A NEW CLAIM ABOUT KUTALMIŞOGLU SULEYMAN'S SULTANITY ISSUE

Yıl 2021, , 319 - 338, 30.12.2021

Cem Boz

https://doi.org/10.53838/ankarad.1030510

Öz

Abstract: One of the most discussed issues within the scope of the establishment process of the Anatolian Seljuk State is the sultanate of Suleiman, the son of Kutalmış. The issue is also of critical importance in terms of clarifying all other controversial issues related to the process. In this context, a record of the Byzantine historian N. Bryennios regarding the N. Melissenos Revolt has historical value in terms of clarifying the earliest date and where Süleyman used this title. In this article, which was written based on this record of Bryennios, first of all, the records that referenced that Suleiman never used the title of sultan were examined and discussed, and then it was claimed that Suleiman declared his sultanate in Eskişehir as of the end of 1080 at the earliest. In addition, in line with this claim, the establishment process of the Anatolian Seljuk State was reinterpreted and the role of the city of Eskişehir in this process was discussed.

Anahtar Kelimeler

Kutalmışoğlu Süleyman, Sultanlık, Eskişehir, Kutalmışoğlu Mansur

KUTALMIŞOĞLU SÜLEYMAN'IN SULTANLIK MEVZUSU HAKKINDA YENİ BİR İDDİA

Öz

Öz: Anadolu Selçuklu Devleti'nin kuruluş süreci kapsamında üzerinde en fazla tartışılan hususlardan biri de, Kutalmış oğlu Süleyman'ın sultanlığı mevzusudur. Mevzu süreçle ilgili tüm diğer tartışmalı hususların açıklığa kavuşturulması açısından da kritik bir önem arz etmektedir. Bu bağlamda, Bizanslı tarihçi N. Bryennios'un, N. Melissenos İsyanı'na ilişkin bir kaydı, Süleyman'ın bu unvanı en erken hangi tarihte ve ilk olarak nerede kullanmış olduğunu açıklığa kavuşturması açısından tarihi bir değer içermektedir. Bryennios'un bu kaydından hareket ederek kaleme alınan bu yazıda ise öncelikle, Süleyman'ın hiçbir vakit sultan unvanını kullanmadığına dair referans gösterilen kayıtlar irdelenerek, tartışılmış, ardından Süleyman'ın en erken 1080 yılı sonlarından itibaren Eskişehir'de sultanlığını ilan ettiği iddiasında bulunulmuştur. Ayrıca, bu iddia doğrultusunda hem Anadolu Selçuklu Devleti'nin kuruluş süreci yeniden yorumlanmış, hem de Eskişehir kentinin bu süreçteki rolü tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kutalmışoğlu SÜleyman, Sultanlık, Eskişehir, Kutalmışoğlu Mansur, Melikşah, Nikephoros Bryennios

Kaynakça

• Abû'l Farac, Gregory (Bar Habraeus), Abû'l-Farac Tarihi, C. I, trc. Ömer Rıza Doğrul, TTK Yayınları, Ankara 1945.
• Aksarayî, Kerîmüddin Mahmûd-i, Müsâmeretü'l Ahbâr, trc. Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara 2000.
• Attaleiates, Mikhael, Tarih, trc. Bilge Umar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2008.
• Bedirhan,Yaşar, "Türkiye Selçukluları'nda Para Ve Devletin Para Politikası", Tarih Okulu Dergisi, 7/XIX, 2014, ss. 307-327.
• Bryennius, Nicephorus, Commentari, ed. August Meineke, Impensis ed. Weberi, Bonn 1836; Trk.Trc.Tarihin Özü (Anadolu'da ve Rumeli'nde 1070-1079 Döneminin Tarihi), Çeviren: Bilge Umar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2008.
• Cahen, Claude, Türklerin Anadolu'ya İlk Girişi (XI. Yüzyılın İkinci Yarısı), trc. Yaşar Yücel-Bahaeddin Yediyıldız, TTK Yayınları, Ankara, 1988.
• ed-Devâdârî, Ebû Bekr b. Abdillah b. Aybek, Kenzü'd-Dürer ve Cami'ül Gurer, C. 6, Tahkik: Selahaddin el-Müneccid, Kahire 1380/1961.
• Demirkent, Işın, "Bizans", DİA, C. 6, İstanbul 1992, s. 230-244.
• İbnü'l Adîm, Kemâlüddîn, Zübdetü'l-Haleb Min Târîhi Haleb'de Selçuklular, trc. Ali Sevim, TTK Yayınları, Ankara 2014.
• İbnü'l Esîr, İzzeddîn Ali b. Muhammed, el-Kâmil fi't-Târih, C. 8, Darû'l-Kütübi'l İlmiyye, Beyrut 1407/1987.
• Kafesoğlu, İbrahim, "Anadolu Selçuklu Devleti Hangi Tarihte Kuruldu", İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 10-11, İstanbul 1981, ss. 1-28.
• Kesik, Muharrem, "Türkiye Selçuklu Devleti-Bizans İmparatorluğu İlişkileri", Sosyoloji Yıllığı, 15, 2006, ss. 436-451.
• ________________, "Cenâbî'ye Göre Türkiye Selçukluları", Tarih Dergisi, S. 36, İstanbul 2000, ss. 213-259.
• Kommena, Anna, Alexiad, Çeviren. Bilge Umar, İnkilap Kitabevi, İstanbul 1996.
• Köymen, Mehmet Altay, "Süleyman Şah Ve Anadolu Selçuklu Devleti'nin Kuruluşu", Belleten, S. 218, Ankara 1993, ss. 71-79.
• Laurent, J., "Rum (Anadolu) Sultanlığının Menşei ve Bizans", trc. Yaşar Yücel, Belleten, LII/202, Ankara 1988, ss. 219-226.
• Mîrhând, Muhammed b. Hâvendşâh b. Mahmud, Ravzatu's-Safâ fî Sîreti'l-Enbiyâ ve'l-Mülûk ve'l-Hulefâ, Çeviren: Erkan Göksu, TTK Basımevi, Ankara 2018.
• Ostrogorsky, Georg, Bizans Devleti Tarihi, trc. Fikret Işıltan, TTK Yayınları, Ankara 2015.
• Özaydın, Abdülkerim, "Melikşah", DİA, XXIX, İstanbul 2004, ss. 54- 57.
• _________________, "Tutuş", DİA, XLI, İstanbul 2012, ss. 446-449.
• Sadruddîn Ebu'l-Hasan Ali İbn Nâsır İbn Ali el-Hüseynî, Ahbârü'd-Devleti's-Selçukiyye, Çeviren: Necati Lugal, 2. Baskı, TTK Yayınları, Ankara 1999.
• Sevim, Ali, "Süleymanşah I", DİA, C. XXXVIII, İstanbul 2010, ss. 103-105.
• Sevim Ali-Erdoğan Merçil, Selçuklu Devletleri Tarihi, TTK Basımevi, Ankara 1995.
• Sıbt İbnü'l Cevzî, Şemsüddin Ebu'l Muzaffer Yusuf b. Kızoğlu b. Abdullah, Mir'âtû'z-Zamân fî Tevârihû'l-Âyân, C. XIX, thk. Muhammed Enes-Kamil Muhammed, Risâletu'l-Âlamiye, Dımaşk 1434/2013; trc. Ali Sevim, Mir'âtü'z-Zamân Fî Târîhi'l-Âyân'da Selçuklular, TTK Yayınları, Ankara 2011.
• Suryani Patrik Mihailin Vakainamesi, Çeviren: Hrant D. Andreasyan, İkinci Kısım (1042-1195), TTK Kütüphanesi T/0044-2 numaralı yayınlanmamış neşir, Ankara 1944, s. 29-30. Şeker, Mehmet, "Süleyman Şah (I), Rukne'd-din Süleyman Şah b. Kutalmış (Ö.479/1086) -Anadolu (Türkiye) Selçuklu Devleti’nin Kurucusu ve İlk Sultanı (1075-1086)-", Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, S. 1, 2016, ss.39-50.
• Tekin, Oğuz, "Sikke", DİA, C. XXXVII, İstanbul 2009, ss. 179-184.
• The Cambridge History of the Byzantine Empire c. 500-1492, ed. Jonathan Shepard, Cambridge University Press, New York 2008.
• The Oxford Dictionary of Byzantium, "Nicea", Editor in Chief: Alexander P. Kazhdan, Oxford University Press, New York-Oxford 1991, II, p. 1463-1464.
• _____________________________,"Melissenos", II, p. 1335.
• _____________________________,"Süleyman Ibn Kutulmuş", Editor in Chief: Alexander P. Kazhdan, Oxford University Press, New York-Oxford 1991, III, p. 1975-1976.
• Togan, Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş I, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1970.
• Turan, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Turan Neşriyat Yurdu, İstanbul 1971.
• Yinanç, Mükrimin Halil, Türkiye Tarihi Selçuklular Devri, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1944.
• Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor'un Zeyli (1136-1162), 4. Basım, Çeviren: Hrant D. Andreasyan, TTK Basımevi, Ankara 2019.
• Zonaras, Ioannes, Tarihlerin Özeti (Kitap XVII-XVIII), Çeviren: Bilge Umar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul 2008.