SÜRGÜN, MARJİNAL, YABANCI: ALİ SUAVÎ

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 11, 1 - 14, 31.07.2025

B. Nur Ergelen

https://doi.org/10.53838/ankarad.1716221

Öz

ÖZ: Ali Suavî (1839–1878), Osmanlı entelijansiyası içerisinde hem eylemci hem de edebiyatçı kimliğiyle dikkat çeken sıra dışı bir figürdür. Tanpınar, onu bir esnaf çocuğu olarak tanımlarken; Ülken, medresede yetişmiş, ateşli bir devrimci olarak nitelendirir. Bursa Rüşdiyesi’nde öğretmenlik yapan Suavî, bir yandan Batı tarzı eğitim veren bir okulda ders anlatırken, öte yandan sarıklı bir şekilde ulema çevrelerinde fıkıh tartışmalarına katılır. Suavî’nin yazılarının önemli bir kısmı günümüze ulaşmamış, biyografisi ise zaman içerisinde çeşitli yanlış yorumlarla biçimlenmiştir; bu durum, onun entelektüel mirasının yeterince takdir edilmemesine yol açmıştır. Ancak onun entelektüelliği, sadece yazdıklarıyla değil, 1870’li yıllarda hilafet kurumunu sorgulaması, alfabenin düzenlenmesini önermesi ve resimli kitap yayımlaması gibi reformist çıkışlarıyla barizdir. Ülken’in “publiciste” olarak tanımladığı Suavî’nin Kāmûsü’l-Ulûm ve’l-maârif adlı resimli ansiklopedisi, onun reformist ve yenilikçi bir Osmanlı aydını olduğunun en somut göstergelerindendir. Bu yönleriyle Suavî, düşünsel ve eylemsel düzlemde Edward Said’in entelektüel tanımı üzerinden değerlendirilerek modernleşme sürecinin öncülerinden biri olarak söz konusu edilebilir.

Anahtar Kelimeler

Ali Suâvi , Muhbir , Ulûm , Edward Said , Entelektüel , Osmanlı Aydını

EXİLE, MARGİNAL AND STRANGER: ALİ SUAVÎ

Öz

Abstract: Ali Suavî (1839–1878) stands out in the Ottoman intellectual sphere as both an activist and a literary figure. While Tanpınar describes him as the son of an artisan, Ülken portrays him as a passionate revolutionary educated in the medrese tradition. Teaching at the Bursa Rüşdiye, Suavî embodied a dual identity-participating in religious debates in traditional attire while lecturing at a Western-style school. Most of his writings have not survived, and his biography has often been misinterpreted, leading to an underappreciation of his intellectual legacy. However, his reformist stance-questioning the caliphate in the 1870s, proposing alphabet reform, and publishing illustrated works-reveals a deeper dimension. His Kāmûsü’l-Ulûm ve’l-Ma’ârif, a visual encyclopedia, exemplifies his innovative approach to knowledge production. Defined by Ülken as a true “publiciste,” Suavî aligns with Edward Said’s model of the intellectual: exiled, marginal, and oppositional-making him a significant pioneer of Ottoman modernity in both thought and action.

Anahtar Kelimeler

Ali Suavî , Muhbir , Ulûm , Edward Said , Intellectual , Ottoman Intellectual.

Kaynakça

• ATAY, Falih Rıfkı, Ali Suavi “Baş Veren İnkılapçı”, Pozitif Yayınevi, İstanbul, 2023.
• ÇELİK, Hüseyin, Ali Suavi ve Dönemi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2021.
• KUNTAY, Mithat Cemal, Sarıklı İhtilalci Ali Suavi, Oğlak Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• KÜÇÜK, Cevdet, “Çırağan Vak’ası”, İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul, 1993, C.8, ss.306-309.
• SAİD, Edward, Entelektüel Sürgün Marjinal Yabancı, Çev. Tuncay Birkan, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2017.