KARACAOĞLAN’IN ŞİİRLERİNDE DEYİMLERİN VARLIĞI

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 6, 401 - 415, 30.12.2022

Uğur Özgür

https://doi.org/10.53838/ankarad.1220475

Öz

Deyimler, dilin söz varlığı içerisinde çok önemli bir yere sahip kalıplaşmış ifadelerdir. Geçmişte bu tarz kalıp ifadeler için ıstılah, temsil ve tabir gibi terimler kullanılırken günümüzde ise “deyim” terimi yaygınlık kazanmıştır. “Tabir yerindeyse, tabiri caizse, sözün özünü söylemek gerekirse, diğer bir deyişle, şu şekilde söylemek uygunsa” gibi ifadelerin ardından sıklıkla deyimlere başvurulmaktadır. Deyimlerin anlatımı kolaylaştırdığı ve anlatıma canlılık kazandırdığı deyim üzerine çalışma yapan araştırmacıların ortak görüşüdür. Genellikle gerçek anlamından uzaklaşmış, birden çok kelimeden oluşan kalıplaşmış ifade olarak tanımladığımız deyimler, dilin kullanıcıları tarafından hem sözlü hem yazılı olarak kuşaktan kuşağa aktarılan kültürel mirastır. Bu kültürel miras, günlük konuşma dilinde, romanlarda, hikâyelerde, şiirlerde yaşatılmaktadır. Düzyazıda anlatımı güçlendirmek için yazarlar tarafından deyimlere sıkça başvurulmaktadır. Benzer durum, şairlerin şiirlerinde de görülmektedir. Özellikle halk şairlerinin dizelerinde deyim örnekleri dikkat çekmektedir. Bu noktadan hareketle çalışmada, dilin zenginlik ölçütleri içerisinde önemli bir yere sahip olan deyimlerin Karacaoğlan’ın şiirlerindeki kullanımları üzerinde durulmuştur. Karacaoğlan’ın şiirleri incelenerek, şairin dizelerde deyimlere nasıl yer verdiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Tespit edilen deyim örnekleri, deyimler sözlüklerinde varsa deyim olarak kabul edilmiştir. Sözlüklerde yer almayan ama deyim olabileceği düşünülen örneklere de yer verilmiştir. Şiirlerde geçen deyimlerin oluşum şekilleri üzerinde değerlendirmeler yapılmıştır. Ayrıca tespit edilen deyimlerin hangi konularda daha çok kullanıldığı ile ilgili çıkarımlarda bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Deyim, Karacaoğlan, Kalıplaşmış İfadeler, Halk şiiri, Halk şairi

THE PRESENCE OF IDIOMS KARACAOĞLAN’S POEMS

Öz

Idioms are stereotyped expressions that have a very important place in the vocabulary of the language. While terms such as term, representation and expression were used for such stereotypical expressions in the past, the term “idiom” has become widespread today. Idioms are often used after expressions such as “So to speak, to put it in essence, in other words, if it is appropriate to sat it this way”. It is the common view of researchers working on idioms that idioms make the expression easier and give life to the expression. Idioms, which we define as stereotyped expressions consisting of more than one word, which have moved away from their real meaning, are the cultural heritage that is transferred from generation to generation, both orally and in writing, by the users of language. This cultural heritage is kept alive in daily spoken language, novels, stories and poems. Especially in the lines of folk poets, examples of idioms draw attention. From this point of view, the study focuses on the use of idioms, which have an important place in the richness criteria of the language, in Karacaoğlan’s poems. By examining Karacaoğlan’s poems, it was tried to determine how the poet included idioms in the lines. The examples of idioms identified were accepted as idioms in idioms dictionaries, if any. Examples that are not included in the dictionaries but are thought to be idioms are also included. Evaluations were made on the formation of idioms in the poems. In addition, inferences were made about the subjects in which the idioms were used more.

Anahtar Kelimeler

Deyim, Karacaoğlan, Kalıplaşmış İfadeler, Halk şiiri, Halk şairi

Kaynakça

• KORKMAZ, Z. (2008). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• KÖPRÜLÜ, M. F. (2004). Saz Şairleri. Ankara: Akçağ Yay.
• ÖZGÜR, U. (2020). ""Dede Korkut Kitabı Türkistan/Türkmen Sahra Nüshasında Geçen Deyimlerin Oluşum Şekilleri Ve Bu Deyimlerin Türkiye Türkçesindeki Karşılıkları Üzerine Bir Değerlendirme". Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi (3) 37-60.
• ÖZTELLİ, C. (1974). Karacaoğlan-Bütün Şiirleri. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• YILDIRIM, A. (1994). Karacaoğlan Yaşamı Sanatı Şiirleri. Ankara: Ayyıldız Yayınları.
• YÜCEL, A. (1992). Karacaoğlan-Yaşamı, çağı, kişiliği, sanatı, seçme şiirleri, sözlük. İstanbul: Altın Kitaplar.