiye’de Evlilik İçi Tecavüz Suçu Tartışmaları”, Kadın Araştırmaları Dergisi, 2012, Cilt 2, Sayı 11, s. 1-20.
• ÖZGENÇ, İzzet: “Cinsel Suçlar”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2020, Cilt 24, Sayı 1, s. 257-283.
• PINATEL, Jean: “Kriminolojinin Ana Meseleleri”, (Çev.) APAY, Saim, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1955, Cilt 12 Sayı 3, s. 156-162.
• SIDERIDOU, Sofia / VASILEIADOU, Sofia: “Unleashing The Benefits of Restorative Justice for Survivors of Sexual Violence”, 2023 (https://www.euforumrj.org/en/unleashing-benefits-restorative-justice-survivors-sexual-violence, ET: 16.09.2023).
• SINHORETTO, Jacqueline / TONCHE, Juliana: “Restorative Justice for Women’s Rights”, (Ed.) CARLEN, P. / FRANÇA, L. Ayres: Justice Alternatives, Routledge, Londra, 2019, s. 219-234.
• SOYSAL BULGURCU, Hilal: “Damgalama Yaklaşımı ve Onarıcı Adalet Bağlamında Denetimli Serbestlik”, Olgu Sosyoloji Dergisi, 2023, Cilt 2, Sayı 1, s. 9-19.
• TANER, Fahri Gökçen: Cinsel Özgürlüğe Karşı Suçlar, 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• TANER, Tahir: “İkinci Milletlerarası Kriminoloji Kongresi (Paris 10-19 Eylül 1950)”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 1951, Cilt 17 Sayı 3-4, s. 499-529.
• THE CROWN PROSECUTION SERVICE: “Restorative Justice”, 2023 (https://www.cps.gov.uk/legal-guidance/restorative-justice, ET: 10.10.2023).
• THE EUROPEAN FORUM FOR RESTORATIVE JUSTICE: “Interview with Dr Marie Keenan”, 2020 (https://www.euforumrj.org/en/interview-dr-marie-keenan, ET: 09.10.2023).
• THE EUROPEAN FORUM FOR RESTORATIVE JUSTICE: “The Idea of Restorative Justice and How It Developed in Europe”, (https://www.euforumrj.org/sites/default/files/2020-01/the_idea_of_restorative_justice_and_how_it_developed_in_europe.pdf, ET: 16.09.2023).
• THE MINISTRY OF JUSTICE: “Code of Practice for Victims of Crime in England and Wales”, 2020 (https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/974376/victims-code-2020.pdf, ET: 06.10.2023).
• THE MINISTRY OF JUSTICE: “Restorative Justice Action Plan for The Criminal Justice System For the Period to March 2018”, 2017 (https://assets.publishing.service.gov.uk/media/5a8025bf40f0b62305b89759/rj-action-plan-to-march-2018.pdf, ET: 16 .10.2023).
• UNIVERSITY OF GLASGOW: Supporting A Survivor of Sexual Violence, (https://www.gla.ac.uk/myglasgow/sexual-violence-harassment-support/students/#d.en.938892 (ET: 22.01.2024).
• VAN NESS, Daniel W. / HEETDERKS STRONG, Karen: “A Brief History of Restorative Justice: The Development of a New Pattern of Thinking”, (Ed.) VAN NESS, Daniel W. / HEETDERKS STRONG, Karen: Restoring Justice: An Introduction to Restorative Justice, 5. Baskı, Routledge, Abingdon, Oxfordshire, 2015, s. 23-41.
• WALKER, Lenore: The Battered Woman Syndrome, 3. Baskı, Springer, New York, 2009.
• YILDIZ, F. Esra: Mağdur Vekillerinin Gözünden Cinsel Saldırı Suçunda Delillendirme Problemi ve İkincil Mağduriyet, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2023.
• YÜCE, Mustafa Tören: “Türk Ceza Siyaseti ve Kriminolojisi”, Çankaya Üniversitesi Gündem, 2008, Sayı 28, s.81-83.
• ZEHR, Howard: “Can restorative justice be applied to any crime?”, Eastern Mennonite University, 11 Nisan 2013, 00:29-00:36 (https://www.youtube.com/watch?v=o49R0_OAZiU, ET: 16 Ekim 2023)
• ZEHR, Howard: Changing Lenses: A New Focus for Crime and Justice, 1. Baskı, Herald Press, Pennsylvania, 1990 (Changing Lenses).
• ZEYREK, Ramazan: “Bütüncül Bir Ceza Hukuku Bakış Açısıyla Cinsel Suçların Çocuklar Tarafından İşlenmesinin Ele Alınması”, (Ed.) ERBAŞ, Rahime / ÇAKIRHAN, Selen: Hukuki ve Kriminolojik Açıdan Cinsel Suçlar I, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023, s. 125-156.