TÜRKİYE’DE BELEDİLEŞTİRME POLİTİKASI

Yıl 2017, , 0 - 0, 17.09.2017

Can Giray Özgül

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000479

Öz

Cumhuriyetin ilanının ardından toplumsal, yönetsel, siyasal ve ekonomik hayatın

her alanında olduğu gibi Türk kentlerinde de büyük çaplı dönüşümler meydana

gelmiştir. Gerek yasal, gerekse planlama alanındaki düzenlemeler sonucunda

kentlerin çağcıl değerlere ulaşması hedeflenmiştir. Bu noktada, kentsel hayatın

geliştirilmesi için kentsel hizmetlerin yerine getirilmesinde yeni yöntemlere

gereksinme olduğu anlaşılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde kentsel

hizmetler, özel kişilerin ve şirketlerin devletten aldıkları imtiyaz sözleşmeleri

aracılığıyla yerine getirilmekteydi. Kentsel hizmetler, bir kamu hizmeti olarak

görülmek yerine fiyatı karşılığında kentte yaşayan yüksek gelirli vatandaşlara

sunulan bir özel hizmet alanı olarak görülmekteydi. Yeni kurulan Türkiye

Cumhuriyeti’nin sahip olduğu ideolojinin bir sonucu olarak bu hizmetlerden

herkesin eşit şekilde yararlanabilmesi amacıyla hizmetlerin sunumunda birtakım

değişiklere gidilmiştir. Bu politik değişiklikler “beledileştirme” olarak

adlandırılmaktadır. Kentsel hizmetlerin özel sektör yerine devlet tarafından yerine

getirilmesini savunan bu politikanın benimsenmesi ile birlikte 1930 yılından

başlayarak 1950 yılına kadar olan süreçte parça parça kentsel alandaki hizmetler

belediyelere devredilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Beledileştirme, Belediye Sosyalizmi, Devletçilik, Kadro Hareketi, Belediye İşletmeleri.

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Resmi Yayınlar
• “Ankara Elektrik ve Havagazı ve Adana Elektrik Müesseselerinin İdare ve İşletmeleri Hakkında Yasa”, Resmi Gazete, 16.12.1942.
• “Ankara Su Tesisatının Belediyeye Devri ve İşletilmesi Hakkında Yasa”, Resmi Gazete, 06.04.1949.
• “Belediye Yasası”, Resmi Gazete, 14.04.1930.
• “İktisadi Teşekküllerin Teşkilatlarıyla İdare ve Murakabeleri Hakkında Yasa”, Resmi Gazete, 17.06.1938.
• “İstanbul Belediyesine Bağlı İstanbul Sular İdaresi Teşkili Hakkında Yasa”, Resmi Gazete, 27.05.1933.
• “İstanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel İdareleri Teşkilat ve Teçhizatının İstanbul Belediyesine Devrine Dair Yasa”, Resmi Gazete, 16.06.1939.
• “Menâfi-i Umumiyyeye Müteallik İmtiyâzât Hakkında Yasa”, Düstur, II. Tertip, C. II, 10.06.1326 (M. 23.10.1910).
• Kitaplar
• Açıklamalı Yönetim Zamandizini 1939-1949, (Ed.) Birgül Ayman Güler, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2009.
• Bayramoğlu, Sonay, Toplumcu Belediye, Nam-ı Diğer Belediye Sosyalizmi, Nota Bene Yayınları, 2015.
• Castells, Manuel, The Urban Question, Edward Arnold Publishers, London, 1977.
• Cumhuriyet Halk Fırkası Parti Programı, 1931, Parti Yayınları, Ankara.
• Keleş, Ruşen, Yerinden Yönetim ve Siyaset, Cem Yayınevi, Ankara, 2009.
• Reuter, Ernst ve Ergin, Necmettin, Belediye Maliyesi, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul,1945.
• Selik, Mehmet, Türkiye’de Yabancı Özel Sermaye (1923-1960), Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye Enstitüsü, Ankara, 1961.
• Tekeli, İlhan, Cumhuriyetin Belediyecilik Öyküsü (1923-1990), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2009.
• Ülkmen, İsmail Hakkı, Mahalli İdareler Maliyesi, Ajans Türk Matbaası, Ankara, 1960.
• Wickwar, Hardy, The Political Theory of Local Government, University of South Carolina Press, South Carolina, 1970.
• Yayın, Teoman; Acaroğlu, İrem; Aruoba, Çelik; Naliş, Seyfettin; Kazancı Metin; Erdemli, Turgut, Belediye İşlevlerine Nicel Bir Yaklaşım, (Ed.) Ergun Türkcan, Belediyecilik Araştırma Projesi, Ankara, 1979.
• Makaleler
• Avaner, Tekin; Keskin, Nuray; Övgün, Barış ve Turan, Menaf, “1939: Yerde ve Yönetimde Deprem”, (içinde) Açıklamalı Yönetim Zamandizini 1929-1939, (Ed.) Birgül Ayman Güler, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2007, s. 979-1074.
• Ertan, Temuçin Faik, “Kadro Hareketi ile İlgili Bir Değerlendirme ve Bazı Düzeltmeler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt: IX, Sayı: 27, Temmuz-Kasım 1993, s. 549–559.
• Keskin, Nuray Ertürk, “1930: Muhalefet ve Belediyeler Yılı”, (içinde) Açıklamalı Yönetim Zamandizini 1929-1939, (Ed.) Birgül Ayman Güler, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2007, s. 107-228.
• Nedim, Vedat, “Belediyeleştirme”, Kadro Dergisi, Cilt 2, Sayı 28, Ankara, 1934.
• Süreli Yayınlar
• Belediyeler Dergisi
• Tezler
• Hamamcı, Can, Merkezi Yönetim-Yerel Yönetim Ekseninde Belediyelerimizin Yapısı ve Demokratikleşme Eğilimi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 1981.
• Özgül, Can Giray, Türkiye’de Kentsel Hizmetler Alanında İmtiyazlı Şirketler ve Beledileştirme (1850-1950), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2011.
• İnternet Kaynakları
• Gerkhe, Jules, “Georgist Thought and the Emergence of Municipal Socialism in Britain, 1870-1914”, http://schalkenbach.org/scholars-forum/Municipal- Socialism-in-Britain-J-Gehrke.pdf, (Erişim Tarihi: 30.03.2017).