Rusya, Doğu Anadolu’yu ele geçirip buradan İskenderun Körfezi’ne ulaşmayı istiyordu. Bunun için Doğu Anadolu’da karışıklık çıkarıp müdahale etmeyi planlıyordu. Bu amaçla bölgedeki Türkler ve Müslümanlar ile Ermenileri karşı karşıya getirmeye yönelik bazı çalışmalar yaptı. Müslümanların bölgeyi boşaltması için Ermeni çeteleri kurup onların üzerine saldırttı. Bölgede durum böyleyken Birinci Dünya Savaşı patlak verdi. Osmanlı ordusu Sarıkamış’ta Ruslara yenildi. Erzurum, Trabzon, Erzincan Rusların eline geçti. Ermeni çeteleri bölge genelinde Türklerle Müslümanlara yönelik kıyım başlattı.
Kazım Karabekir, Ermenilerin yurt dışında başlattıkları olumsuz propagandaya karşı onların Müslüman ahaliye yaptıkları kıyımı gösteren fotoğraflar çekip raporlar hazırladı ve ilgili yerlere gönderdi. Bolşevik ihtilalinden sonra da Rusya’nın Ermenilere desteği devam etti. Bundan güç alan Ermeniler Türklere yönelik katliama giriştiler. Katliamdan kurtulan Müslümanları göç etmeye zorladılar. Bu şekilde Doğu Anadolu’nun nüfus yapısını değiştirmek istediler. Bunun üzerine Enver Paşa Türk ordusuna harekât emri verdi. Bundan önce Albay Kazım Karabekir’i Birinci Kafkas Kolordusu’na tayin etti. Bu ordu, Müslümanların büyük kıyıma maruz kaldığı Erzincan, Bayburt ve Erzurum’u ele geçirip 1914 sınırlarına ulaştı. Brest Litovsk Antlaşması ile Kars, Ardahan ve Batum’un da Türkiye’ye iade edilmesi benimsendi. Bolşevikler buna yanaşmayınca bu bölgeler Kazım Karabekir’in yürüttüğü harekât ile ele geçirildi. Bundan sonra yapılan Batum Konferansı’nda Ahıska, Ahılkelek ve Gümrü de ele geçirildi. Ermenilerin Azerbaycan Türklerini hedef alması üzerine Kafkas İslam Ordusu kurularak 15 Eylül 1918’de Bakü kurtarıldı.
Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı’nı kaybedince imzalanan Mondros Mütarekesi hükümleri gereği subaylara İstanbul’a dönme emri verildi. Kazım Karabekir İstanbul’a döndüğünde boğazda düşman donanmasını gördü ve bundan çok etkilendi. Şark görevine talip olunca bu uygun görülerek XV. Kolordu Komutanlığı’na tayin edildi. Erzurum ve Sivas Kongrelerinde bulundu. Heyet-i Temsiliye üyesi seçildi. Millî Mücadele’de Mustafa Kemal Paşa’nın en önemli destekçisi oldu. Doğu Anadolu’da çıkan iç karışıklıkları bastırdı. Kars, Sarıkamış ve Kağızman’ı işgal eden Ermenilerin Türklere yönelik kıyımına karşı bölgesel direniş örgütlenmeleri ortaya çıkmaya başladı. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Kazım Karabekir’i Doğu harekâtı yapmak üzere görevlendirince Paşa buraları Ermenilerden geri aldı. Onları antlaşma yapmaya zorladı. Önce Gümrü ve daha sonra Kars Antlaşmalarının mimarı oldu. Böylece Kuzeydoğu sınırı Kazım Karabekir Paşa’nın askerî ve siyasi gayretleriyle çizildi. Paşa bölgede yetim kalan çocukları himaye edip onları hayata kazandırdı.
Bu çalışmada Kazım Karabekir’in Doğu Anadolu’da Ermenilerin Türklere yönelik kıyımına karşı mücadelesi ve bölgenin yeniden Türk hâkimiyetine geçmesindeki rolü araştırılacaktır. Kazım Karabekir’in askeri başarılarının ardından diplomatik hamleler yapmak suretiyle başarısını ebedileştirmesi ele alınacaktır. Çalışmada Devlet Arşivleri Askeri Tarih Belgeleri ile Kazım Karabekir Paşa tarafından yazılan eserler ana kaynaklar olarak kullanılacaktır.
Kazım Karabekir Doğu Harekatı Sarıkamış Armeniler Gürcüler Azerbaycan
Rusya, Doğu Anadolu’yu ele geçirip buradan İskenderun Körfezi’ne ulaşmayı istiyordu. Bunun için Doğu Anadolu’da karışıklık çıkarıp müdahale etmeyi planlıyordu. Bu amaçla bölgedeki Türkler ve Müslümanlar ile Ermenileri karşı karşıya getirmeye yönelik bazı çalışmalar yaptı. Müslümanların bölgeyi boşaltması için Ermeni çeteleri kurup onların üzerine saldırttı. Bölgede durum böyleyken Birinci Dünya Savaşı patlak verdi. Osmanlı ordusu Sarıkamış’ta Ruslara yenildi. Erzurum, Trabzon, Erzincan Rusların eline geçti. Ermeni çeteleri bölge genelinde Türklerle Müslümanlara yönelik kıyım başlattı.
Kazım Karabekir, Ermenilerin yurt dışında başlattıkları olumsuz propagandaya karşı onların Müslüman ahaliye yaptıkları kıyımı gösteren fotoğraflar çekip raporlar hazırladı ve ilgili yerlere gönderdi. Bolşevik ihtilalinden sonra da Rusya’nın Ermenilere desteği devam etti. Bundan güç alan Ermeniler Türklere yönelik katliama giriştiler. Katliamdan kurtulan Müslümanları göç etmeye zorladılar. Bu şekilde Doğu Anadolu’nun nüfus yapısını değiştirmek istediler. Bunun üzerine Enver Paşa Türk ordusuna harekât emri verdi. Bundan önce Albay Kazım Karabekir’i Birinci Kafkas Kolordusu’na tayin etti. Bu ordu, Müslümanların büyük kıyıma maruz kaldığı Erzincan, Bayburt ve Erzurum’u ele geçirip 1914 sınırlarına ulaştı. Brest Litovsk Antlaşması ile Kars, Ardahan ve Batum’un da Türkiye’ye iade edilmesi benimsendi. Bolşevikler buna yanaşmayınca bu bölgeler Kazım Karabekir’in yürüttüğü harekât ile ele geçirildi. Bundan sonra yapılan Batum Konferansı’nda Ahıska, Ahılkelek ve Gümrü de ele geçirildi. Ermenilerin Azerbaycan Türklerini hedef alması üzerine Kafkas İslam Ordusu kurularak 15 Eylül 1918’de Bakü kurtarıldı.
Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı’nı kaybedince imzalanan Mondros Mütarekesi hükümleri gereği subaylara İstanbul’a dönme emri verildi. Kazım Karabekir İstanbul’a döndüğünde boğazda düşman donanmasını gördü ve bundan çok etkilendi. Şark görevine talip olunca bu uygun görülerek XV. Kolordu Komutanlığı’na tayin edildi. Erzurum ve Sivas Kongrelerinde bulundu. Heyet-i Temsiliye üyesi seçildi. Millî Mücadele’de Mustafa Kemal Paşa’nın en önemli destekçisi oldu. Doğu Anadolu’da çıkan iç karışıklıkları bastırdı. Kars, Sarıkamış ve Kağızman’ı işgal eden Ermenilerin Türklere yönelik kıyımına karşı bölgesel direniş örgütlenmeleri ortaya çıkmaya başladı. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Kazım Karabekir’i Doğu harekâtı yapmak üzere görevlendirince Paşa buraları Ermenilerden geri aldı. Onları antlaşma yapmaya zorladı. Önce Gümrü ve daha sonra Kars Antlaşmalarının mimarı oldu. Böylece Kuzeydoğu sınırı Kazım Karabekir Paşa’nın askerî ve siyasi gayretleriyle çizildi. Paşa bölgede yetim kalan çocukları himaye edip onları hayata kazandırdı.
Bu çalışmada Kazım Karabekir’in Doğu Anadolu’da Ermenilerin Türklere yönelik kıyımına karşı mücadelesi ve bölgenin yeniden Türk hâkimiyetine geçmesindeki rolü araştırılacaktır. Kazım Karabekir’in askeri başarılarının ardından diplomatik hamleler yapmak suretiyle başarısını ebedileştirmesi ele alınacaktır. Çalışmada Devlet Arşivleri Askeri Tarih Belgeleri ile Kazım Karabekir Paşa tarafından yazılan eserler ana kaynaklar olarak kullanılacaktır.
Kazım Karabekir Doğu Harekatı Sarıkamış Ermeniler Gürcüler Azerbaycan
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Türkiye Cumhuriyeti Tarihi |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 31 Mayıs 2024 |
Gönderilme Tarihi | 21 Mart 2024 |
Kabul Tarihi | 7 Mayıs 2024 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 |
Journal of Atatürk Yolu is licensed under CC BY-NC-ND 4.0