Görünüşte Mirasçılık: Ölüme Bağlı Tasarrufta Es Geçilen Saklı Paylı Muhtemel Mirasçının Mirasçılığı

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 543 - 563, 01.08.2024

Özgür Güvenç

https://doi.org/10.54699/andhd.1474544

Öz

Mirasbırakanın, ölüme bağlı tasarrufunda tüm mirasını başka yasal ya da atanmış mirasçılara bıraktığı, yasal mirasçılarından birine veya birkaçına ise hiç pay ayırmadığı ihtimalde, kendisine pay ayrılmayan kişi ya da kişiler es geçilen mirasçı olarak nitelendirilir. Saklı paylı muhtemel mirasçının ölüme bağlı tasarrufta bu şekilde es geçilmesi örtülü bir mirasçılıktan çıkarma olarak yorumlanmalıdır. Tasarrufta çıkarma sebebi belirtilmemiş olacağından es geçilen, bu tasarrufa karşı TMK m. 512/III uyarınca tenkis davası açabilir. Es geçilen ayrıca, TMK m. 557’de öngörülen genel iptal sebeplerinden birinin mevcut olması hâlinde iptal davası açma yoluna gidebilir. Es geçilen, örtülü çıkarma tasarrufuna karşı bu davaları açma hakkını haiz bulunduğu sürece “görünüşte mirasçı” olarak nitelendirilir. Görünüşte mirasçı, mirasçı sıfatını haiz değildir. Bu doğrultuda o, terekedeki mallar üzerinde hak iddia edemez ve tereke borçlarından da sorumlu olmaz. Tenkis ya da iptal davası açması ve bu davaların olumlu sonuçlanması hâlinde görünüşte mirasçı, mirasbırakanın ölümü anına etkili olarak mirasçı sıfatını kazanır. Aksi hâlde ise o, hak düşürücü sürelerin geçmesiyle ya da başka bir sebeple tenkis veya iptal davası açma hakkını yitirdiği anda mirasçı sıfatını kesin olarak elde edememiş olur. Mirasçı sıfatının bulunmaması, görünüşte mirasçıyı tereke içeriğine ve mirasbırakanın sağlığında yaptığı kazandırmalara ilişkin bilgi edinme hususunda dezavantajlı bir konumda bırakır. Bu dezavantajın bertaraf edilebilmesi için TMK m. 619 vd. düzenlemelerinin kıyasen uygulanmasıyla görünüşte mirasçıya resmî defter tutulmasını talep hakkı tanınması kanaatimizce isabetli olur.

Anahtar Kelimeler

Ölüme Bağlı Tasarruf, Es Geçilen Mirasçı, Saklı Paylı Mirasçı, Görünüşte Mirasçılık, Mirasçılıktan Çıkarma

Virtual Heirship: The Heirship of a Passed-Over Heir with a Statutory Entitlement

Öz

When testator leaves his entire estate to other statutory or named heirs in his testamentary disposition and does not allocate any share to one of his statutory heirs, the person to whom no share is allocated is considered as passed-over heir. The passing over of a potential heir with a statutory entitlement should be interpreted as an implicit disinheritance. Since the ground of disinheritance is not stated, passed-over heir may file an action for abatement pursuant to Art. 512/III of the TCC. He is also entitled to file an action for annulment in case one of the general grounds stipulated under Art. 557 of the TCC is available. As long as passed-over heir has the right to file these actions, he is considered as a “virtual heir”. Virtual heir does not have the title of heir. Consequently, he has no rights to the estate and is not liable for the debts of the deceased. Upon the filing and acceptance of a lawsuit for abatement or annulment, he acquires the status of heir with effect from the testator’s death. Otherwise, he loses the possibility of being an heir when he loses the right to file these actions. The lack of heir status puts virtual heir at a disadvantage in obtaining information about the estate and the testator’s dispositions inter vivos. To eliminate this disadvantage, virtual heir should be granted the right to request a public inventory on the basis of an analogous application of Art. 619 et seq. of the TCC.

Anahtar Kelimeler

Testamentary Disposition, Passed-Over Heir, Heir with a Statutory Entitlement, Virtual Heirship, Disinheritance

Kaynakça

• ABT, Daniel / WEIBEL, Thomas (Hrsg.): Praxiskommentar Erbrecht, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel, 2007.
• ANTALYA, Osman Gökhan: Marmara Hukuk Yorumu, Cilt III, Miras Hukuku, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• ARBEK, Ömer: Miras Hukukunda Ölüme Bağlı İşlemlerde İrade Serbestisi Sınırları ve Müeyyidesi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013.
• ARNET, Ruth / BREITSCHMID, Peter / JUNGO, Alexandra (Hrsg.): CHK - Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Erbrecht (Art. 457-640 ZGB), 4. Baskı, Schulthess Verlag, Zürich, 2023 (Yazar, CHK).
• AYAN, Mehmet: Miras Hukuku, 9. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• AYDOS, Oğuz Sadık: Pratik Miras Hukuku, 3. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara, 2023.
• BAYDAR, Utku: Türk Medeni Kanununa Göre Mirasçılıktan Çıkarma, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2005.
• BAYRAMOĞLU, Necati Şükrü: “Mirasçıların Bilgilendirme Yükümlülükleri”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021, Cilt 16, Sayı 2, s. 191-216.
• BECK, Alexander: Grundriss des schweizerischen Erbrechts, 2. Baskı, Stämpfli Verlag, Bern, 1976.
• BOLLAG, Jacob: Der virtuelle Erbe - Analyse und Weiterentwicklung der Theorie von der virtuellen Erbenstellung, Schulthess Verlag, Zürich, 2021.
• BRÜCKNER, Christian / WEIBEL, Thomas / PESENTI, Francesca: Die erbrechtliche Klagen, 4. Baskı, Schulthess Verlag, Zürich, 2022.
• ÇABRİ, Sezer: Miras Hukuku Şerhi (TMK m. 495-574), Cilt I, 2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2022.
• ÇAĞA, Tahir: Mahfuz Hisseli Mirasçıların Hukukî Vaziyeti, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul, 1950.
• ÇAKIN, Nur: “Türk Hukukunda Mirastan Iskat ile İlgili Problemler - Mirastan Iskat”, Ankara Barosu Dergisi, 1974, Sayı 3, s. 523-536.
• ÇUBUKLUGİL, Rıza: “Mirastan Adi Iskatın Hukuki Mahiyeti ve Sebepleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1950, Cilt 7, Sayı 3-4, s. 441-467.
• DRUEY, Jean Nicolas: Grundriss des Erbrechts, 5. Baskı, Stämpfli Verlag, Bern, 2002.
• DURAL, Mustafa / ÖZ, Turgut: Türk Özel Hukuku, Cilt IV, Miras Hukuku, 19. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2023.
• EDER, Karoline: Der übergangene Pflichtteilserbe und sein Forum, Schulthess Verlag, Zürich, 2015.
• EITEL, Paul / ZEITER, Alexandra: “Öffentliches Inventar und (vollständig übergangener) virtueller Erbe”, successio, 2019, s. 292-297.
• EREN, Fikret / YÜCER AKTÜRK, İpek: Türk Miras Hukuku, 5. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• ERGÜNE, Mehmet Serkan: Vasiyetnamenin Yorumu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• ERSÖZ, Oğuz: “Mirasçılıktan Cezalandırıcı Çıkarma”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 2019, Cilt 7, Sayı 14, s. 195-254.
• ESCHER, Arnold: Zürcher Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Bd. III/1: Die Erben (Art. 457-536), 3. Baskı, Schulthess Verlag, Zürich, 1959.
• GÖKSU, Tarkan: “Informationsrechte der Erben”, Aktuelle Juristische Praxis, 2012, s. 953-965.
• GÖNEN, Doruk: “Cezai Mirasçılıktan Çıkarmanın Amacı ve Cezai Mirasçılıktan Çıkarmaya Tabi Kişilerin Kapsamı”, Prof. Dr. Hasan Erman’a Armağan, Der Yayınları, İstanbul, 2015, s. 327-340.
• GUBSER, Michael: Strafenterbung de lege lata – de lege ferenda, Doktora Tezi, Rechtswissenschaftliche Fakultät der Universität Zürich, Zürich, 2001.
• HATEMİ, Hüseyin: Miras Hukuku, 7. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• HONSELL, Heinrich / VOGT, Nedim Peter / GEISER, Thomas (Hrsg.): Basler Kommentar, Zivilgesetzbuch II (Art. 457-977 ZGB, Art. 1-61 SchlT ZGB), 5. Baskı, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel, 2015 (Yazar, BSK).
• HRUBESCH-MILLAUER, Stephanie / BOSSHARDT, Martina / KOCHER, Moritz B.: “Rechtsbegehren im Erbrecht”, successio, 2018, s. 4-30.
• İMRE, Zahit / ERMAN, Hasan: Miras Hukuku, 12. Baskı, Der Yayınları, İstanbul, 2016.
• İNAN, Ali Naim / ERTAŞ, Şeref / ALBAŞ, Hakan: Miras Hukuku, 12. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024.
• İŞGÜZAR, Hasan / DEMİR, Mehmet / YILMAZ, Süleyman: Miras Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• JAKOB, Dominique / DARDEL, Daniela: “Der Schutz des virtuellen Erben”, Aktuelle Juristische Praxis, 2014, s. 462-476.
• KARTAL, Dilşah Buşra: “Yargıtay Kararları Işığında Mirasçılıktan Çıkarmanın Geçerlilik Şartları”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2022, Cilt 30, Sayı 2, s. 605-636.
• KESKİN, A. Dilşad / DEMİRCİOĞLU, H. Reyhan: Medeni Hukuk - II (Eşya Hukuku - Miras Hukuku), 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M.: Miras Hukuku, 8. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2018.
• KLAUS, Roman: Pflichtteilsrecht und güterrechtliche Verfügungen, Schulthess Verlag, Zürich, 1971.
• KOCAAĞA, Köksal: “Mirasçılık Belgesi (MK m. 598)”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2005, Cilt 9, Sayı 1-2, s. 87-109.
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip: Miras Hukuku, 3. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1987.
• KURŞAT, Zekeriya: Terekenin Korunması Önlemleri, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2010.
• MEYER, Caroline B.: “Die Rechtsstellung des teilweise oder vollständig übergangenen Pflichtteilserben”, Basler Juristische Mitteilungen, 2008, s. 177-211.
• OĞUZMAN, M. Kemal: Miras Hukuku, 6. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1995.
• ÖZDEMİR, Hayrunnisa: Türk Medeni Kanununa Göre Mirasın Paylaşılması Şerhi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2019.
• ÖZTAN, Bilge: Miras Hukuku, 7. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2016.
• PALTZER, Edgar H. / FEHR, Marco: “Virtuelle Erben und ihr Recht auf Auskunft und Information”, successio, 2022, s. 330-336.
• PIOTET, Paul: “La protection du réservataire en droit successoral suisse”, Zeitschrift für schweizerisches Recht Neue Folge, 1972, Cilt 91, Sayı 1, s. 25-54 (La protection).
• PIOTET, Paul: Schweizerisches Privatrecht, Bd. IV/I: Erbrecht, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel-Stuttgart, 1978 (SPR IV/1).
• RAEMY, Reinold: Das Pflichtteilsrecht und die Erbenqualität, Universitätsverlag Freiburg Schweiz, Freiburg, 1982.
• RAVEANE, Zeno: Erbrechtliche Informationsansprüche und ihre Durchsetzung, Schulthess Verlag, Zürich-Basel-Genf, 2017.
• RÖSLI, Arnold: Herabsetzungsklage und Ausgleichung im schweizerischen Zivilgesetzbuch (Art. 522-533 und 626-633), Doktora Tezi, Rechts- und staatswissenschaftliche Fakultät der Universität Zürich, Zürich, 1935.
• SÄCKER, Franz Jürgen / RIXECKER, Roland / OETKER, Hartmut / LIMPERG, Bettina (Hrsg.): Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Bd. 11: Erbrecht (§§ 1922-2385, §§ 27-35 BeurkG), 9. Baskı, Verlag C. H. Beck, München, 2022.
• SCHILLER, Fritz: Pflichtteil, Pflichtteilswert und Teilungsvorschrift nach Z.G.B., Buchdruckerei Erwinia, Strassburg-Neudorf, 1928.
• SCHRÖDER, Andreas: “Erbrechtliche Informationsansprüche oder: die Geister, die ich rief…”, successio, 2011, s. 189-202 (Informationsansprüche).
• SCHRÖDER, Andreas: Informationspflichten im Erbrecht, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel, 2000 (Informationspflicthen).
• SEILER, Benedikt: Die erbrechtliche Ungültigkeit, Schulthess Verlag, Zürich, 2017.
• SEROZAN, Rona / ENGİN, Baki İlkay: Miras Hukuku, 8. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• SOMMER, Eduard: Die Erbbescheinigung nach schweizerischem Recht, Buchdruckerei A. Stutz & Co., Wädenswil, 1941.
• STRAZZER, René: “Der virtuelle Erbe - eine Rechtsfigur mit prozessualen Tücken für den Anwalt Bemerkungen zu einem (nicht publizierten) Urteil des Bezirksgerichtes Zürich vom 16. Dezember 2008”, successio, 2010, s. 147-152 (Der virtuelle Erbe).
• STRAZZER, René: “Keine Erbbescheinigung für den übergangenen Pflichtteilserben”, successio, 2014, s. 316-322.
• STRAZZER, René / ZEITER, Alexandra: “Neues vom virtuellen Erben”, successio, 2018, s. 142-148.
• SUTTER-SOMM, Thomas / LÖTSCHER, Cordula: “Der Erbrechtsprozess unter der Schweizerischen ZPO und seine Stolpersteine für die Praxis”, successio, 2013, s. 354-368.
• ŞENOCAK, Zarife: “Cezaî Iskat ve Cezaî Iskatın Hükümleri”, Prof. Dr. Ali Bozer’e Armağan, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1998, s. 421-429.
• TANRIVERDİ, Ali Deniz: Türk Medeni Hukukunda Mirasçılıktan Çıkarma, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya, 2008.
• TONGSİR, Ferih Bediî: Türk Hukukunda Mirastan Iskat, Doçentlik Tezi, İstanbul, 1956.
• TUOR, Peter: Berner Kommentar, Bd. III/1: Die Erben (Art. 457-536), 2. Baskı, Stämpfli Verlag, 1952.
• TUOR, Peter / PICENONI, Vito: Berner Kommentar, Bd. III/2: Der Erbgang (Art. 537-640 ZGB), Stämpfli Verlag, Bern, 1966.
• TUOR, Peter / SCHNYDER, Bernhard / SCHMID, Jörg / JUNGO, Alexandra: Das Schweizerische Zivilgesetzbuch, 13. Baskı, Schulthess Verlag, Zürich, 2009.
• WALDMANN, Yves: Informationsbeschaffung durch Zivilprozess, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel, 2009.
• WEIMAR, Peter: Berner Kommentar, Bd. III/1/1/1: Die gesetzlichen Erben; Die Verfügungsfähigkeit, Die Verfügungsfreiheit, Die Verfügungsarten, Die Verfügungsformen (Art. 457-516 ZGB), Stämpfli Verlag, Bern, 2009.
• WOLF, Stephan / GENNA, Gian Sandro: Schweizerisches Privatrecht, Bd. IV/I: Erbrecht, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel, 2012.
• YAĞCI, Kürşad: Cezai Mirasçılıktan Çıkarma (Cezai Iskat), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2013.
• YILMAZ, Süleyman: Medeni Hukuk, Cilt IV, Miras Hukuku, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2024.