OSMANLI DEVLETİ’NDE VERGİ MUAFİYETİ ve TOPLUM YAPISI: VİZE SANCAĞINDA MUAF VE MÜSELLEMLER (XVI. YÜZYILIN İKİNCİ YARISINDA)

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 9, 99 - 135, 19.07.2024

Almıla Gökçe Özcan

https://doi.org/10.53838/ankarad.1206524

Öz

Osmanlı Devleti toplumu vergi ödeme durumuna bağlı olarak iki ana gruba ayırmıştı. Bunlar askerîler (vergiden muaf olanlar) ve reaya (vergi ödemekle yükümlü olanlar) idi. Osmanlı toplumunda bu iki gruptan ayrı olarak bir de muaf ve müsellemler grubu vardı. Muaf ve müsellemler grubu birtakım hizmetleri yerine getirdikleri sürece hizmetleri karşılığında birtakım vergilerden muaf tutulmuştu. Bu makalenin amacı Osmanlı Devleti’nin muaf ve müsellemler grubuna vergi muafiyeti tanımasının sebeplerini ortaya koymaktır. Bu nedenle devletin vergi muafiyeti tanıdığı kişi ve gruplar, vergi muafiyeti vermesine sebep olan hizmetler, muafiyet tanıdığı vergiler ve muafiyet prosedürü Vize sancağı örneğinde incelenmiştir. Bu sebeple makalenin kaynağı olarak tahrir defterleri ve mühimme defterleri seçilmiştir. Devlet sancakta saray hizmetlerine, konum ve güvenlik hizmetine, ulaşım hizmetlerine, yerleşim yerinin statüsüne, kişinin beden ve sağlık durumuna, kişinin maddi durumuna, üretime, dinî hizmet ve statüye bağlı olarak muafiyet tanımıştı.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Vize Sancağı, Vergi Muafiyeti, Muaf ve Müsellemler

TAX EXEMPTİON AND SOCİAL STRUCTURE IN THE OTOMAN STATE: THE EXEMPTED AND MUSELLEMS IN SANJAK OF VİZE (IN THE SECOND HALF OF THE XVITH CENTURY)

Öz

The Ottoman State divided the community into two main groups according to their tax payment status. These were soldiers (tax exempted) and reaya (tax payers). In Ottoman society, apart from these two groups, there was also a group of exempted and musellems. As long as the exempted and musellem group performed certain services, they were exempted from several taxes in return for their services. The aim of this article is to reaval the reasons for the Ottoman State granted tax exempiton to the exempted and musellems group. For this reason, the individuals and groups that state granted tax exemption, the services that caused tax exemption, the taxes that people were exempted from and the procedure of exemption were examined in the example of sanjak of Vize. For this reason, tahrir boks and mühimme boks were chosen as the source of the article. The state granted exemptions to palace services, location and security services, transportation services, status of the settlement, physical and health status of the person, financial situation of the person, manufacture, religious service and status in the sanjak of Vize.

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Sanjak of Vize, Tax Exemption

Kaynakça

• AKDAĞ Mustafa, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
• AKYILMAZ Gül, “Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf-Reaya Ayrımı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, sayı VIII/(1/2), 2004, s. 221-271.
• AKYILMAZ Gül, “Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf Açısından Müsadere Uygulaması”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12/1-2, (2008), s. 389-420.
• ALTUNAN Sema, “XVIII. yyda Silistre Eyaletinde Haberleşme Ağı: Rumeli Sağ Kol Menzilleri”, OTAM, sayı 8, 2005, s.1-20.
• ALTUNDAĞ Şinasi, “Osmanlı İmparatorluğunun Vergi Sistemi Hakkında Kısa Bir Araştırma”, DTCF Dergisi, Cilt, V/2, Ankara 1947, s.187-197.
• BARKAN Ömer Lütfi, 15. ve 16. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasları, Kanunlar, Cilt I, İstanbul 1943.
• BİLGE Sadık Müfit, “Bir Toplumsal Sınıf İmtiyazı Olarak Osmanlı Devleti’nde Vergi Muafiyeti”, Düşünen Siyaset, 2014, S.28, s.385-405.
• BOSTAN İdris, Osmanlı Bahriye Teşkilatı: XVII. Yüzyılda Tersane-i Amire, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2003.
• BULDUK Üçler, XVI. Asırda Karahisar-ı Sahib (Afyonkarahisar) Sancağı, TTK, Ankara 2013.
• ÇAĞATAY Neşet, “Osmanlı Devleti’nde Reayadan Alınan Vergi Ve Resimler”, DTCF Dergisi, 1/5, Ankara, 1947, s.483-511.