27 Mayıs 1960 Darbesinin Mizaha Yansıması: Cumhuriyet Gazetesi Örneği

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 3, 1077 - 1103, 30.12.2022

Fikret Yazıcı Berrak Parıltı

https://doi.org/10.18506/anemon.1124340

Öz

Demokrasinin temel ilkelerinde yer alan medyanın özgürlüğü ya da bağımsızlığı birden fazla çalışmada konu olarak incelenmiştir. Toplumu yönlendirmekte oldukça güçlü olan medya araçlarının, bu anlamda toplumda yaşanan gelişmelere karşı tutumu önem arz etmektedir. Antidemokratik bir harekat olan darbe, demokrasinin ve toplumsal gelişimin önündeki temel engelden birisi olmuştur.
Bu çalışma, Türkiye Cumhuriyeti’nde gerçekleştirilen 27 Mayıs 1960 askeri darbe sonucunda medyanın olaya ilişkin konuyu mizahi olarak nasıl ele alındığını tespit etmek amacıyla hazırlanmıştır. Çalışma, dönemin önemli ve eski gazetelerinden olan Cumhuriyet gazetesi üzerinden gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, demokrasinin savunucusu olan medya araçlarından bir gazetenin antidemokratik bir yaklaşım olan darbelere karşı mizahi yönde nasıl bir içerik oluşturduğunu ortaya koymak amacıyla hazırlanmıştır. Cumhuriyet Gazetesinin 30 günlük baskısı içerisinde yer alan karikatürler üzerinde içerik analizi yapılmıştır. Yapılan incelemeler sonucunda ise Cumhuriyet Gazetesinin, dönemin iktidarı olan ve askeri darbe ile iktidardan indirilen Demokrat Partililere karşı ağır eleştiriler yaptığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

27 Mayıs1960, Darbe, Karikatür, Cumhuriyet Gazetesi

The Humor Reflection of the May 27, 1960 Coup: The Example of Cumhuriyet Newspaper

Öz

The freedom or independence of the media, which is included in the basic principles of democracy, has been examined as a subject in more than one study. The attitude of the media tools, which are very powerful in directing the society, towards the developments in the society in this sense is important. The coup, which was an antidemocratic operation, became one of the main obstacles to democracy and social development.
This study has been prepared in order to determine how the media handled the issue humorously as a result of the May 27, 1960 military coup in the Republic of Turkey. The study was carried out on the newspaper Cumhuriyet, one of the important and old newspapers of the period. In this study, it was prepared to reveal what kind of humorous content a newspaper, which is one of the media tools that is the defender of democracy, created against the coups, which is an anti-democratic approach. Content analysis was carried out on the cartoons in the 30-day edition of Cumhuriyet Newspaper. As a result of the examinations, it was determined that Cumhuriyet Newspaper made heavy criticisms against the Democrat Party members, who were in power of the period and were overthrown by a military coup.

Anahtar Kelimeler

May 27, 1960, Coup, Caricature, Cumhuriyet Newspaper

Kaynakça

• Arık, M. B. (1998). Değişen Toplum Değişen Karikatür 1980’den Sonra Yaşanan Toplumsal Değişim Ve Karikatürün Değişen İşlevi (D. Çetinkasap, Çev.). İstanbul: Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Bayram, Y. (2009). Türkiye’de Siyasi Karikatürün Yeri ve 11. Cumhurbaşkanlığı Seçimine İlişkin Siyasi Karikatürlerin Çözümlenmesi. Selçuk İletişim Dergisi, Cilt 6, Sayı 1.
• Birand, M. A., Dündar, C. & Çaplı, B. (1999). Demirkırat; Bir Demokrasinin Doğuşu. İstanbul: Doğan Kitap.
• Brummett, P. (2003). İkinci Meşrutiyet Basınında İmge ve Emperyalizm 1908–1911. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çapanoğlu, M. S. (1970). Basın Tarihimizde Mizah Dergileri. İstanbul: Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Doğanay, E. (2021). 27 Mayıs 1960 Askeri Darbesinin Mizaha Yansıması: Çuval Mizah Gazetesi Örneği. Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, Sayı 8.
• Eroğlu, C. (1989). Demokrat Parti –Tarihi ve İdeolojisi. Ankara: İmge Yayınları.
• Işık, M. (2005). Medya ve Demokrasi Paradoksu: Medya Yoluyla Demokrasinin Tehdit Edilmesi. Selçuk İletişim Dergisi, Cilt 3, Sayı 4.
• Kanca, O. C. (2012). 1950 – 1960 Arası Türkiye’de Uygulanan Sosyo-Ekonomik Politikalar. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 9, Sayı 19.
• Kar, İ. (1999). Karikatür Sanatı. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karavelioğlu, K. (2007). Bir Devrim İki Darbe. İstanbul: Gürer Yayınlar.
• Öngören, F. (1983). Cumhuriyet Dönemi Türk Mizahı ve Hicvi. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öztuna, Y. & Gökdemir, A. (1987). Türkiye’de Askeri Müdahaleler. İstanbul: Tercüman Tesisleri.
• Şenyapılı, Ö. (2003). Neyi, Neden, Nasıl Anlatıyor Karikatür, Kim Niye Çiziyor. Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayınları.
• Topuz, H. (1997). Başlangıcından Bugüne Dünya Karikatürü. İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Tunç, A. (2002). Hoşgörü Sınırlarını Zorlamak, Demokratikleşme Sürecinde Siyasi Karikatüristlerin İşlevi: Türkiye Örneği. Uluslararası İletişim Araştırmaları Dergisi.
• Tural, E. (2017). 12 Eylül 1980 Askeri Darbesinin Karikatür Üzerinden Analizi: Gırgır Dergisi Örneği. TESAM Akademi Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, Ocak.
• Türkçe Sözlük (2005). Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Usta, Ç. (2005). Mizah Dilinin Gizemi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yaman, F.T. (2018). Katılımcı Demokrasinin Kapsamı ve Unsurları. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, Ocak.
• Yardımcı, İ. (2010). Mizah Kavramı ve Sanattaki Yeri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 3, Sayı 2.
• Yaşar, Ö. (2015). 27 Mayıs 1960 Darbesi Dönemi Çizgisel Mizah ve Demokrasi. Uluslararası Türk Dili, Edebiyatı ve Tarihi Dergisi, Sayı 16.
• Yetim, F. & Akkoyunlu, S. (2017). Türk Modernleşmesine Erken Cumhuriyet Dönemi Basınında Karikatür Üzerinden Bir Bakış. Tarih ve Gelecek Dergisi, Cilt 3, Sayı 3.