Üretken Yapay Zekâ Tarafından Üretilen Fikri Ürünlerde Yapay Zekânın Eser Sahipliği ve Telif Hakkı

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 457 - 480, 18.02.2025

Umut Altınmakas

https://doi.org/10.54699/andhd.1574273

Öz

Yapay zekâ, adından da anlaşılacağı üzere yalnız insana özgü olduğu düşünülen zekâ olgusunun insan dışı bir sistemde yapay yollarla yeniden yaratılması amacı üzerine oluşturulmuş bir kavramdır. İnsan zekâsının yapay yollarla tekrar meydana getirilmesi isteği doğrultusunda gerçekleştirilen çalışmalar sonucunda gelişmişlikleri ve özelliklerine göre çeşitli yapay zekâ türleri ortaya çıkmıştır. Yapay zekânın insanlardan bağımsız bir şekilde hareket edebilmesine olanak sağlayan çeşitli öğrenme şekillerinin de geliştirilmesiyle yapay zekâ sistemlerinin üretkenliği her geçen gün artmaktadır. Yapay zekânın ortaya koyduğu fikri ürünlerin toplum için bir değer yaratması, yapay zekâyı kendisiyle benzeştiren insanoğlunu bazı sorular sormaya itmiş, bu yolla yapay zekâ tarafından ortaya koyulan fikri ürünlerin bir eser niteliği taşıyıp taşımadığı sorusu ortaya çıkmıştır. Buna ek olarak yapay zekâ tarafından üretilen fikri ürünlerin eser niteliği taşıdığı kabul edildiğinde söz konusu eserler üzerinde yapay zekânın eser sahipliğinin söz konusu olup olmayacağı ve buna bağlı olarak telif haklarının yapay zekâya özgülenip özgülenemeyeceği şeklinde çeşitli sorular ortaya çıkmıştır. Bu soruları cevaplayacak bir hukuki bir düzenlemenin henüz getirilmemiş olması söz konusu soruların çeşitli açılardan değerlendirilmesini gerekli kılmaktadır. Bu çalışmanın ilk bölümünde yapay zekâ kavramı tanımlanmış, yapay zekâya özgü öğrenme şekilleri ele alınmıştır. İkinci bölümde ise eser kavramı incelenerek yapay zekânın ortaya koyduğu fikri ürünlerin eser niteliği taşıyıp taşımadığı değerlendirilmiş, devamında ise yapay zekânın söz konusu ürünler üzerindeki eser sahipliği tartışılarak yapay zekânın fikri ürün üzerindeki potansiyel telif hakkına sahipliği konusuna değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zekâ, Derin Öğrenme, Fikri Ürün, Eser Sahipliği, Telif Hakkı

The Authorship and Copyright of Intellectual Works Produced by Generative Artificial Intelligence

Öz

Artificial intelligence (AI), as the term suggests, is a concept developed with the aim of artificially recreating the phenomenon of intelligence, which is considered unique to humans, within a non-human system. As a result of various studies conducted in the pursuit of artificially replicating human intelligence, different types of AI have emerged based on their advancements and characteristics. The development of various learning methods that enable AI to operate independently of humans has also contributed to the increasing productivity of AI systems over time. The ability of AI to generate intellectual works that create value for society has prompted humanity, which finds resemblances of itself in the AI, to ask certain questions. This has led to inquiries regarding whether the intellectual works produced by AI possess the characteristics of a work. Additionally, if it is accepted that the intellectual works generated by AI qualify as works, various questions arise concerning the authorship of these works by AI and whether copyright can be attributed to AI. The absence of legal regulations addressing these questions necessitates a multifaceted evaluation of these issues. In the first section of this study, the concept of artificial intelligence is defined, and the specific learning methods associated with AI are discussed. The second section examines the concept of a work, evaluating whether the intellectual works produced by AI qualify as works, followed by a discussion on the authorship of these works and the potential copyright entitlements of AI regarding these intellectual works.

Anahtar Kelimeler

Artificial Intelligence, Deep Learning, Intellectual Works, Authorship, Copyright

Kaynakça

• AKKURT, Sinan Sami: “Yapay Zekânın Otonom Davranışlarından Kaynaklanan Hukukî Sorumluluk”, Dicle Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu Dicle Adalet Dergisi, 2022, Cilt 6, Sayı 1, s. 39-59.
• AKTÜRK, Emrah: “Telif Hakkının Yapay Zekâ Ürünleri Açısından Değerlendirilmesi”, Çukurova Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2024, Sayı 5, s. 192-235.
• ALEMDAR ÇATALBAŞ, Sinem: “Yapay Zekâlı Robotlar Sanatçının Rolüne Bürünebilir mi?”, yedi: Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, 2024, Sayı 31, s. 29-43.
• ASLAN, Belgin: “Yaratıcılık, Orijinallik Ve Hususiyet Kavramlarının Üretken Otonom Yapay Zekâ Sistemlerine Yansımaları Ve Fikri Haklar Boyutuyla Değerlendirilmesi”, Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, 2024, Cilt 10, Sayı 1, s. 3-23.
• AYAN, Mehmet / AYAN, Nurşen: Kişiler Hukuku, 8. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2016.
• BAK, Başak: “Medeni Hukuk Açısından Yapay Zekânın Hukuki Statüsü ve Yapay Zekâ Kullanımından Doğan Hukuki Sorumluluk”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 2018, Cilt 9, Sayı 35, s. 211-232.
• BAYAMLIOĞLU, Emre: “Akıllı Yazılımlar ve Hukuki Statüsü: Yapay Zekâ ve Kişilik Üzerine Bir Deneme”, (Ed.)
• İNCEOĞLU, Mehmet Murat: Uğur Alacakaptan’a Armağan Cilt 2, 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2008, s. 131-140.
• BELLMAN, Richard E: An Introduction to Artificial Intelligence: Can Computers Think, 1. Baskı, Boyd & Fraser Publishing Company, San Francisco, 1978.
• BER, Ahmet Said: “Yapay Zekânın Hukuki Statüsü ve Kişilik Hakkı Kapsamında Değerlendirilmesi”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 2019, Cilt 7, Sayı 13, s. 57-100.
• BORA ÇINAR, Sevda: “Fikri Mülkiyet Hukukunun DABUS’la İmtihanı: Yapay Zekâ Sistemleri Buluş Sahibi Olarak Kabul Edilebilir Mi?”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2023, Cilt 14, Sayı 2, s. 387-400.
• BOZKURT YÜKSEL, Armağan Ebru / BAK, Başak / YÜKSEL, Sera Reyhani / ASLANOVA, Kemale: Fütürist Hukuk, 1. Baskı, Aristo Yayınları, İstanbul, 2018.
• CHESTERMAN, Simon: “Artificial Intelligence And The Limits Of Legal Personality”, International & Comparative Law Quarterly, 2020, Cilt 69, Sayı 4, s. 819-844.
• COLLINS, Hugh: Marxism and Law, Reprinted Edition, Oxford University Press, Oxford, 1996.
• ÇELİK, Özer: “A Research on Machine Learning Methods and Its Applications”, Journal of Educational Technology and Online Learning, 2018, Cilt 1, Sayı 3, s. 25-40.
• DOĞAN, Erdem: “Dijital Çağda Yeni Bir Hukuki Kişilik Arayışı: Yapay Zekâ”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2022, Sayı 158, s. 213-256.
• DOĞAN, Erdem: Yapay Zekânın Hukukî Statüsü Ve Hukukî Sorumluluğu, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2022.
• ELMAS, Çetin: Yapay: Zekâ Uygulamaları, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• EVRENSEL, H. Alperen: Telif Hakkı Sözleşmesi ve Hakların Devri, 3. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024.
• FİLORİNALI, Kardelen: Fikir Ve Sanat Eserleri Hukuku Açısından NFT’ler, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• GERTH, Hans / MILLS, Wright. C.: From Max Weber: Essays in Sociology, 2. Baskı, Oxford University Press, New York, 1958.
• GÖZÜBÜYÜK, Barış: “Yapay Zekânın Meydana Getirdiği Fikri Ürünlere İlişkin 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Kırıkkale Hukuk Mecmuası, 2021, Cilt 1, Sayı 1, s. 54-81.
• GÜÇLÜTÜRK, Osman Gazi: “ChatGPT İle Üretilen Fikri İçeriklerin Eser Niteliğinin 5846 Sayılı Fikir Ve Sanat Eserleri Kanunu Bakımından Değerlendirilmesi”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2022, Cilt 21, Sayı 2, s. 1899-1918.
• HIRSCH, Ernst: Fikrî ve Sınai Haklar, 1. Baskı, Ar Basımevi, Ankara, 1948.
• HUBBARDA F. Patrick: “Do Androids Dream? Personhood and Intelligent Artifacts”, Temple Law Rewiev, 2011, Cilt 83, s. 405-474.
• İNİK, Özkan / ÜLKER, Erkan: “Derin Öğrenme ve Görüntü Analizinde Kullanılan Derin Öğrenme Modelleri”, Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 2017, Cilt 6, Sayı 3, s. 85-104.
• İŞLER ALBAYRAK, Fatma Dilara: Yapay Zekânın Patent Hukuku Çerçevesinde Buluş Sahipliği, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2023.
• KALBERG, Stephan: “Max Weber’s Types of Rationality: Cornerstones for the Analysis of Rationalization Processes in History”, The American Journal of Sociology, 1980, Cilt 85, Sayı 5, s. 1145-1179.
• KAPLAN, Jerry: Artificial Intelligence, What Everyone Needs To Know, 1. Baskı, Oxford University Press, Amerika, 2016.
• KARA KILIÇARSLAN, Seda: “Yapay Zekânın Hukuki Statüsü ve Hukuki Kişiliği Üzerine Tartışmalar”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 2019, Sayı 2, s. 363-389.
• KARASU, Rauf / SULUK, Cahit / NAL, Temel: Fikri Mülkiyet Hukuku, 7. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• KAYIHAN, Şaban: Kişiler Hukuku, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M.: Sınai Haklarla Karşılaştırmalı Fikri Haklar, 4. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara, 2018.
• LEE, Jyh-Ann / HILTY, Reto M. / LIU, Kung-Chung: “The Broader Picture and Structure of the Book”, (Ed.) LEE, Jyh-Ann / HILTY, Reto M. / LIU, Kung-Chung: Artificial Intelligence and Intellectual Property, Oxford University Press, Oxford, 2021, s. 1-7.
• LENAU, Torben A. / CHEONG, Hyunmin / SHU, L. H.: “Sensing in Nature: Using Biomimetics for Design of Sensors”, Sensor Review, 2008, Cilt 28, Sayı 4, s. 311-316.
• MAMAN, Ayşenur: Telif Hakkı Kapsamında Yapay Zekâ Ve Ürünlerinin Eser Niteliği, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023.
• MARTINEZ, Rex: “Artificial Intelligence: ‘Distinguishing Between Types & Definitions’”, Nevada Law Journal, 2019, Cilt 19, Sayı 3, s. 1015-1042.
• MEYDANCI, Burak: Yapay Zekâ Ve Ürünlerinin Fikri Mülkiyet Hukukunda Korunması, Doktora Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, 2023.
• MITCHELL, Tom M.: Machine Learning, 1. Baskı, McGraw-Hill, New York, 1997.
• NEWELL, Allen: A Guide To The General Problem –Solver Program GPS-2-2, 1. Baskı, The Rand Cooperation, Amerika, 1963, s. 95.
• NG, Gee Wah / LEUNG, Wang Chi: “Strong Artificial Intelligence and Consciousness”, Journal of Artifcial Intelligence and Consciousness, 2020, Cilt 7, Sayı 1, s. 63-72.
• ONUR, Ferhat: “On the Relationship Between General Artificial Intelligence and Consciousness”, İstanbul University Press, 2024, Sayı 60, s. 15-23.
• ÖZÇİFT, Akın / ÇELİKTEN, Azer / AKARSU, Kamil: Yapay Zekâ Kavramlarına Giriş, 1. Baskı, Gece Kitaplığı, Ankara, 2020.
• ÖZDAL, Mehmet Akif: “Yapay Zekâ İle Üretilen Görsel Ve İllüstrasyon Eserlerinin Telif Hakları Ve Kişisel Veri Güvenliği”, İstanbul Arel Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Disiplinlerarası Yenilik Araştırmaları Dergisi, 2024, Cilt 4, Sayı 1, s. 7-31.
• ROSATI, Eleonora: “The Monkey Selfie Case and the Concept of Authorship: an EU Perspective”, Oxford University Journal of Intellectual Property Law & Practice, 2017, Cilt 12, Sayı 12, s. 973-977.
• RUSSELL, Stuart / NORVIG, Peter: Artificial Intelligence A Modern Approach, 4. Baskı, Pearson, England, 2020. SAVAŞ, Suna: Fikir ve Sanat Eserleri Hukukunda Yapay Zeka Tarafından Meydana Getirilen Eserlerde Hak Sahipliği, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024.
• SEARLE, John R.: “Minds, Brains, And Programs”, Behavioral and Brain Sciences, 1980, Cilt 3, Sayı 3, s. 417-457.
• STENE, Sindre Berg / YILDIRIM, Sule: “A Survey on the Need and Use of AI in Game Agents”, (Ed.) CAKAJ, Shkelzen: Modeling Simulation and Optimization, 1. Baskı, IntechOpen, Rijeka, 2010, s. 225-238.
• STERNBERG, Robert J.: “Intelligence”, Dialogues in Clinical Neuroscience, 2012, Cilt 14, Sayı 1, s. 19-27.
• TEKİNALP, Ünal: Fikri Mülkiyet Hukuku, 7. Baskı, Arıkan Basım, İstanbul, 2005.
• TIA KOTKE, Jeniffer: Exploring the Ethics of AI Self-Awareness, Seminar Thesis, University of Hamburg Departmant of Computer Science, Hamburg, 2023.
• TURING, Alan Mathison: “Computing Machinery and Intelligence”, Mind: A Quarterly Review of Psychology And Philosophy, 1950, Cilt 59, Sayı 236, s. 433-460.
• YALÇINKAYA, Atahan: “Yapay Zeka Tarafından Meydana Getirilen Eserlerde Eser Sahipliği”, İstanbul Barosu Dergisi, 2023, Cilt 97, Sayı 1, s. 109-127.
• YEDEK, Burakcan: Patent Hukuku Açısından Yapay Zeka, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2023, s. 146.
• YENİCE CEYLAN, Özge: “Yapay Zekânın Hukuki Statüsünün Değerlendirilmesi”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2024, Cilt 10, Sayı 1, s. 35-52.