Mevlânâ Halidi Bağdâdî’den Günümüze Cizre’de Faaliyet Göstermiş Tarikatlar ve Temsilcileri

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 6, 1901 - 1910, 11.12.2020

Mesut Yiğit

https://doi.org/10.18506/anemon.683075

Cited By: 1

Öz

Tasavvuf tarihinde önemli bir konuma sahip olan Cizre, Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’den sonra Nakşî-Hâlidî, Kâdirî ve Rufâî yolunun büyüklerinin yoğunlukla yetiştiği bir yerdir. İslam tarihinde ilim, kültür ve sanatta merkezi bir konumda olmasına rağmen Cizre’de yaşayan ve faaliyet gösteren mutasavvıflar hakkında sadra şifa bir araştırma yapılmamıştır. Yapılan bazı araştırmalar da genelde Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin son halifelerinden, Cizre’nin önemli âlimlerinden olan Şeyh Hâlid-i Cezerî ve halifeleri ekseninde olduğu için kapsayıcı olamamıştır. Buna göre Cizre’de bulunan Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin baş halifesi Şeyh Osman Siracüddin et-Tavîlî yoluna bağlı halifelerle Kâdirî ve Rufâî halifelerinin de hayatlarının incelenip ilim ve fikir dünyasına ulaştırılması elzem görülmektedir. Bu amaçla tasavvuf düşüncesinin yaşanıp geliştiği merkezlerden biri olan Cizre’nin mutasavvıflarının en azından belirli bir kısmını tanıtmanın temel hedefimiz olduğunu belirtmek isteriz.

Anahtar Kelimeler

Cizre, Kadiriyye, Nakşibendiyye, Rufaiyye

Sects And Theır Representatıves That Have Been Actıved In Cızre From Mawlana Khalıd-ı Baghdadı To Current

Öz

Cizre, which has an important position in the history of Sufism, is a place where the elders of the Naqshbandi-Khalidi, Qadiri and Rifa’i grow up densely after Mawlana Khalid-i Baghdadi. Despite the fact that it occupies a central place in science, culture and art in the history of Islam, no remarkable research has been conducted on the Sufis living in Cizre. Some researches have not been inclusive since it is in the axis of Sheikh Khalid-i Jazari and his caliphs, both one of the important scholars of Cizre and one of the last caliphs of Mawlana Khalid-i Baghdadi. According to this, it is essential to examine the lives of the caliphs of the Qadiri and Rifa'i and the caliphs connected to Uthman Sirâj-ud-Dîn at-Tavîlî,the chief caliph of Mawlana Khalid-i Baghdadi in Cizre. For this purpose, we would like to state that it is our main goal to introduce at least a certain part of the Sufis of this city, which is one of the centers where Sufi thought is experienced and developed.

Anahtar Kelimeler

Cizre, Qadiriyya, Naqshbandiyya, Rifa'iyya

Kaynakça

• Adak, Abdurrahman. “SEYDA, Muhammed Said”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/20-21. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Agitoğlu, Nurullah. “Hadîs Usûlü Konularına Dair Bir Risale: Muhammed Nurullah Seyda’nın es-Sahîfetü’s-Sâlise fî Usûli’l-Hadîs’i”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/14 (2015), 7-22.
• Ali, Hüseyin Bekir. “el-Kabâilu’l-Arabiyyeti Fî’l-Cezîreti’l-Furâtiyyeti’l-‘Ulyâ Fî Türkiyâ”. Mecelletu Ceylu’l-Ulumi’l-İnsaniyyeti ve’l-İctima’iyye. 4/37. (Aralık 2017), 109-125.
• Avcı, Casim. “Tağlib”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 39/374-375., İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Bardakçı, Mehmet Necmettin. Doğuştan Günümüze Tasavvuf ve Tarikatlar. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2. Basım, 2016.
• Baytâr, Abdurrezzak. Hilyetü’l-Beşer fî Tarîhi’l-Karni’s-Sâlisi Aşer. (2. bs.), thk. Muhammed Behcet el-Baytâr. Beyrut: Dâru Sâdır, 2. Basım 1993.
• Baz, İbrahim “Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin Halifelerinden Şeyh Hâlid-i Cezerî ve Basret Dergâhı”, tasavvuf ilmî ve akademik araştırma dergisi 2/32 (Temmuz 2013), 139-167.
• Baz, İbrahim. “SEYDA Muhammed Nurullah”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi Ek-2/505. İstanbul: TDV Yayınları, 2016.
• Baz, İbrahim. “Şırnak Bölgesindeki Nakşî Şeyh Aileleri ve İdil’de yaşayan Mutasavvıflar”. Geçmişten Günümüze İdil Sempozyumu. ed. M. Nesim Doru. 1/347-361. İstanbul: Sanart Ajans, 2011.
• Bilge, Abdülaziz. Molla Abdurrahman Nuri Huseri. E-Posta 9 Ocak 2020, Alıcı: Mesut Yiğit.
• Bingöl, Abdulkadir. Kulîlkên Baxê Botan. Diyarbakır: Enstiuya Kurdi ya Amedê, 2008.
• Cerrahi, Safer el-Muhibbi. Istılahat-ı sofiyye fi Vatan-ı Asliyye. İstanbul: Kırkkandil Yayınevi, 2. Basım, 2013.
• Çıkman, Zeki. İslam Alimleri Ansiklopedisi, İstanbul: İhlas Matbaacılık ve Dağıtım, ts.
• Demirci, Abdurrahman. “Tağlib Kabilesi’nin İslâm Devleti Egemenliği Altına Alınma Süreci”. Toplum Bilimleri Dergisi, 7/13, (Ocak 2013), 347-361.
• Demirci, Mehmet. Gönül Dünyamızı Aydınlatanlar. İstanbul: Vefa Yayınları, 2013.
• (EN), Evliyalar.net. “Hz. Şeyh Reşid El Dîrşevî”. Erişim 9 Ocak 2020.
• Göksu, Muhammed. “Muhammed Nurullah Seyda el-Cezerî (1949–1985)’nin Hayatı Şahsiyeti ve Tasavvuf Anlayışı”. Uluslararası Şırnak ve Çevresi Sempozyumu, ed. M. Nesim
• Doru. 647-661. (Ankara: MRK Baskı ve Tanıtım Hizmetleri, 2010),
• Hamevî,Yakûtu- Mu’cemu’l-Buldân. 5 Cilt. Beyrut: Dâru Sadır. 1977.
• http://yahyamunis.blogspot.com/2013/05/munis-el-dersevi-ailesi.html
• Kara, Mustafa. Tasavvuf ve Tarikatlar Tarihi. İstanbul: Dergâh Yayınları, 15. Basım,2018.
• Kavak, Abdulcebbar. “Mevlânâ Hâlid-i Bağdâdî’nin Halifelerinden Şeyh Osman Siracüddin et-tavîlî (v. 1283/1866) ve Biyâre Medresesi/Tekkesi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 43 (2015), 260-285.
• Kavak, Abdülcebbar. ”Müceddidî Şeyhi Mevlânâ Hâlid eL-Bağdâdî’nin Ortadoğu’daki Misyonu”. Ağrı İslâmi İlimler Dergisi, 1/1 (2017), 1-18.
• Kavak. Abdulcebbar “Melaye Cizîrî Kürt Edebiyatının Gelişim Dönemi”. Bingöl üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi. 1/2 (Kasım 2015), 48-66.
• Kaya, Çelebi Süleyman. Gönül Sultanları ve Hak Sohbetleri. Ankara: Kültür Ofset, 3. Basım,1996.
• Küçük, Hülya. Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihine Giriş. İstanbul: Ensar Neşriyat, 4. Basım, 2015.
• Müderris, Abdülkerim. ‘Ulemâunâ fî hidmeti’l-ilmi ve’d-dîn. Bağdat: Dâru’l-Hürriyye li’t-Taba’a, 1983.
• Nebhânî, Yusuf b. İsmail. Câmi’u Kerâmâtî Evliyâ. thk. İbrahim Atve Avad, Hindistan: Merkezu Ehl-i Sünnet Berkâti Rızâ, 2001.
• Öngören, Reşat vd.. tasavvuf el kitabı Ankara: Grafiker Yayınları, 5. Basım 2017.
• Özaydın, Murat. “Birîfkân Seyyidlerinden Seyyid Nûreddîn Birîfkânî”. Ekev Akademi Dergisi 16/53, (Güz 2013), 159-190.
• Özdirek, Recep. “Cumhuriyet Dönemi Cizre Bölgesi Din Âlimleri”, Bilim Düşünce ve Sanatta CİZRE Sempozyumu, ed. M. Nesim Doru, 223-238. İstanbul: Basım Yeri Yok, 2012.
• Özervarlı, M. Sait. “Molla Cezerî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/241-243. İstanbul: TDV Yayınları. 2005.
• RH, Risale Haber. “Cizre ve İrşad faaliyetleri”. Erişim 08 Aralık 2020. https://www.risalehaber.com/cizre-ve-irsad-faaliyetleri-7423yy.htm
• Seydaiyye (S), “Seydaiyye (S), “Cizre’nin Nakşî Hâlidi Seydai Postnişinleri” (Erişim 5 Aralık 2019).http://seydaiyye.tk/component/content/article/319.html
• Şeşen, Ramazan. “Cezîre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/509-510. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Tunçer, Orhan C.. “Mardin- Cizre Kırmızı Medrese”, Vakıflar Dergisi, 10, (2006), 425-449.
• Türer, Osman. Ana Hatlarıyla Tasavvuf Tarihi.(İstanbul: Ataç Yayınları, 5. Basım, 2018.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2. Basım, 2016.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer. Tarîh Futûhi’l-Cezîreti ve’l-Hâbûri ve Diyarbekr ve’l-Irak. thk. Abdülaziz Feyyad Harfûş. Şam: Dâru’l-Beşâir Li’t-Tabâ’ati ve’n-Neşri ve’t-Tevzi’, 1417/1996.
• yahyamunis.blogspot.com (YM), munis-el-dersevi-ailesi. (Erişim 5 Aralık 2019).
• Yaşın, Abdullah. Bütün Yönleriyle Cizre. Basım Yeri Yok: Yücel Matbaacılık, 1983.
• Yılmaz, H. Kamil. Anahatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul: Ensar Neşriyat, 12. Basım, 2009.
• Yiğit, Mesut. Yusuf en-Nebhânî ve Şiirindeki Tasavvufî Unsurlar. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, 2018.