TURKISH TYPE OF LUTHERANISM AND TURKISH NATIONALISM

Yıl 2021, , 310 - 327, 25.11.2021

Günseli Gümüşel

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1028398

Öz

The influence of nationalism which was spread to the whole world through the way which was paved to the Great War, makes its presence felt majorly in the steps towards modernity after the establishment of the republican regime in Turkey. Atatürk, the founder of modern Turkey has made reform in religion and a return to Turkish language a top priority in his modernity programme. Suitable to this determined priority, Atatürk and Turkish intellectuals created a Turkish-Lutheranism, which follows the historical creations of Martin Luther, the leader of the reformation movement. The first step of this secular formation was the translation of the Qur’an into Turkish language. This translation made more of a political impact rather than a religious one.
In this study, all of the social and political dimensions of the religious reform and modernity movement fundamentally initiated by the translation of the Qur’an into Turkish Language are going to be reviewed in all of its stages and an attempt to understand the roots of the nationalizing religion which finds ground in the modern Turkish Republic.

Anahtar Kelimeler

Lutheranism, Nationalism, Religious Reform, Turkish Qur’an, Turkish Modernity

TURKISH TYPE OF LUTHERANISM AND TURKISH NATIONALISM

Öz

Büyük Savaş’a giden yolda tüm dünyaya yayılan milliyetçilik etkisi Türkiye’de Cumhuriyet rejimine geçilmesinden sonra kendisini en çok modernleşme adımlarında hissettirir. Modern Türkiye’nin kurucusu Atatürk, çağdaşlaşma programında Türk diline dönüşü ve dinde reformu ilk sıralara almıştır. Belirlenen bu önceliklere uygun olarak Almanya’daki Reformasyon hareketinin lideri Martin Luther’in tarihsel yaratımları takip edilerek Atatürk ve Türk aydınları tarafından Türk tipi Lüthercilik oluşturulmuştur. Bu laik oluşumun ilk adımı olarak ise Kuran Türkçeye çevrilmiştir. Kuran’ın Türkçeye çevrilmesi dini bir etkiden çok siyasi bir etki bırakmıştır.
Çalışmada Atatürk dönemi Türkiye’sinde, temelde Kuran’ın Türkçeye çevrilmesi ile başlatılan dinde reform ve çağdaşlaşma hareketinin sosyal ve siyasi boyutları tüm aşamalarıyla incelenecek ve Modern Türkiye’de kendisine bir yer edinen dinde ulusallaşmanın kökenleri anlaşılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dinde Reform, Lüthercilik, Milliyetçilik, Türkçe Kur’an, Türk Modernleşmesi

Kaynakça

• Presidency of The Republic of Türkiye Directorate of State Archives/The Republic Archive (BCA).
• Armstrong, Harold Courtenay. Atatürk'ün Manevi Dünyası ve Sözleri. İstanbul: Yılmaz Publishing, 2015.
• Armstrong, Harold Courtenay. Bozkurt. İstanbul: Nokta Publishing, 2005.
• Aydemir, Şevket Süreyya. Tek Adam (I). İstanbul: Remzi Publishing, 1969.
• Aytaç, Gürsel. Yeniçağ Alman Edebiyatı. Ankara: Doğu Batı Publishing, 2012.
• Bainton, Roland H. Here I Stand: A Life of Martin Luther. U.S.A.: Abingdon Press, 1950.
• Bayart, Jean-François. İslam Cumhuriyeti Ankara, Tahran, Dakar. Trans. Esra Atuk. Istanbul: İletişim Publishing, 2015.
• Bayur, Hikmet. "Kuran Dili Üzerine Bir İnceleme', “Belleten", Turkish Historical Society. 22 / 88 (1958).
• Berkes, Niyazi. Türkiye'de Çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Culture & Arts Publishing, 2008.
• Borak, Sadi. Atatürk ve Din. İstanbul: Özyılmaz Printing, 1997.
• Bozkurt, Turan. Atatürk'ün İslam'a Hizmetleri. İstanbul: Yılmaz Publishing, 2011.
• Bozkurtoğlu, Zeki M. Cumhuriyet Fazilettir: Atatürk'ün İslam Görüşü ve Hayatı, Hurafeye Cevap. Ankara: Gen Agency, n.d.
• Cündioğlu, Dücane. Kuran Çevirilerinin Dünyası. İstanbul: Kapı Publishing, 2018.
• Cündioğlu, Dücane. Türkçe Kuran ve Cumhuriyet İdeolojisi. İstanbul: Kitabevi Publishing, 1998.
• Dafi, Muhammed. Kemalizm ve Din. Ankara: Ardıç Publishing House, 1997.
• Dickens, Arthur Geoffrey. Martin Luther and the Reformation. London: The English Universities Press, 1967.
• Elton, Rudolph. Reformasyon Avrupası 1517-1559. Trans. Aziz Yardımlı. İstanbul: Idea Publishing, 2012.
• Febvre, Lucien. Martin Lüther Alınyazısı. Trans. Serpil Gürer. Ankara: Çözüm Publishing, 2016.
• Figlali, Ethem Ruhi. Atatürk, Din ve Laiklik. Ankara: Ataturk Research Center Publications, 2016.
• Forte, Dieter. Martin Lüther ve Thomas Münzer ya da Muhasebenin Başlangıcı. Trans. Sargut Sölçün. İstanbul: Kaynak Publishing, 1983.
• Gökalp, İskender and François Georgeon. Kemalizm ve İslam Dünyası. Trans. Cüneyt Akalin İstanbul: Arba Publishing, 1990.
• Gökalp, Ziya. Türkçülüğün Esasları. İstanbul: Ministry of Education Publications, 2004.
• Güventürk, Faruk. 29 Yıl Sonra Atatürk İnkılaplarına Bakış. İstanbul: Ak Publishing, 1968.
• Hagemann, Ludwig. Martin Lüther ve Islam Anlayışı. İzmir: Dokuz Eylül Publishing, 2000.
• Işık, Mehmet. Atatürk'ün Din Anlayışı: Atatürk Dinsiz miydi? İstanbul: Yediveren Publishing, 2011.
• İmamoğlu, Tuncay. Modern Batı Düşüncesinin Felsefi Temelleri Din ve İnsan Algısı Üzerine Bir Değerlendirme. İstanbul: İz Publishing, 2003.
• Jaeschke, Gotthard. Yeni Türkiye'de İslamlık. Trans. Hayrullah Örs. Ankara: Bilgi Publishing, 1972.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. Atatürk'ün Kuran Kültürü. İstanbul: İlgi Publishing, 2006.
• Kinross, Patrick. Ataturk The Rebirth of a Nation. İstanbul: Remzi Publishing, 2004.
• Koray, Cenk. Kuran, İslam, Atatürk ve 19 Mucizesi. İstanbul: Altın Books Publishings, 1994.
• Kutay, Cemal. Atatürk'ün Beraberinde Götürdüğü Hasret: Türkçe İbadet, Ana Dilimizde Kulluk Hakkı. İstanbul: Özgün Agency, 1997.
• Kuzu, Ali. Atatürk ve İslam. İstanbul: Yılmaz Publishing, 2015.
• Lewis, Bernard. Modern Türkiye'nin Doğuşu. Ankara: Dost Publishing, 2009.
• Lilje, Hanns. Martin Luther 1483/1983. Bonn: Inter Nationes, 1983.
• Luther, Martin and Calvin, John. Seküler Otorite ve Sivil Yönetim. Trans. İsmail Hakkı Yılmaz. İstanbul: Pinhan Publishings, 2016.
• Luther, Martin. 95 Tez. Trans. Cengiz Çevik, İstanbul: Türkiye İş Bankası Culture Publishings, 2017.
• Manaz, Abdullah. Atatürk Reformları ve İslam. İstanbul: IQ Culture & Arts Publishing, 2010.
• Manaz, Abdullah. Martin Lüther'in Uzun İlmihali. Trans. Nur Nirven. İstanbul: GDK Publishing, 2011.
• Meydan, Sinan. Bir Ömrün Öteki Hikayesi Atatürk ile Allah Arasında. İstanbul: İnkılap Books, 2016.
• Meydan, Sinan. Öteki Mehmet Akif Vaiz. İstanbul: İnkılap Books, 2015.
• Mikusch, Dagobert von. Avrupa ve Asya Arasındaki Adam Gazi Mustafa Kemal. Trans. Esat Mermi Erendor. İstanbul: Yeni Gün News Agency Press and Publishing, 2000.
• Nahid, Hashim. Türkiye İçin Necat ve İtila Yolları. İstanbul,1912.
• Olcaytu, Turhan. Dinimiz Neyi Emrediyor, Atatürk Ne Yaptı? İnkılabımız İlkelerimiz. Ankara: Technical Printing Industries Publishing, 1984.
• Olgun, Hakan. Lüther and Reform. Ankara: Fecr Publishing, 2001.
• Ortaylı, İlber. Gazi Mustafa Kemal Atatürk. İstanbul: Kronik Publishing, 2018.
• Ökten, Kaan H. Reformasyon Dönemi Siyasal ve Dinsel Düşünce Tarihine Giriş. İstanbul: Alfa Publishing, 2003.
• Özcan, Mustafa. İslamın Sembolleri Ezan ve İbadet Dili Tartışmaları (Kuran ve Hermenötik). İstanbul: Yeni Asya Publishing, 2003.
• Öztürk, Osman. Kuran-ı Kerim'de Lisan. İstanbul: Gonca Publishing, n.d.
• Palazoğlu, Ahmet Bekir. Atatürk İnkılapları (Milletin Çağdaşlaşması). Ankara: Türk Hava Kurumu Publishing, 1999.
• Sayyid, Abdullatif. Kuran'ın Zihni İnşası. Trans. Kurşat Atalar. İstanbul: Pınar Publishing, 1995.
• Sherrill, Charles H. Bir Amerikan Büyükelçisinin Gözünden Gazi Mustafa Kemal. Ed. Berk Kuruçay. İstanbul: Karakarga Publishing, 2018.
• Skinner, Quentin. Reform: Modern Siyasal Düşüncenin Temelleri), Trans. Eren Buğlalı & Barış Yıldırım. Ankara: Phoenix Publishing, 2nd Volume, 2010.
• Smith, P. Rönesans ve Reform Çağı Bir Sosyal Arkaplan Çalışması. Trans. Serpil Çağlayan. İstanbul: Türkiye İş Bankası Culture Publishings, n.d.
• Sormunen, Eino. Martin Lüther: Kutsal İnanç Adamı. Trans. Pekka Karvaren. İstanbul: Zafer Publishing, 1984.
• Soyak, Hasan Rıza. M. Atatürk'ten Hatıralar. İstanbul: Yapı Kredi Publishing, 2019.
• Subaşı, Necdet. Türk Aydınının Din Anlayışı. İstanbul: Yapı Kredi Publishing, 1996.
• Tanrıöver, Hamdullah Subhi. Dağ Yolu (I). Ankara: Ministry of Culture Publications, 2000.
• Tunaya, Tarık Zafer. Devrim Hareketleri İçinde Atatürk ve Atatürkçülük. İstanbul: Turhan Publishing, 1981.
• Usta, Emine Şeyma. Atatürk'ün Hazırlattığı Türkçe Hutbeler. İstanbul: Hoşgörü Publishing, 2010.
• Wiener, Peter F. Hitler’in Manevi Atası Martin Lüther. Trans. Hakan Olgun. İstanbul: Kaknüs Publishing, 2002.
• Yamak, Harika. Atatürk'ün Din Anlayışı. İstanbul: Kilim Publishing, 2010.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Atatürk'ün Türkçeye Çevirttiği Kuran-ı Kerim Türkçe Meali. Ankara: Gece Publishing, 2017.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kuran Dili 1935-1938. İstanbul: Eser Publishing, 1st Volume, 1979.
• Zülfikar, Hamza. "Çağatayca Bir Kuran Tefsiri", Journal of Turkology. 6 / 1 (1974).
• Islam Ansiklopedisi, vol. 28, TDV Publishing, Ankara, 2003.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/meclis-i-mesayih Date Of Access: 15.05.2021.