YAKLAŞIM FARKLILIKLARI AÇISINDAN DEMİRCİ MEHMET EFE’NİN KUVA-YI MİLLİYE’YE KATILIŞI ve KUVA-YI MİLLİYE BÜNYESİNDEKİ FAALİYETLERİNİN NİTELİĞİ

Yıl 2018, , - , 15.03.2018

Ali Ulvi Özdemir

https://doi.org/10.1501/Tite_0000000498

Öz

Demirci Mehmet Efe, Yunan birliklerinin 15 Mayıs 1919’da İzmir’i işgali ile

başlayan süreçte, Kuva-yı Milliye bünyesinde faaliyet gösteren çete reislerinin en

önemlilerinden biridir. Demirci Mehmet Efe, Batı Anadolu Kuva-yı Milliyesi içinde

önemli bir rol üstlenmiş bir çete reisi olarak Milli Mücadele öncesinde bölgede yürüttüğü

eşkıyalık alışkanlıklarından hemen vazgeçememiştir. Bu açıdan Kuva-yı Milliye’ye katılışı

konusu tartışmalı olmuştur. Bu tartışma Kuva-yı Milliye içinde yürüttüğü bazı

faaliyetlerin niteliği ile de ilgilidir. Bu durum Demirci Mehmet Efe özelinde “Kuva-yı

Milliye’ ye katılınca eşkıyalığı bıraktı” şeklinde özetlenebilecek bir anlayışın yaygınlık

kazanmasına yol açmıştır. Bu kabul ise Kuva-yı Milliye bünyesi içindeyken

gerçekleştirdiği Denizli Faciası gibi olayların açıklanmasını güçleştirmektedir. Yörük Ali

Efe, Çerkez Ethem gibi diğer Batı Anadolu bölgesinin ünlü Kuva-yı Milliyecileri ve kimi

eylemleri de düşünüldüğünde, düzenli ordunun tarihsel gerekliliği belirginleşmektedir. Bu

noktada hem Kuva-yı Milliye’yi dönemsel bir gereklilik olarak vurgulayıp, getirilen

eleştiriler dolayısıyla düzenli ordunun Kuva-yı Milliye yerine geçirilmesinin tarihsel

gerekliliğini yerli yerine oturtmak, hem de özellikle Demirci Mehmet Efe’nin Kuva-yı

Milliye bünyesindeki eylemlerinin gerçek niteliğini vurgulamak için yukardaki yaklaşımın

düzeltilmesi gereklidir. Batı Anadolu Kuva-yı Milliyesi, bütün eksik ve hatalarıyla bir

halkın ulusal bağımsızlık savaşının öncüsü olarak, son derece önemli bir tarihsel işlevi

tamamlayıp yerini düzenli orduya bırakmış olmasına rağmen dönemin koşullarına göre

değerlendirilmesi, bilimsel ölçüler ışığı altında ele alınması gereken bir olgu olarak

tarihte yerini almıştır.

Anahtar Kelimeler

Demirci Mehmet Efe, Kuva-yı Milliye, Kuva-yı Milliye’ye Katılım, Milli Mücadele, Batı Anadolu

Kaynakça

• KAYNAKLAR
• Arşiv Belgeleri
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA) BEO.4656. 349127. 1.sayfa
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 30-18-1-1_1-20-12, 00006
• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, 30-18-1-1_1-20-12, 00001
• Kitaplar
• Akcan, Erol; Milli Mücadele’de Demirci Mehmet Efe (1919-1920), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2014.
• Aker, Şefik; 57. Tümen ve Aydın Milli Mücadelesi (1918-1920), Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüd Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2006.
• Alpkaya, Şükrü Oğuz; Yörük Ali Efe, (Derleyen Atilla Oral), Demkar Yayınevi, 1.Baskı, Ocak 2009.
• Altay, Fahrettin; 10 Yıl Savaş ve Sonrası, Eylem Yayınları, Birinci Baskı, Nisan 2008.
• Apak, Rahmi; İstiklal Savaşında Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1990.
• Arıkoğlu, Damar; Hatıralarım, Tan Gazetesi Yayınları, İstanbul 1961.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri C.3 (1919), Kaynak Yayınları, İkinci Baskı, Şubat 2002.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri C.9 (1920), Kaynak Yayınları, İkinci Baskı, Ağustos 2004.
• Aydemir, Şevket Süreyya; Tek Adam Mustafa Kemal 1919-1922, Cilt 2, Remzi Kitabevi Yayınları, 17. Baskı, 1999.
• Aydınel, Sıtkı; Güneybatı Anadolu’da Kuva-yı Milliye Harekatı, Vadi Yayınları, 1.Baskı, Ocak 2008.
• Bayar, Celal; Ben De Yazdım, Milli Mücadele’ye Gidiş, C.7, Sabah Kitapları, İstanbul, 1997.
• Belen, Fahri; Türk Kurtuluş Savaşı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, Temmuz 1983.
• Burhan, Sabahattin; Ege’nin Kurtuluş Destanı Yörük Ali Efe, Nesil Yayınevi, C.I, Kasım 1999.
• Dayı, Esin; Nazilli Kongreleri (1919), Atatürk Üniversitesi Yayınları, Erzurum 1998.
• Engin, M. Hilmi; Seferden Sefere, Piyade Albay M. Hilmi Engin’in Balkan, 1. Dünya ve Kurtuluş Savaşı Anıları, Kömen Yayınları, 1. Baskı, Konya 2007.
• Goloğlu, Mahmut; Üçüncü Meşrutiyet 1920, Başnur Matbaası, 1970.
• Gökbel, Asaf; Milli Mücadele’de Aydın, Kolalı Matbaası, Aydın, 2005.
• Güralp, Şerif; Kurtuluş Savaşı’nın İçyüzü, Güncel Yayıncılık, 3. Baskı, Temmuz 2007.
• Kiraz, İbrahim; Milli Mücadele’de Bir Destan, Demirci Mehmet Efe, C.1, BRC Matbaası, Birinci Baskı, Ankara, 2008.
• Ege’de Yanan Gül, BRC Matbaası Genişletilmiş 2. Baskı, Nisan 2011.
• Köstüklü, Nuri; Milli Mücadele’de Denizli, Isparta ve Burdur Sancakları, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1999.
• Müftüler, Lütfü; Denizli Heyet-i Milliyesi, Türkdili Basımevi, Balıkesir, 1947.
• Oruç, Etem; Nazilli Cumhuriyeti, Berfin Yayınları, Birinci Baskı, Nisan 2010.
• Özdemir, Ali Ulvi; Anılarda Batı Anadolu Kuva-yı Milliyesi, Tarihçi Kitabevi Yayınları, Birinci Baskı, İstanbul, Mayıs 2017.
• Sarıhan, Zeki; Kurtuluş Savaşı Günlüğü I, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1993.
• Kurtuluş Savaşı Günlüğü III, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1995.
• Sökmensüer, Cevat; Milli Mücadelede Aydın-Nazilli Cephesi, Kahraman Subaylarımız ve Zeybekler, Hatıralarım, Karınca Matbaacılık, İzmir, tarihsiz.
• Süreyya, Sındırgılı; Denizli Vakası ve Demirci Mehmet Efe, Sel Yayınları, İstanbul, 1955.
• Taçalan, Nurdoğan; Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken, Bilgi Yayınevi, 1.Baskı, Mart 2007.
• Tanör, Bülent; Türkiye’de Kongre İktidarları (1918-1920), Yapı Kredi Yayınları, 3. Baskı, Ekim 2009.
• Türk İstiklal Harbi, 2. Cilt, Batı Cephesi, 1.Kısım, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüd Başkanlığı Yayınları, Ankara 1999.
• Türkeş, Ünal; Kurtuluş Savaşı’nda Muğla, Birinci Baskı, Muğla İli Toplum Yapısı Araştırmaları Yayınları, İstanbul 1973.
• Yavi, Erkal (Hazırlayan); Efeler, Aydın Valiliği İl Özel İdaresi Yayını, Aydın 1991.
• Özgen, Abdurrahman; Milli Mücadelede Türk Akıncıları, Vatan Matbaası, İstanbul 1970.
• Makaleler
• Akandere, Osman; “Aydın Kuva-yı Milliyesi ile Heyet-i Temsiliye Arasındaki İlişkiler”, Atatürk Yolu Dergisi, Mayıs 2007, Sayı.39, s.303-335.
• Akçan, Erol “Milli Mücadele’den Sonra Demirci Mehmet Efe”, Atatürk Yolu Dergisi, Sayı. 57, Güz 2015, s. 1-16.
• Baydur, Mithat; “Aydın ve Çevresinde Milli Direnişin Doğuşu ve Gelişmesine Bir Bakış”, Askeri Tarih Bülteni, Ağustos 1995, Sayı.20, s.82-89.
• Bayraktar, Bayram; “Milli Mücadele’de Denizli Olayı”, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Ankara, Kasım 1991, Sayı.22, s.141-153.
• Cura, Bilal; “Demirci Mehmet Efe’nin Nazilli’de Kuva-yı Milliye Faaliyetleri”, Milli Mücadele’de Nazilli Cephesi ve Önderleri, Aydın İli ve İlçeleri Kültür ve Eğitim Derneği Yayınları, İkinci Baskı, Mart 2007, s.113-131.
• Dinç, Mehmet Emin; “Kuva-yı Milliye’nin Türk Milli Mücadele Tarihi İçindeki Yeri ve Önemi”, Türk Dünyası Tarih Dergisi, Ocak 1991, Sayı.49, s.49-54.
• Ercan, Yavuz ; “Kuva-yı Milliye’nin Yapısi ve Niteliği Üzerine Bir Deneme”, Toplu Eserler: 3, Osmanlı ve Cumhuriyet Tarihi Yazıları, Turhan Kitabevi Yayınları, Ankara 2007, s. 231-241.
• Özbekler, Kerim; “Demirci Mehmet Efe Kimdir?” Efeler, Erkal Yavi (Hazırlayan), Aydın Valiliği İl Özel İdaresi Yayını, Aydın 1991, s. 121-125.
• Temel, Mehmet; “Kuvayı Milliye Döneminde Milas-Bodrum’da Eşkıyalık ve Çetecilik”, Milli Mücadele’de Menteşe Sancağı ve Yörük Ali Efe, (Editör: Günver Güneş), Pia Yayınları, Birinci Baskı, 2013, s.121-138.
• Tezler
• Ganız, Hakkı Gürkan; Milli Mücadele Başlarında Aydın Sancağı (1919-1920), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, 2007.
• Sözlükler
• Büyük Türkçe Sözlük, Rehber Yayınları, Dördüncü Baskı, Tarihsiz.