ÇARLIK RUSYA’SINA ALMAN GÖÇÜ VE SOVYETLER BİRLİĞİ DÖNEMİNDE ÜLKEDE YAŞAYAN ALMANLARIN NÜFUS SAYIMLARINA GÖRE DURUMU

Yıl 2023, , 150 - 168, 15.05.2023

Murat Gündoğdu

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1235524

Öz

Bu çalışmada, Sovyetler Birliği’nin kozmopolit yapısının bir parçası olan Rusya Almanları’nın Sovyetler Birliği’ndeki nüfusu incelenmiştir. Nüfus sayım sonuçlarında, SSCB ve Almanların toplam nüfusu, cinsiyete ve yerleşim yerlerine göre dağılımları detaylı tablolar halinde verilmiştir. Çalışmanın ana kaynağını Sovyetler Birliği’nde yapılan nüfus sayım sonuçları oluşturmaktadır. Bu nüfus sayımlarının birinci el kaynak olması çalışmaya önem katmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Rusya’da yaşayan Rusya Almanlarının demografik yapısını nüfus sayım sonuçları üzerinden incelemektir. Bu bağlamda, nüfus hareketliliğini etkileyen göç ve savaş vb. gibi nedenler üzerine durulmuştur.
Çalışmanın sonucunda, Sovyetler Birliği’nde yaşayan Rusya Almanlarının ülkede belirli dönemler göçlere ve baskılara tabi tutulduğu, buna rağmen nüfusunun her nüfus sayımında az da olsa artış gösterdiği gözlemlenmiştir. Ayrıca ülkede Alman nüfusunun yapılan göçler sonucunda batıdan doğuya doğru artış gösterdiği ve kadın nüfusun erkek nüfustan daha fazla olduğu tespit edilmiştir. Bu artışta, çalışma kamplarına gönderilen erkeklerin kötü şartlarda yaşaması ve savaşın getirdiği ölüm, erkek nüfusunun azalmasında etkili olmuştur. Diğer taraftan 1964 yılında, 1941 yılı sürgün kararı ve hükümlerinin iptal edilmesiyle birlikte Alman nüfusunun ülkenin batı kısımlarına doğru göç ettikleri gözlemlenmiştir. Son olarak, Alman nüfusun 1970 yılı ve sonrasında en fazla Sovyet Kazakistanı’nda en az nüfusun ise Sovyet Ermenistanı’nda olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Alman, Göç, Nüfus, Rusya, Sovyetler Birliği

GERMAN IMMIGRATION TO TSARIST RUSSIA AND THE STATUS OF GERMANS LIVING IN THE COUNTRY DURING THE SOVIET UNION ACCORDING TO CENSUSES

Öz

In this study, the population of Russian Germans in the Soviet Union, which is a part of the cosmopolitan structure of the Soviet Union, was examined. In the census results, the total population of the USSR and the Germans, their distribution by gender and place of residence are given in detailed tables. The main source of the study is the census results made in the Soviet Union. The fact that these censuses are a primary source adds importance to the study. The aim of this study is to examine the demographic structure of Russian Germans living in Russia through the census results. In this context, migration and war etc. Which affect population mobility, are emphasized.
As a result of the study, it was observed that the Russian Germans living in the Soviet Union were subjected to certain periods of immigration and pressure in the country, although the population increased slightly in each census. In addition, it has been determined that the German population in the country has increased from west to east as a result of immigration and that the female population is more than the male population. In this increase, the bad conditions of the men sent to the labor camps and the death caused by the war were effective in the decrease in the male population. On the other hand, in 1964, it was observed that the German population immigrated to the western parts of the country, with the deportation decision of 1941 and the annulment of its provisions. Finally, it was determined that the German population was the highest in Soviet Kazakhstan in 1970 and after, and the least population was in Soviet Armenia.

Anahtar Kelimeler

German, Migration, Population, Russia, Soviet Union

Kaynakça

• Altunay Şam, Emine. “Kuzey Kafkasya ve Azerbaycan’da Rus Emperyalizmi ve Mir Hamza Nigari’nin Anadolu Topraklarına Göçü”, II. Uluslararası Hamza Nigari Sempozyumu. Azerbaycan: 2017, 37-44.
• Bushkovitch, Paul. Rusya’nın Kısa Tarihi. Çev. Mehmet Doğan. İstanbul: Boğaziçi Yayınevi, 2020.
• Casteel, James E. “The Russian Germans In the Interwar German National Imaginary”, Central European History. 40 (2007): 429-466.
• Çolak, Fatih. Alman Arşiv Belgelerine Göre Almanya’nın Türkistan Siyaseti (1910-1920 Yılları Arası). Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2019.
• Çolak, Fatih. “Kafkasya’da Alman Kolonizasyonu ve Azerbaycan’da Kurulan Bir Alman Köyü “Helenen Dorf/Göygöl”, Türk Dünyası Araştırmaları. 128/252 (2021): 111-132.
• Çolak, Mustafa. “Müttefik Almanya’nın Kafkas İslam Ordusu Operasyonlarını Engelleme Çabaları”, I. Dünya Savaşı Sırasında Osmanlı Devleti-Azerbaycan İlişkileri ve Kafkas İslam Ordusu Uluslararası Sempozyumu. Bakü: 2018, 359-389.
• Güler, Nermin. “Kazakistan’da Alman Azınlığı”, Avrasya Dosyası Kazakistan-Kırgızistan Özel, 7/4 (2001-2002): 162-176.
• Ortaylı, İlber. İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Kronik Kitap, 2019.
• Özel, Merve. “Stalin Dönemi Rus Milliyetçiliği ve Politikaları”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4/2 (2014): 99-122.
• Penah, Naz, Elchin Shakirov. “Çarlık ve Sovyet Rusyası’nın Kafkasya’daki Nüfus Politikaları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 12/65 (2019): 264-271.
• Pirinççi, Ferhat. “Alman Dış Politikasında Süreklilik ve Değişimin Alman Bölünmüşlüğü Bağlamında Analizi”, Uludağ Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, XXIV/2 (2005): 1-23.
• Pohl, J. Otto. “The Persecution of Ethnic Germans in the USSR during World War II”, The Russian Review. 75/2 (2016): 284-303.
• Tazhkuran, Nurgul. Ortasya’da Yaşanan Göçler (1991-2016). Yüksek Lisans Tezi, İÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Avrasya Araştırmaları Anabilim Dalı, 2018.
• Türk, Fahri, Emirhan Kaya. “Kaf Dağı’nın Eteğinde Bir Alman Kolonisi: Kars Almanları”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 21/ 2 (2019): 683-713. Üstüntaş, Doğan. “Volga Almanları: 250 Yıllık Süreçte Yaşanan Göçler, Sürgünler ve Alman Diasporasının Kazakistan-Almanya İlişkilerine Etkileri”, Savunma Bilimleri Dergisi. 14/1 (2015): 119-143. Yılmaz, Salih. Rusya’da Kimler Yaşıyor? Rusya Federasyonu Etnik Atlası. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2020. Yiğit, Ali. “Kazakistan’ın Değişen Etnik Yapısı”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10/2 (2001): 1-15.