Presumptive Exoneration Grounds in favor of the Carrier in Turkish Commercial Code No. 6102 in Terms of Transportation of Goods by Sea

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 99 - 132, 05.02.2024

Ahmet Batuhan Oyal

https://doi.org/10.54699/andhd.1385883

Öz

Under Turkish Commercial Code Nr. 6102, the carrier is liable for the loss, damage and delayed delivery of the Cargo, provided that the damage has occurred while goods were under the control of carrier. However, in some cases, it is possible for the carrier to be relieved of its liability for the damage caused. The carrier may be relieved of its liability for damage to the cargo by proving that the damage was not caused by the intent or negligence of himself or his men. Nevertheless, the carrier must prove his or his men’s faultlessness. The proof of faultlessness is not easily fulfilled. Therefore, some excepted perils have been accepted in Turkish Commercial Code in favor of the carrier to soften the heavy burden of proof in regard to faultlessness. In this study, carrier’s liability arising from the loss, damage and late delivery of the goods and the cases where the carrier benefits from the presumptions of faultlessness and appropriate causal link, which is regulated as eight subparagraphs in the first paragraph of Article 1182 of the Turkish Commercial Code, are examined.

Anahtar Kelimeler

Liability of the Carrier, Presumptive Exoneration Grounds of Carrier, Damage in the Transport of the Goods, Perils of the Sea, Presumption of Faultlessness in Favor of the Carrier

Denizyoluyla Yapılan Eşya Taşımaları Bakımından Türk Ticaret Kanunu’nda Taşıyan Lehine Düzenlenmiş Olan Muhtemel Sorumsuzluk Sebepleri

Öz

Taşıyan, eşya hâkimiyetinde bulunduğu sırada meydana gelmiş olması şartıyla yükte meydana gelen zıya ve hasar ile yükün geç teslimi nedeniyle oluşan zararlardan sorumludur. Bununla birlikte taşıyanın meydana gelen zarardan doğan sorumluluğundan kurtulması, bazı hallerde mümkün kılınmıştır. Taşıyan, zararın kendisinin veya adamlarının kastından veya ihmalinden doğmadığını ispat ederek zarardan doğan sorumluluğundan kurtulabilir. Fakat kusursuzluğunu taşıyan ispat etmek zorunda olduğundan, ispatsızlık rizikosu da taşıyana yüklenmiştir. Kusursuzluğun ispatı her durumda kolay olmadığından, Kanun’da taşıyan lehine bazı mutlak ve muhtemel sorumsuzluk sebepleri kabul edilmiştir. Böylelikle zararı meydana getiren olayın bir mutlak veya muhtemel sorumsuzluk sebebi teşkil ettiği durumlarda, öngörülen bu düzenlemelerle taşıyanın kusursuzluğunu ispatı bakımından getirilmiş olan ağır ispat yükü yumuşatılmıştır. Bu çalışmada, Türk Ticaret Kanunu hükümleri uyarınca taşıyanın eşyanın zıyaı, hasarı ve geç tesliminden doğan sorumluluğuna genel olarak değinildikten sonra Türk Ticaret Kanunu’nun 1182. maddesinin birinci fıkrasında sekiz bent şeklinde düzenlenen taşıyanın kusursuzluk ve uygun illiyet bağı karinelerinden yararlandığı haller incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Taşıyanın Sorumluluğu, Taşıyanın Muhtemel Sorumsuzluk Sebepleri, Denizyoluyla Eşya Taşımasında Zarar, Deniz Tehlikeleri, Taşıyan Lehine Kusursuzluk Karinesi

Kaynakça

• ABRAHAM, Hans Jürgen: Schaps- Abraham - Das Deutsche Seerecht, 3. Baskı, De Gruyter, Berlin, 1962.
• AIKENS, Richard / LORD, Richard / BOOLS, Michael: Bills of Lading, 2. Baskı, Routhledge, New York, 2016.
• AKAN, Pınar: Deniz Taşımacılığında Taşıyanın Yüke Özen Yükümlülüğünün İhlalinden Doğan Sorumluluğu, Adalet Yayınevi, Ankara, 2007.
• AKINCI, Sami: Deniz Ticareti Hukuku Dersleri - Navlun Mukaveleleri, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1968.
• AMASYA, Serap: “FOB ve CIF Satışlarda Alıcı ve Satıcının Taşıma İlişkisindeki Sıfatları ve FIOST Kaydının Etkisi”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021, Cilt 20, Sayı 2, s. 1873-1889.
• APOSTOLAKOPOULOS, Harry: “Navigating in perilous waters: examining the peril of the sea exception to carrier's liability under COSGA for cargo loss resulting from severe weather conditions”, South Texas Law Review, 2000, Cilt 41, Sayı 4, s. 1439-1456.
• ARGANO, Giulia: “Pirates… A Charterers’ Peril of the Sea”, Southampton Student Law Review, 2011, Cilt 1, Sayı 1, s. 169-194.
• ASHTON, Ralph: “A Comparison of the Legal Regulation of Carriage of Goods by Sea under Bills of Lading in Australia and Germany”, Maritime Law Association of Australia and New Zealand Journal, 1999, Cilt 14, Sayı 2, s. 24-64.
• ATAMER, Kerim: “Yeni Türk Hukuku Uyarınca Incorporation, FIOST ve Arbitration London Kayıtları ile Bazı Güncel Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi”, Deniz Hukuku Dergisi, 2012, Cilt 11, Sayı 1-4, s. 241-342.
• ATEŞ, Ebru: Taşıyanın Sorumluluğunu Düzenleyen “Konişmentolu Taşımalar Hakkında Bazı Kuralların Birleştirilmesine Dair 1924 Brüksel (Lahey) Konvansiyonu’nun” Türk Hukukuna Etkisi, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2008.
• BAHNSEN, Maximillian: “Die Verfrachterhaftung für Containertransporte – Stiefkind des Seehandelsrechts?”, Recht der Transportwirtschaft, 2019, Sayı 7, s. 246-251.
• BATSON, Dustin Wentz: “Taming the Perilous Seas: Conflicting Interpretations of the Perils of the Sea Defense to Shipowner Liability and Signs of Reconciliation”, Loyola Maritime Law Journal, 2008, Cilt 6, s. 133-154.
• BETZEL, Torsten: Die Reform der Haager Regeln - unter besonderer Berücksichtigung des Zusammenspiels Verfrachterhaftung/Haftpflichtversicherung des Verfrachters einerseits und Seewarenversicherung andererseits, Frank Verlag, München, 1975.
• BİCAN, Buğrahan: Denizde Yük Taşımacılığında Konteyner Kaynaklı Zarardan Doğan Sorumluluk, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020.
• BOLCA, Tunca: Deniz Taşımacılığında Taşıyanın Sorumluluktan Kurtulduğu Haller, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2018.
• CANARIS, Claus Wilhelm: Handelsrecht, 24. Baskı, C. H. Beck Verlag, München, 2006.
• COOKE, Julian / YOUNG, Tim / ASHCROFT, Michael / TAYLOR, Andrew / KIMBALL, John / MARTOWSKI, David / LAMBERT, LeRoy / STURLEY, Michael: Voyage Charters, 4. Baskı, Routhledge, New York, 2014.
• ÇAĞA, Tahir: “Birleşmiş Milletler Denizde Eşya Taşıma Konferansı, 1978”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 1979, Cilt 10, Sayı 2, s. 323-352.
• ÇAĞA, Tahir / KENDER, Rayegân: Deniz Ticareti Hukuku II - Navlun Sözleşmesi, 10. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010.
• COLINVAUX, Raoul: Carver’s Carriage By Sea Vol. I, Stevens & Sons, London, 1982.
• DAVIES, Martin / DICKEY, Anthony: Shipping Law, 4. Baskı, Thompson Reuters, Sydney, 2016.
• DEMİR, İsmail: Deniz Ticareti Hukuku Ders Kitabı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021.
• DEMİRKIRAN, H. Murat: Taşıyanın Konişmento İçeriğinden Sorumluluğu, Arıkan Yayınları, İstanbul, 2008.
• DENİZ, İnci: Konteyner Taşımacılığı ve Hukukî Sorunlar, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1982.
• DENİZ KANER, İnci: Deniz Ticareti Hukuku I-II, 4. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2021.
• DOCKRAY, Martin: Cases & Materials on the Carriage of Goods by Sea, 3. Baskı, Routhledge, London, 2004.
• FOXTON, David / BENETT, Howard / BERRY, Steven / SMITH, Christopher / WALSH, David: Scrutton on Charterparties and Bill of Lading, 24. Baskı, Sweet&Maxwell, London, 2020.
• GÖTZ, Hans Norbert: Das Seefrachtrecht der Haager Regeln, Deutscher Heimat Verlag, Bielefeld, 1960.
• GÜDEN, Faysal: Taşıyanın Sorumsuzluk Halleri, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• GÜNAY, M. Barış: Hazırlık Çalışmaları Işığında Lahey/Visby Kuralları, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013.
• HENNSLER, Martin (Hrsg.): beck-online.Grosskommentar zum Handelsrecht, C. H. Beck Verlag, München, 2023 (Yazar, BeckOGK-HGB).
• HEPGÜLERLER, Ezgi: Deniz Yolu ile Gerçekleştirilen Konteyner Taşımacılığının Yükleme, İstif, Boşaltma ve Teslim Aşamalarında Görev Alanların Hukuki Sorumlulukları, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2011.
• KARA, Hacı: Deniz Ticareti Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• KARAN, Hakan: The Carrier’s Liability Under the International Maritime Conventions: The Hauge, Hague-Visby, and Hamburg Rules, Edwin Mellen Press, Lewiston, Queenston and Lampeter, 2004.
• KASI, Arun: The Law of Carriage of Goods by Sea, Springer, Singapore, 2021.
• KATSIVELA, Marel: “Perils of the sea under English, French and Greek law; a perilous venture?”, The Journal of International Maritime Law, 2014, Sayı 20, s. 343-355 (A Perilous Venture).
• KATSIVELA, Marel: “The treatment of the sea peril exception of the Hague-Visby Rules in common law and civil law jurisdictions”, WMU Journal of Maritime Affairs, 2017, Cilt 16, s. 19-36 (the treatment of the sea peril exception).
• KAYIHAN, Şaban: Deniz Ticareti Hukuku, 3. Baskı, Umuttepe Yayınları, İstanbul, 2022.
• KENDER, Rayegân / ÇETİNGİL, Ergon: Deniz Ticareti Hukuku, 11. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2009.
• KENDER, Rayegân: “Türk Hukukunda Denizde Mal Taşıyanın Sorumluluğu”, Sorumluluk ve Sigorta Hukuku Bakımından Eşya Taşımacılığı Sempozyumu, Sevinç Matbaası, Ankara, 1984, s. 71-95.
• KOLLER, Ingo: “Der ‘Risikobereich’ im HGB-Frachtrecht”, Versicherungsrecht, 2012, Cilt 63, Sayı 22, s. 949-959.
• KULA DEĞİRMENCİ, Nil: Taşıyanın Sorumluluğu ve Akdedeceği Sorumsuzluk Anlaşmaları, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• LOTTER, Wolfgang Friedrich: Beweislast im Seefrachtrecht, De Gruyter, Berlin, 1969.
• MİSİLİ, Sinan: “İstifçinin Taşıyanın Sınırlı Sorumluluk ve Sorumluluktan Kurtulma Hükümlerine Başvurması: ‘Himalaya Klozu’”, Legal Hukuk Dergisi, 2016, Cilt 14, Sayı 166, s. 5475-5526.
• NINTEMANN, Thomas: “Zur Seegefahr im Sinne von § 608 Abs. 1. Nr. 1 HGB”, Transportrecht, 2004, Sayı 6, s. 244-247.
• OETKER, Hartmut (Hrsg.): Handelsgesetzbuch - Kommentar, 7. Baskı, C. H. Beck Verlag, München, 2021 (Yazar, Oetker-HGB).
• OKAY, Sami M.: Deniz Ticareti Hukuku II, 2. Baskı, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1971.
• ÖRSEL, Sercan: Navlun Sözleşmeleri Bakımından Taşıyanın Zıya, Hasar ve Geç Teslimden Kaynaklanan Sorumluluğu ve Sorumluluğun Sınırlandırılması, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• RABE, Dieter / BAHNSEN, Kay Uwe (Hrsg.): Seehandelsrecht, 5. Baskı, C. H. Beck Verlag, München, 2018 (Yazar, Rabe/Bahnsen).
• RAMMING, Klaus: “FCL - und LCL-Verschiffungen”, Recht der Transportwirtschaft, 2019, Sayı 11, s. 401-410.
• SCHLEGELBERGER, Franz / LIESECKE, Rudolf: Seehandelsrecht, 2. Baskı, De Gruyter, Berlin/Frankfurt a. M., 1964.
• SCHMIDT, Christine (Red.): Münchener Kommentar zum Handelsgesetzbuch Bd. 7, 5. Baskı, C. H. Beck Verlag, München, 2023 (Yazar, MüKo-HGB).
• SEVEN, Vural: Taşıyıcının Yüke Özen Borcunun İhlalinden (Yük Zıya ve Hasarından) Doğan Sorumluluğu, Yetkin Yayınları, Ankara, 2003.
• SİLAHTAROĞLU, Elvin Kerime: “Covid Salgınının Karayolu ile Eşya Taşıma Sözleşmesinde Taşıyıcının Eşyanın Geç Tesliminden İleri Gelen Sorumluluğuna Etkisinin 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Hükümleri Kapsamında Değerlendirilmesi”, (Ed.) SUR, Melda / KASAPOĞLU Turhan, Mine: COVID-19 ve Hukuk Sempozyumu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021, s. 121-145.
• SÖZER, Bülent: Deniz Ticareti Hukuku Cilt I, 6. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2022.
• SÜZEL, Cüneyt: Deniz Ticaret Hukukunda Taşıtan ve Yükleten, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• ŞEKER, Hakan: Taşıyanın Navlun Sözleşmesinden Doğan Sorumluluğu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020.
• ŞENOCAK, Kemal: “Kara Taşıma Hukuku Açısından COVID-19 Tedbirlerinin Değerlendirilmesi”, (Ed.) ŞENOCAK, Kemal: COVID-19 Küresel Salgınının Hukuktaki Yansımaları, Yetkin Yayınları, Ankara, 2021, s. 395-421.
• TEKİL, Fahiman: Deniz Ticaret Hukuku, Ofset, İstanbul, 1970.
• TEKİN, Safa Murat: Navlun Sözleşmelerinde Taşıyanın Sorumluluğu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• TETLEY, William: Marine Cargo Claims I, 3. Baskı, International Shipping Publications, Montreal, 1988.
• TOPSOY, FEVZİ: “Garanti Mektubu Karşılığında Düzenlenen Temiz Konişmentolardan Dolayı Taşıyanın Sorumluluğu”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2012, Cilt 18, Sayı 2, s. 545-584.
• TREITEL, Sir Guenter / REYNOLDS, Francis M.B.: Carver on Bill of Lading, 2. Baskı, Sweet&Maxwell, London, 2005.
• TUNCA ÖZCAN, Zeynep: Uluslararası Deniz Ticareti Hukukunda Temiz Konişmento, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• TÜRKEN, Şafak: 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Deniz Taşımacılığında Taşıyanın Eşyanın Zıyaı, Hasarı Ya Da Geç Tesliminden Doğan Sorumluluğu, Bilge Yayınevi, Ankara, 2019.
• UHLMANN, Gene-Eric: “Die Haftung für Drittschäden aufgrund der unzureichenden Sicherung des Gutes im Container”, Recht der Transportwirtschaft, 2019, Sayı 8, s. 293-298.
• ÜLGENER, M. Fehmi: Taşıyanın Sorumsuzluk Halleri, Der Yayınları, İstanbul, 1991 (Sorumsuzluk Halleri).
• WÜSTENDÖRFER, Hans: Neuzeitliches Seehandelsrecht mit besonderer Berücksichtigung des angloamerikanischen und des internationalen Rechts, Karl F. Wede Verlag, Tübingen, 1950.
• YAZICIOĞLU, Emine: Hamburg Kuralları’na Göre Taşıyanın Sorumluluğu - Lahey/Visby Kuralları ile Karşılaştırmalı Olarak, Ofset, İstanbul, 2000 (Hamburg Kuralları).
• YAZICIOĞLU, Emine: Kender-Çetingil Deniz Ticareti Hukuku, 17. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2022 (Deniz Ticareti Hukuku).
• YAZICIOĞLU, Emine: “Deniz Yolu ile Eşya Taşımalarında Geç Teslimden İleri Gelen Zararlardan Sorumluluk”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, 2002, Cilt 22, Sayı 2, s. 1039-1055 (Geç Teslim).
• YEŞİLOVA, Ecehan: Konişmentonun İspat Kuvveti, Güncel Hukuk Yayınları, İzmir, 2006.
• YETİŞ ŞAMLI, Kübra: “COVID-19 Pandemisinin Taşıyanın Sorumluluğu ve Navlun Alacağı Üzerindeki Etkileri”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 2020, Cilt 78, Sayı 2, s. 299-331 (Pandemi).
• YETİŞ ŞAMLI, Kübra: Taşıyanın Zıya, Hasar ve Geç Teslimden Doğan Sorumluluğu, 2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2013 (Sorumluluk).