KAPTAN-I DERYA HASAN PAŞA’NIN ÖZİ SERDARLIĞI (1626-1627)

Yıl 2022, , 51 - 69, 30.07.2022

Mahmut Halef Cevrioglu

https://doi.org/10.53838/ankarad.1129442

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun doğuda ve batıda Safeviler ve Habsburglar gibi cesim siyasi yapılarla uğraştıkları bir dönemde, imparatorluğun kuzey serhaddindeki deniz akıncılarıyla, yani Kazak sorunuyla da ilgilenmeleri gerekmekteydi. Bu doğrultuda Osmanlı yönetimi 1626 yılında Kazaklara karşı Dinyeper Nehri üzerinde, Togan Geçidi’nde kale inşa ettirmek istemiştir. Bu amaçla Sultan IV. Murad saltanatının ilk yıllarında yükselen bir siyasi figür olan Kaptan-ı Derya Çatalcalı Hasan Paşa, Özi Eyaleti’ne karadan ve denizden gidecek Osmanlı kuvvetlerinin serdarı olarak tayin edilmiştir. Hasan Paşa 1627 yazında Özi serhaddine vardığında elindeki imkânların Togan Geçidi’nde kale yapımına imkân vermediğini fark etmiştir. Yine de seferber ettiği kaynaklardan istifade etmek isteyen paşa, Özi yerleşiminde mevcut bulunan istihkâmı kuvvetlendirme yoluna gitmiştir. Özi’de mevcut iki kaleyi tamir ettirmiş, kendi adını taşıyan bir kale ve palanka inşa ettirmiştir, ayrıca istihkâmlar arasına bir tersane ve kale duvarı da eklemiştir. Yapılan eklemeler sonucu Özi’de garnizon kuvvetleri ikiye katlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı askeri tarihi, Kazaklar, Osmanlı donanması, Balkanlar, Serhat, Garnizon, Sultan IV. Murad

GRAND ADMIRAL HASAN PASHA AS THE OZI SERDAR (1627)

Öz

As the Ottoman Empire was in constant struggle against its major neighbouring polities such as the Safavids and the Habsburgs, it also had to deal with the sea raiders on the northern frontier of the empire, namely the Cossacks. Toward that effect, the Ottoman administration planned to build a castle against the Cossack threat on the Togan Pass up the Dnieper River in 1626. Hence, the Grand Admiral Çatalcalı Hasan Pasha, who was a rising political figure in the first years of Sultan Murad IV’s reign, was appointed as the commander of the Ottoman land and maritime forces that were headed to the Özi Province. When Hasan Pasha arrived at the Özi border in the summer of 1627, he realized that the means at his disposal did not allow the construction of a castle in the Togan Pass. Nevertheless, the pasha wanted to benefit from the resources he mobilised and decided to strengthen the existing fortification in the Özi settlement. He had two existing castles repaired in Özi, built a castle and a palanka both bearing his name, and added a shipyard and erected a castle wall. As a result of this building activity, the garrison troops in the Özi fortification complex were doubled.

Anahtar Kelimeler

Ottoman military history, Cossacks, Ottoman navy, the Balkans, Frontier, Garrison, Sultan Murad IV

Kaynakça

• 83 Numaralı Mühimme Defteri (1036-1037/1626-1628) <Özet-Transkripsiyon-İndeks ve Tıpkıbasım>, Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Ankara 2001.
• BARTL Peter, “17. Yüzyılda ve 18. Yüzyılın İlk Yarısında Kazak Devleti ve Osmanlı İmparatorluğu”, (çev. Kemal Beydilli), İlmî Araştırmalar, 6 (1998), s. 301-330.
• BAŞ Göksel “XV. Yüzyılın İkinci Yarısında Balkanlarda Osmanlı Serhad Organizasyonunun Oluşumu: Kaleler Ağı, Askeri Personel, Finansman ve Mali Külfet”, Güney-Doğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 33 (2018-1), s. 151-181.
• BERINDEI Mihnea, “La Porte Ottomane face aux Cosaques Zaporogues 1600-1637,” Harvard Ukrainian Studies 1/3 (Eylül 1977), s. 273-307.
• BÖREKÇİ Günhan, “A QueenMother at Work: On Handan Sultan and Her Regency During the Early Reign of Ahmed I”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 34 (2020), s. 45-92.
• CEVRİOĞLU Mahmut Halef, XVII. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı- Habsburg Diplomatik İlişkileri ve Osmanlı Diplomasisi, Doktora Tezi, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, İzmir, 2021.
• DAVIES Brian, Warfare, State and Society on the Black Sea Steppe, 1500–1700, Routledge, Londra ve New York 2007. FINKEL Caroline ve Victor Ostapchuk, “Outpost of Empire: An Appraisal of Ottoman Building Registers as Sources for the Archeology and Construction History of the Black Sea Fortress of Özi̇”, Muqarnas, Vol. 22 (2005), s. 150-188.
• GENCER Ali İhsan, “Hasan Paşa, Çatalcalı”, DİA, c. 16, İstanbul 1997, s. 335.
• GIUSTINIAN Giorgio, “Relazione, 1627”, Maria Pia Pedani-Fabris (haz.), Relazioni di Ambasciatori Veneti al Senato, Vol. XIV Costantinopoli Relazioni Inedite (1512-1789), Bottega d'Erasmo, Torino 1996, s. 527-633.
• de GROOT Alexander Hendrik, The Ottoman Empire and the Dutch Republic: A History of the Earliest Diplomatic Relations 1610-1630, Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten, Leiden 1978.
• İNALCIK Halil, “Karadeniz’de Kazaklar ve Rusya: İstanbul Boğazı Tehlikede”, Mustafa Demir (ed.), Çanakkale Tarihi III, Değişim Yayınları-Türk Telekom, İstanbul 2008, s. 59-64.
• KLEIN Ilona ve Christopher Kleinhenz, “The Order of Santo Stefano in the Levant: An Unpublished Account of a Voyage in 1627”, Viator, 21 (1990), s. 323-347.
• KÜPELİ Özer, Osmanlı-Safevi Münasebetleri, 1612-1639, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir, 2009.
• LOCKHART, Paul Douglas, Sweden in the Seventeenth Century, Palgrave Macmillan, Basingstoke ve New York 2004.
• MILEWSKI Dariusz, “Negotiations instead of War: Polish-Ottoman Diplomatic Contacts in 1627–1630”, Hacer Topaktaş ve Natalia Królikowska (haz.), Türkiye-Polonya İlişkilerinde “Temas Alanları” (1414–2014) Uluslararası Konferansı Bildiriler Kitabı, TTK, Ankara 2017, s. 229–250.
• OSTAPCHUK Victor, The Ottoman Black Sea frontier and the relations of the Porte with the Polish-Lithuanian Commonwealth and Muscovy, 1622-1628, Doktora tezi, Harvard University, 1989.
• PANZAC Daniel, Osmanlı Donanması (1572-1923), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2020. SARYCHEV Viacheslav, “Frontier on the Water: Conflict and Interaction of Balkan-Black Sea Shipbuilding Traditions of the 16th and 18th Centuries”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 35 (2020), s. 35-42.
• TÜRKÇELİK Evrim, “Meritocracy, Factionalism and Ottoman Grand Admirals in the Context of Mediterranean Politics,” Rubén González Cuerva ve Alexander Koller (haz.) A Europe of Courts, a Europe of Factions: Political Groups at Early ModernCentres of Power (1550-1700), Brill, Leiden-Boston 2017, s. 88-108.