SOLİDARİST KORPORATİST DÜŞÜNCE BAĞLAMINDA İKTİSADİYAT MECMUASI'NDA MADENCİLİK YAKLAŞIMLARI

Yıl 2023, , 291 - 307, 15.05.2023

Serap Taştekin

https://doi.org/10.46955/ankuayd.1236099

Öz

Osmanlı Devleti’nin ekonomik dönüşümünde XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren iktisadi liberalizmin karşısında himayeci görüş tartışılmaya başlandı. Liberal iktisadi yaklaşımın yerini korumacı görüşlere bıraktığı yıllarda bu durum, milli ekonomi düşüncesini işleyen iktisadi yayınlara da yansıdı.
1916 yılında yayın hayatına başlayan İktisadiyat Mecmuası, tarım, sanayi, ziraat ve bankacılık gibi ekonomi araçları üzerinde solidarist ve korporatist anlayışla örtüşen yayınlar yaptı. İktisadiyat Mecmuası’nın kurucuları Ziya Gökalp ve Tekin Alp, Fransa’daki Üçüncü Cumhuriyet’in resmi ideolojisi olan solidarizmin Osmanlı düşün dünyasına taşıyıcıları oldular. Yeni Mecmua’da solidarizmin yeni sentezini yapan Ziya Gökalp ve Tekin Alp, İktisadiyat Mecmuası’ndaki konularını bu bağlamda da ele aldılar. Solidarizm sınıf ayrılığına karşı çıkan, fakat sosyalist olmayan halkçı; aynı zamanda sınıflar arasında çıkar eşitliğini savunan dayanışmacı (tesanütçü), bunun yanında emperyalist olmayan bir devletçi yaklaşımı tasarlar. Bu çerçevede derginin, ülkenin önemli bir ekonomik değeri olan madenlerin kullanımındaki yaklaşımı, bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Derginin iki yıllık yayın hayatı boyunca maden politikasıyla makaleleri solidarist korporatizm bağlamında incelenmiştir. Madencilikle ilgili yayınlanan haberleri ise çoğunlukla maden arama ve işletme imtiyazı haberleri oluşturmuştur.
İktisadiyat Mecmuası ile ilgili yapılan çalışmalarda derginin yayıncılığı milli iktisat politikası çerçevesinde değerlendirilmiştir. Solidarist korporatist düşünce bağlamında maden yaklaşımlarının konu edilmemiş olması, bu çalışmanın önemini belirtir.

Anahtar Kelimeler

İktisadiyat Mecmuası, Korporatizm, Madencilik, Solidarizm, Tekin Alp

MINING APPROACHES IN THE İKTİSADİYAT MAGAZİNE IN THE CONTEXT OF SOLIDARIST CORPORATIST THOUGHT

Öz

The protectionist view began to be discussed as opposed to economic liberalism in the economic transformation of the Ottoman Empire, beginning from the second half of the 19th century. In a period when the liberal economic approach was replaced by protectionist views, this tendency was also reflected in the economic publications dealing with the idea of a national economy.
İktisadiyat Mecmuası (The Economy Journal), which began to be published in 1916, included articles on economic instruments such as agriculture, industry and banking that overlapped with the solidarist and corporatist understanding. Ziya Gökalp and Tekin Alp, the founders of İktisadiyat Mecmuası, brought the idea of solidarism, the official ideology of the Third Republic in France, to the Ottoman intellectual world. Ziya Gökalp and Tekin Alp, who had made a new synthesis of solidarism in Yeni Mecmua (The New Journal), also discussed topics in İktisadiyat Mecmuası in this context. Solidarism envisions a solidarist approach that is populist but not socialist, and opposes class separation and at the same time advocates equality of interests between classes and a non-imperialist statist approach. In this context, the journal's approach to the operation of mines, which are an important economic asset for the country, was chosen as the subject of this study. During the two-year publication life of the journal, it examined the mining policy in its articles in the context of solidarist corporatism. Mining news, on the other hand, mostly dealt with news on mineral exploration and mineral operation concessions.
In the studies on İktisadiyat Mecmuası, the articles of the journal have been evaluated within the framework of national economic policy. The fact that mining approaches have not been not discussed in the context of solidarist corporatist thought indicates the importance of the present study.

Anahtar Kelimeler

Corporatism, İktisadiyat Mecmuası, Mining, Solidarism, Tekin Alp

Kaynakça

• Ahmet Mithat Efendi. İktisat Metinleri. Sadeleştirenler: Erdoğan Erbay, Ali Utku. Konya: Çizgi Kitabevi, 2005.
• Akçura, Yusuf, “Geçen Yıl: 1329 Senesinde Türk Dünyası”, Türk Yurdu, Cilt 6, 63. 2 Nisan 1330, 1914, 262.
• Bürüngüz Mehmet Refik. Son Dönem Osmanlı Aydınlarının Sömürgecilik ve Emperyalizm Algıları. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara, 2013.
• Cebeci, Mehmet. Milli İktisat Düşüncesi ve İktisadiyat Mecmuası. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1997.
• Çağman, Ahmet, “Mithat Efendi’nin Ekonomi Politik Adlı Eserinde İktisadi Serbestiyet ve Korumacılık Düşünceleri”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları, Güz/2017: 31-48.
• Çavdar, Tevfik. Türkiye Ekonomisinin Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi, 2003.
• Duş, Muharrem. İktisadi Düşünce Tarihimizde İktisadiyat Mecmuası’nın Önemi. Marmara Üniversitesi Ortadoğu ve İslam Ülkeleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2000.
• Eroğlu Nazmi, “Mehmet Cavid Bey’in İktisadi Görüşleri”, İstanbul Üniversitesi Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 2. 2002: 163-183.
• Eser, Bahadır, Yüksel Hasan, “Korporatizm, Faşizm ve Solidarizm Kavramları Ekseninde Erken Dönem Cumhuriyet Siyasası Üzerine Bir İnceleme”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt 8, 16. 2012: 181-200.
• Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri. Türkiye’de İktisat Tedrisatı Tarihçesi ve İktisat Fakültesi Teşkilatı. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi İktisat ve İçtimaiyat Enstitüsü Yayınları, İstanbul: Akgün Matbaası, 1946.
• Georgeon, François. Osmanlı-Türk Modernleşmesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2013.
• Gökalp, Ziya, “Millet Nedir, Milli İktisat Nasıl Vücuda Gelir”, İktisadiyat Mecmuası, Sayı 35, 24 Teşrin-i sâni 1332/7 Aralık 1916:1-3
• Gökalp, Ziya, "İktisadî Mucize", Küçük Mecmua, Sayı 23, 30 Teşrîn-i sânî 1338/30 Kasım 1922: 1-3.
• Gökalp, Ziya, "Türklerin En Zayıf ve En Kuvvetli Noktaları", Cumhuriyet, Çınaraltı Konuşmaları, 1924, 33-37.
• Gökalp, Ziya, “İktisadi Ademi Merkeziyet”, Cumhuriyet, No: 9, 15 Mayıs 1340/15 Mayıs 1924, 3.
• Gökalp, Ziya, “İktisadi İnkılap İçin Nasıl Çalışmalıyız?” Küçük Mecmua, 33. Mart 1923: 6.
• Gökalp, Ziya, “İktisadi Vatanperverlik”, Yeni Mecmua, Sayı. 43, 9 Mayıs 1918: 322-323.
• Gökalp, Ziya, “Kışla Meydanı”, Diyarbekir Gazetesi, 10.5.1320, sayı 1388, 1904.
• Gökalp, Ziya, “Rusya’daki Türkler Ne Yapmalı?”, Yeni Mecmua, Sayı 38, 4 Nisan 1918: 233-235. Gökalp, Ziya, “Türklerde Milli İktisat Devreleri”, İktisadiyat Mecmuası, sayı 44, 8 Mart 1333/8 Mart 1917: 1-4. Gökalp, Ziya, Türkçülüğün Esasları, İstanbul: Varlık Yayınları, 1918.