Understanding a Community: Evaluation of the Salonika Jewish Community during 18th and 19th Century

Yıl 2023, , 125 - 146, 28.12.2023

İhsan Turhan

https://doi.org/10.53838/ankarad.1389391

Öz

For Jews Salonica was a symbol for economic prosperity and religious education. Since the 15th century the city has been one of the most important centers for Jews by hosting religious education institutions like Talmud Tora HaGadol or various Yeshivas and also by operating as part of a developed trade network. The Sephardi Jews who settled in Salonica after their expulsion of Spain in 1492 brought up to date print, textile technology with them and contributed to economical and cultural wealth. This flourish which began in 15th century lasted until the end of 17th century. During the 18th century trade activities were damaged and began to shift to Izmir due to wars and natural disasters like earthquakes, fires and the plague. This shift in trade connections induced a severe decrease of population in Salonica. While some of the Jews choose to migrate during this century the ones who stayed gained their lives by tobacco trade and textile manufacture. Together with the settling of the families like Allantini and Fernandez families in the last quarter of 18th century the city revived economically and attained a modern character, also on account of starting municipalization. An additional factors that contributed to the modernization of Salonica was the foundation of Alliance Israelite Universelle in the second half of 19th century in France. The Alliance opened modern educational institutes in cities with big Jewish populations in the Middle East, the Balkans and especially in Salonica in order to modernize and secularaise fellow believers as well as to foster the development of a generation of European, well educated and conscious generation. The aim of this research is to investigate the life and phases of development of Jewish Communities in Salonica during 18th – 19th century and their contributions to economics, culture and politics of the Ottoman Empire.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Jews, Salonika, 18th and 19th Centuries

Bir Cemaati Anlamak: 18. ve 19. Yüzyıllarda Selanik Yahudi Cemaati Hakkında Bir Değerlendirme

Öz

Yahudiler için Selanik, ekonomik canlılığın ve dini eğitimin sembolüydü. Şehir gerek 15.yüzyıldan itibaren sahip olduğu dini eğitim merkezi olan Talmud Tora Hagadol’u ve Yeşivalarıyla gerek gelişmiş uluslararası ticaret ağıyla önemli Yahudi merkezleri arasındaydı. Liman ticaretinin yanı sıra 1492 sonrasında İspanya’dan kovularak şehre yerleşen Sefarad Yahudileri matbaa ve dönemin güncel dokuma teknolojisi gibi bilgileri de yanlarında getirmişler, kültürel ve ekonomik açıdan Selanik’te zenginleşmeyi sağlamışlardır. 15. yüzyılda başlayan bu zenginleşme 17. yüzyılın sonuna kadar artarak devam etmiştir. 18. yüzyılda meydana gelen savaşlar, deprem, yangın ve veba gibi doğal afetlerden dolayı şehir ekonomisi darbe almış, ticaret İzmir ve çevresine kaymıştır. Bu kayma Selanik ticaretinde ciddi oranda bir düşüşe sebebiyet vermiştir. Bu yüzyılda Yahudilerin bir kısmı göç etmeyi tercih etmişler, şehirde kalanlar ise tütüncülük ve dokumacılıkla hayatlarını idame ettirmişlerdir. 18. yüzyılın son çeyreğinde şehre yerleşen Allantini ve Fernandez aileleri gibi zengin ailelerin de etkisiyle şehir 19. yüzyılda tekrar ekonomik açıdan canlanmış, başlayan belediyecilik faaliyetleriyle modern bir çehre kazanmıştır. Selanik’in modernleşmesinde 19. yüzyılın ikinci yarısında Fransa merkezli olarak kurulan Alliance Israilite Universelle (Evrensel Yahudi Birliği) de etkili olmuştur. Alliance, Ortadoğu ve Balkanlarda yaşayan dindaşlarının modernleşmesi ve laikleşmesi için başta Selanik olmak üzere Yahudilerin yoğun olarak yaşadığı şehirlerde modern tarzda eğitim kurumları açarak Yahudi cemaatinin Avrupai tarzda eğitim almış, çağdaş ve bilinçli nesiller yetişmesini sağlamaya çalışmıştır. Bu çalışma ile hedeflenen, 18. ve 19. yüzyıllarda Selanik Yahudi cemaatinin gelişim evrelerinin incelenmesi ve bunun Osmanlı İmparatorluğu’na ekonomik, kültürel ve siyasi anlamda katkılarını ortaya çıkarmaktır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Yahudileri, Selanik, 18. ve 19. Yüzyıllar

Kaynakça

• BOA, Cevdet Maliye, 721/29517-3. BOA, Cevdet Askeriye, 229/9739- 1. BOA, Cevdet Askeriye, 229/9739- 2. ANASTASSIADOU, Meropi, Tanzimat Çağında bir Osmanlı Şehri Selanik (1830-1912), Çev. Işık Ergüden, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2016. ANGEL, Marc D., Foundations o f Sephardic Spirituality: The İnner Life o f Jews o f the Ottoman Empire, Jewish Lights Publishing, New York, 2006. ARSLAN, Ali, Avrupa’dan Türkiye’ye İkinci Yahudi Göçü, Truva Yayınları, İstanbul, 2010. BAĞIŞ, Ali İhsan, Osmanlı Ticaretinde Gayrimüslimler, Turhan Kitabevi, Ankara, 1983. BENBASSA, Esther-Aron Rodrigue, Türkiye ve Balkan Yahudileri Tarihi, Çev. Ayşe Atasoy, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014. BENJAMIN OF TUDELA, The Itinerary o f Benjamin o f Tudela, trans. Marcus Nathan Adler, Bibliobazaar, South Carolina, 2008.