Kamu Kurumlarında Görevden Alınan Üst Kademe Yöneticilerin Uzman Kadrolarına Atanmasını Öngören 375 sayılı KHK Hükmünün Anayasal Eleştirisi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 223 - 246, 05.02.2024

Yalçın Arslantürk

https://doi.org/10.54699/andhd.1381565

Öz

Hukuki düzenlemelerin hukuk sistemi içindeki kuvveti normlar hiyerarşisiyle belirlenmektedir. Hiyerarşinin en üstünde Anayasa’nın yer alması nedeniyle kanunların ve diğer alt düzenlemelerin Anayasa’ya aykırı olmaması gerekmektedir. Aksi durumda kanunların Anayasa’ya aykırı hükümlerinin Anayasa Mahkemesince iptali söz konusu olmaktadır. Bu çerçevede çalışmada, kamuda görev süreleri sona eren veya görevden alınan üst kademe yöneticilerin, uzman veya mesleğe özel yarışma sınavına tabi tutulmak suretiyle hak kazanılan diğer kadrolara atanmasına ilişkin yapılan kanuni düzenlemenin Anayasa’ya uygunluğu tartışma konusu yapılmıştır. Zira sınav ve diğer koşulları yerine getirmek kaydıyla söz konusu kadrolara atama yapılmasını düzenleyen kanun hükmü var iken başka bir kanuni düzenlemeyle, bu şartlar aranmaksızın, üst kademe yöneticilerini atama imkânı tanınmıştır. Çalışmada söz konusu düzenlemenin, Anayasa’nın “kanun önünde eşitlik” ve “kamu hizmetlerine girme hakkı” hükümlerine aykırılık teşkil etmiş olduğu, gerekçeleriyle ortaya koyulmaya çalışılmıştır. Ayrıca böyle bir değerlendirmenin somut norm denetimi neticesinde Anayasa Mahkemesince de kabulü durumunda düzenleme Mahkemece iptale konu olacaktır. Bu da kazanılmış hak ve adalet ilkeleri çerçevesinde iptal kararının geriye yürüme konusunun çalışmada ayrıca tartışılmasını gerekli kılmıştır. Bu tartışma ise mevcut Anayasa hükmü ve doktrindeki görüşler kapsamında yapılmakla birlikte konuya ilişkin mümkün olduğunca adalet ilkesinin tesisini sağlayacak yeni bir anayasal öneri de sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Anayasa’nın Üstünlüğü, Geriye Yürümezlik, Kamu Hizmetlerine Girme Hakkı, Kanun Önünde Eşitlik, Normlar Hiyerarşisi

Constitutional Criticism of the Decree Law No. 375 Providing the Appointment of Discharged Top Executives to Expert Staff in Public Institutions

Öz

The strength of legal regulations within the legal system is determined by the hierarchy of norms. Since the Constitution is at the top of the hierarchy, laws and other sub-regulations should not be contrary to Constitution. Otherwise, unconstitutional provisions of the laws will be annulled by the Constitutional Court. In this context, in this study, the constitutionality of legal arrangement regarding the appointment of top executives whose term of office has expired or dismissed, to expert positions or to other positions that have been qualified by subjecting a job-specific competitive examination, has been discussed. Because, while there is a legal provision regulating the appointment to the said positions provided that the exam and other conditions are fulfilled, another legal regulation has given the opportunity to appoint top level executives without seeking these conditions. In the study, it has been tried to put forward with the justifications that the regulation in question constitutes a violation of the provisions of the Constitution “equality before the law” and “the right to enter public services”. In addition, if such an assessment is accepted by the Constitutional Court as a result of concrete norm review, the regulation will be subject to annulment by the Court. This necessitated the discussion of the retrospective action of annulment decision within the framework of the principles of vested rights and justice. This discussion, on the other hand, has been made within the scope of the current Constitutional provision and the views in the doctrine, and a new constitutional proposal has been presented that will ensure the establishment of the principle of justice as much as possible on the subject.

Anahtar Kelimeler

Supremacy of the Constitution, Retrospectivity, Right to Access Public Service, Equality Before the Law, Hierarchy of Norms

Kaynakça

• AKYILMAZ, Bahtiyar / SEZGİNER, Murat / KAYA, Cemil: Türk İdare Hukuku, 17. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz: “Türk Anayasa Yargısında İptal Dâvası ve İtiraz Yolu”, Anayasa Yargısı Dergisi, 1984, Sayı 1, s. 101-37.
• ALTAY, Şakir: Açıklamalı Hukuk ve Sosyal Bilimler Sözlüğü, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1983.
• ATAR, Yavuz: Türk Anayasa Hukuku, 13. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• AYKAÇ, Burhan: “Personel Yönetiminde Yeterlik İlkesi”, Amme İdaresi Dergisi, 1990, Cilt 23, Sayı 4, s. 91-109.
• BABAYİĞİT, Mustafa: “Türk Hukukunda Anayasa Mahkemesi Kararlarının Geriye Yürümezliği Sorunu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2016, Sayı 124, s. 183-220.
• BİLGE, Necip: “Anayasa Mahkemesi İptal Kararlarının Geriye Yürümezliği Sorunu”, Ankara Barosu Dergisi, 1990, Sayı 3, s. 359-68.
• BİLGİN, Çağlar: “Türk Anayasa Yargısında Somut Norm Denetimi Yolu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 1988, Sayı 3, s. 350-76.
• BOZ, Selman Sacit: İdare Hukukunda Haklı Beklentinin Korunması, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2017.
• CANSEL, Erol: “Anayasa Mahkemesinin Verdiği İptal Kararlarından Doğan Kimi Sorunlar”, Anayasa Yargısı, 1992, Cilt 9, s. 87-104.
• ÇALIŞ, Hande Sena: “Genel Olarak Nesafet Kavramı ve Bu Kavramın İdare Hukukundaki Bazı Görünüş Şekilleri”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2017, Cilt 25, Sayı 2, s. 185-216.
• ÇOBAN ATİK, Ayşegül: “İdare Hukukunda Kazanılmış Hak İlkesi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013, Cilt 21, Sayı 1, s. 11-53.
• DEMİRCİOĞLU, Mustafa Yaşar: “Düzenleyici İşlemin Konusunun Gayrimeşru Olması”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2016, Sayı 126, s. 167-210.
• FANID, Nematollah Aghabalei / AYKUT, Zülal: “Anayasa Yargısı ve Uygunluk Denetimi”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2023, Cilt 3, Sayı 1, s. 51-76.
• GENÇTÜRK, Ünal / KOLÇAK, Hakan: “Yapısal Sorunların Çözümünde Somut Norm Denetimi Yolunun İşlevsel Kılınması Üzerine Bir Değerlendirme”, İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2023, Cilt 8, Sayı 2, s. 493-521.
• GÜNEŞ, Mehmet: “Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Normlar Hiyerarşisindeki Yeri ve Denetiminde Maddi İçerik Kriteri”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2020, Cilt 11, Sayı 1, s. 166-79.
• KAPLAN, Gürsel: “İptal Kararlarının Etki ve Sonuçlarının Zaman Yönünden Yargıç Tarafından Sınırlandırılması”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013, Cilt 3, Sayı 2, s. 31-38.
• KARAHANOĞULLARI, Onur: “Birel İşlemlere Karşı Açılan İptal Davalarında İlgi Bağı Sorunu”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 2007, Cilt 62, Sayı 3, s. 201-32.
• KARAYALÇIN, Yaşar: “Hukukun Üstünlüğü”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 1992, Cilt 47, Sayı 3, s. 193-214.
• KAYA, Cemil: İdarenin Takdir yetkisi ve Yargısal Denetimi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• KIRATLI, Metin: Anayasa Yargısında Somut/Norm Denetimi (İtiraz Yolu), Sevinç Matbaası, Ankara, 1966.
• KULUÇLU, Erdal: “Türk Hukuk Sisteminde Normlar Hiyerarşisi ve Sayıştay Denetimine Etkileri”, Sayıştay Dergisi, 2009, Sayı 71, s. 3-22.
• KUZU, Burhan: “Anayasa Mahkemesinin İptal Kararlarının Geriye Yürümezliği Sorunu”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 1987, Cilt 52, Sayı 1-4, s. 185-229.
• MEMİŞ, Emin: “Mevzuatımızda ve Uygulamada Kamu Hizmetine Girme/Çekilme Hakları, Arşiv Araştırması ve Güvenlik Soruşturması Analizleri”, İdare Hukuku Sempozyumu (Kamu Personeli Sorunları), Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2004, s. 209-62.
• OĞURLU, Yücel: İdare Hukukunda Kazanılmış Haklara Saygı ve Haklı Beklentiler Sorunu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2003.
• ÖZBUDUN, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, 15. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
• ÖZVERİ, Kübra Cemre: Anayasa Mahkemesi İptal Kararlarının Zaman Yönünden Uygulanması, Yüksek Lisans Tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Ekonomi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2020.
• ROSSI, Paola: “Ceza Kanunlarının Anayasaya Aykırılığının Kontrolü”, (Çev.) TOSUN, Öztekin, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 1963, Cilt 29, Sayı 1-2, s. 324-47.
• SAĞLAM, Fazıl: “Anayasa Mahkemesi Kararları Geriye Yürür”, (Ed.) ERDAL, Muhammed: Yıldırım Uluer’e Armağan, Yakın Doğu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, Lefkoşa, 2014, s. 434-454.
• SEZER, Abdullah: Normlar Hiyerarşisi ve Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri (Çok Boyutlu Normlar Piramidi Yaklaşımı), Cilt 2, Anayasa Mahkemesi Yayınları, Ankara, 2022 (Normlar Hiyerarşisi).
• SEZER, Yasin: “Kamu Hizmetine Girme Hakkı”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2003, Cilt 11, Sayı 3-4, s. 153-71 (Kamu Hizmetine Girme Hakkı).
• SÖYLER, Yasin: “Kariyer Uzmanlık Statüsü Cumhurbaşkanlığı Kararnameleriyle Düzenlenebilir mi?”, Yasama Dergisi, 2019, Sayı 39, s. 51-104.
• ŞAHİN, Metin: Normlar Hiyerarşisinin Türk İdare Hukukunda Uygulanması, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2014.
• TOLON, Kemal Doğu: “İptal ve Tam Yargı Davalarında Kazanılmış Hak”, İdare Hukuku ve İdari Yargı İle İlgili İncelemeler III, Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayınları, Ankara, 1980, s. 163-209.
• TUNÇ, Hasan: Türk Anayasa Yargısında İtiraz Yolu, Atatürk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Erzincan, 1992.
• UZ, Abdullah: “Anayasal Bir Hak Olarak Kamu Hizmetine Girme Hakkı ve Liyakat İlkesi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2011, Cilt 2, Sayı 1, s. 59-94.
• YAYLALI, Mustafa: “Hukuk Devleti ve Hukukun Üstünlüğü Kavramları: Albert Venn Dicey ve Hans Kelsen”, Liberal Düşünce Dergisi, 2018, Cilt 23, Sayı 91-92, s. 95-111.
• YENİAY, Lokman / YENİAY Gülden: “Türk Hukukunda Yürütme Organının Düzenleme Yetkisi ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”, Anayasa Yargısı, 2019, Cilt 36, Sayı 1, s. 105-138.